Karamella á þúsundkall

Verðbólgan er vissulega ekki að sliga okkur þessa dagana. En það hefur ekki alltaf verið þannig. Ég man að eitt sinn á mínum ungdómsárum á áttunda áratugnum vorum við strákarnir að velta fyrir okkur verðlagi á nauðsynjavörum í verðbólginni framtíð. Spurt var: Gæti verið að ein karamella ætti eftir að kosta þúsund krónur í framtíðinni? Okkur fannst það fráleit tilhugsun og eiginlega bara fyndið. Á þessum tíma minnir mig að ein lítil karamella hafi kostað eina krónu og þá á ég við þessar venjulegu Töggur frá Nóa. Lítill brjóstsykur kostaði sennilega líka eina krónu en þeir stærri af Haltukjafti-gerð kostuðu tvær krónur. En gamla krónan hélt svo sannarlega ekki verðgildi sínu í óðaverðbólgu áranna á eftir. Hún breyttist í létta flotkrónu. Henni var myntbreitt hundraðfalt sem ýtti undir enn meiri verðbólgu. Síðar var nýkrónan sett á flott og sökk enn dýpra. Hvað ætli ein lítil karamella kosti þá í dag um 40 árum síðar? Jú, þær kosta um 20-30 krónur stykkið samkvæmt innanheimilisheimildum. Þá á eftir að bæta við tveimur núllum vegna myntbreytingar sem gera tvö til þrjú þúsund krónur gamlar, takk fyrir. Þetta sýnir auðvitað hvað allt krónugildi er afstætt þegar kemur að framtíðinni. Hvað fæst þá fyrir þúsund krónur eftir 40 ár? Skyldi karamellan þá kosta þúsundkall? Hver veit? Verður hún kannski verðlögð í Evrum, Dollurum eða Norskum krónum?

Ég fór nú eiginlega að spá í þetta um daginn þegar EFTA-dómurinn féll um verðtryggðu lánin. Samkvæmt honum er það með öllu óviðeigandi að gera ekki ráð fyrir verðbótum ofan á vexti þegar greiðsluáætlun fram í tímann er gefin út. Svindl og prettir lánastofnanna kom í huga margra þegar um var rætt. En er endilega rétt í ljósi karamelluhagfræðinnar að það eigi alltaf að gera ráð fyrir verðbótum í greiðsluáætlunum? Það þarf kannski ekki að vera. Þegar til dæmis verðbætur 40 ára láns eru reiknaðar inn í áætlanir og eftirstöðvar skoðaðar eins og þær verða eftir 20 ár kemur sennilega fram að upphæðin hefur hækkað í krónum talið þrátt fyrir þrotlausar síhækkandi afborganir. Svo gæti því virst sem lánið gerði ekki annað en að hækka að raungildi um langa framtíð þegar raunin er sú að lánið lækkar. Þó maður skuldi sífellt fleiri krónur er ekki þar með sagt að maður skuldi fleiri karamellur.

Sjálfum finnst mér verðtygging í raun ekkert óeðlileg því hún tryggir að afborganir og eftirstöðvar séu í samræmi við almenna verðlagsþróun. Það mætti hinsvegar frekar herja á sjálfa vextina enda eru raunvextir um 5% æði mikið á 40 ára láni. En það sem máli skiptir í öllu svona er að þeir sem taka lán, stutt eða löng, geri sér grein fyrir því í hverju það felst til framtíðar og að sá sem tekur lán og sá sem veitir lán séu á sömu blaðsíðu.

Moggarifrildi frá 1967

Ýmis blöð berast með hlýjum vindum og safnast fyrir á svalagólfinu. Ekki eru það allt laufblöð. Í morgun mátti sjá rifrildi af sjálfu Morgunblaðinu sem við nánari athugun reyndist vera frá 13. september 1967. Meðal efnis var húseign til sölu í Blesugróf með lóðaréttindum, útborgun 275.000 þúsund. Á bakhliðinni var minning um mann sem varð ungur skáti og var alltaf boðinn og búinn til að veita aðstoð og hjálp, hvar og hvenær sem til hans var leitað.

Hraunfoss við sorpflokkunarstöð

Hraun flæðir víðar en á Íslandi. Á Hawaii er ekkert lát á gosinu á austustu eyju eyjaklasans, Big Island, sem hófst árið 1983. Eins og komið hefur stöku sinnum fram í fréttum ógnar hrauntunga nú smábænum Pahoa austarlega á einni, um 18 kílómetrum frá gígnum sem þunnt helluhraunið vellur upp úr. Ég skrifaði annars um þetta í síðasta mánuði en þá var mjó hrauntunga farin að sækja niður hlíðarnar ofan þorpsins. Síðan þá hefur hraunið vissulega sótt lengra fram en þó án þess að valda verulegum sköðum á mannvirkjum. Framrásin stöðvaðist síðan örskammt frá sjálfri byggðinni og aðalgötu bæjarins, sem þótti vel sloppið - í bili. En þótt framrásin hafi stöðvast hefur hraunið þó þykknað og nýir taumar brotist út til hliðanna. Síðastliðinn mánudag varð svo fyrsta íbúðarhúsið hrauninu að bráð en það er skammt frá sorpflokkunarstöð bæjarins (Transfer station) sem nú virðist bíða örlaga sinna.

Á eftirfarandi myndskeiði sést einmitt þegar hraunið hefur sloppið undir girðingu umhverfis stöðina og fossar niður á malbikið sem brennur undan hitanum. Þetta er svo sem enginn hraunfoss í ætt við þá sem sáust við Fimmvörðuháls en sjónarspilið er vissulega sérstakt.

 

Til nánari glöggvunar kemur svo hér kort af svæðinu. Hraunið er þarna teiknað inn með bleikum lit en nýjustu viðbætur með rauðum. Sjálft þorpið er efst til hægri. „Transfer stationið“ er þarna merkt inn og er greinilega í eldlínunni. Nýr taumur að ofan virðist síðan geta ógnað enn frekar samkvæmt kortinu.

 

 

Svo er auðvitað fínt að skoða ljósmynd af vettvangi úr lofti. Hér er horft upp eftir frá þorpinu og sést þar hvernig hrauntungan hefur stöðvast alveg við bæinn. Transfer station er þarna í reykjarmekkinum ofarlega fyrir miðju.

- - - -

Sjá einnig eldri færslu frá 25. október: Hraun ógnar byggð á Hawaii.

Nánari fréttir og kort frá Hawaiian Volcano Obsevatory: http://hvo.wr.usgs.gov/maps/
Myndir frá Hawaiian Volcano Obsevatory:
http://hvo.wr.usgs.gov/multimedia/index.php?newSearch=true&display=custom&volcano=1&resultsPerPage=20

 

 

 

Októberhitinn kominn á sinn stað

Nú eru 10 mánuðir liðnir af árinu og enn ein fjólubláa súlan hefur bæst við súlnaverk mitt yfir mánaðarmeðalhita í Reykjavík. Október reyndist vera fyrsti mánuður ársins sem ekki nær opinberum 30 ára meðalhita (bláu súlurnar) sem miðast við árin 1961-1990, en eins og flestir vita var það frekar kalt tímabil og varla brúklegt lengur sem viðmiðunartímabil. Síðustu 10 ár eru auðvitað nær okkur í tíma og tíðarfari (rauðu súlurnar) og því eru þær einnig hafðar til viðmiðunnar. Árið 2014 hefur merkilega hlýtt ár og alls hafa sjö mánuðir verið yfir 10 ára meðaltalinu. Ágúst var hinsvegar alveg í því meðaltali en júlí örlítið undir því. Ekki munar reyndar miklu nú í október því októbermeðaltal síðustu 10 ára er ekki mikið yfir kalda meðaltalinu 1961-'90.

 

Eins og áður sýna súlurnar lengst til hægri samanburð á árshitum. Kalda 30 ára meðaltalið er þar táknað með blárri súlu og síðustu 10 ár með rauðri. Tónuðu súlurnar sýna svo hvert árshitinn 2014 stefnir, eftir því hvort við miðum framhaldið við kalda 30 ára meðaltalið og hinsvegar við síðustu 10 ár. Þannig að, ef nóvember og desember verða í meðalhita síðustu 10 ára þá endar meðalhitinn 2014 í 5,85°C (nota hér tvo aukastafi því þetta er talan sem ég fékk) En ef þessir tveir mánuðir verða í kalda 30 ára meðaltalinu þá endar árið í 5,7°C. Hvernig sem fer verður árið talsvert hlýrra en 2013 (græna súlan) sem reyndist það kaldasta það litla sem af er öldinni, en þó ekkert sérlega kalt.

Til að ársmeðalhitinn 2014 falli niður í 5,0 stig þarf sögulega kulda það sem eftir er árs, en ekkert er ómögulegt. Það má geta þess að á hlýjasta 10 ára tímabili síðustu aldar 1932-1941 var ársmeðalhitinn 5,14 stig (samkvæmt mínum útreikningum). Árið 2014 á hinsvegar mun meiri möguleika á að ná 6,0 stigum. Metárið 2003 er eina árið í Reykjavík sem hefur náð því samkvæmt Veðurstofugögnum. Hlýjustu ár 20. aldar 1939 og 1941 voru bæði í 5,9°C en þar er alltaf smá samanburðaróvissa á ferð. Með nokkuð góðum hlýindum það sem eftir er árs gæti meðalhitinn 2014 verið á pari við þau eðalár og jafnvel gott betur.

Hér eru margar tölur og ýmis meðaltöl byggð á mismunandi forsendum og aldrei að vita nema þetta sleppi sæmilega villulaust í gegn.