Hlišarskot frį Bįršarbungu yfir ķ Öskjukerfiš?

Śt frį žvķ sem mašur hefur lesiš og lęrt um eldvirkni hér į Ķslandi žį skiptast eldstöšvarnar ķ svokölluš eldstöšvakerfi sem rašast eftir glišnunarbeltum landsins. Hvert žessara kerfa eru aš mestu sjįlfstęšar einingar. Į hinum eldri og žroskašri kerfum eru megineldstöšvar meš kvikužróm sem fóšra sprungureinar sem liggja śt frį žeim. Į sušurhelmingi landsins hafa kerfin SV-NA stefnu en į Noršurlandi er sprungustefnan N-S.

Elstöšvakerfi mišja landsins.Myndin hér til hlišar er hluti myndar sem tekin er af vef Vatnajökulsžjóšgaršs og sżnir legu eldstöšvakerfana fyrir mišju landsins. Viš sjįum aš sprungukerfi Bįršarbungu liggur ķ NNA-įtt frį megineldstöšinni og endar vestan megin viš Öskjukerfiš en žaš teygir sig hinsvegar ķ SSV-įtt og endar ķ Dyngjujökli ķ sušri einmitt žar sem kvikan hefur leitaš og skjįlftarnir hafa veriš flestir upp į sķškastiš.

Ef žetta er svona mętti spyrja hvers vegna hleypur kvikan śr Bįršarbungu ekki ķ norš-noršaustur eins og hśn ętti aš gera - nś eša ķ sušvestur? Ekki veit ég svariš viš žessu en žaš er žó ekki annaš aš sjį en aš kvikan hafi fariš rękilega śt af sporinu.

Žetta sést betur į nęstu mynd sem tekin er af vef Vešurstofunnar undir lok dags 24. įgśst. Žarna eru eldstöšvakerfin lituš meš gulum tón hvert um sig. Öskjukerfiš gengur inn ķ myndina aš ofanveršu og žangaš leita skjįlftarnir og žar meš kvikan. Nżjustu skjįlftarnir eru raušir en žeir elstu blįir.

Skjįlftar 25. įgśst

Śtfrį elstu skjįlftunum žį viršist kvikan upphaflega hafa reynt tvęr śtgönguleišir frį kvikužró Bįršarbunguöskjunnar. Śtrįsin eftir sprungurein kerfisins ķ norš-noršaustur viršist ekki hafa tekist. Öšru mįli gegnir meš hlišarskotiš ķ aust-sušaustur, žvert į stefnu Bįršarbungukerfisins. Sś śtrįs opnaši mjög fljótlega, leiš inn ķ nęsta sprungusveim sem tilheyrir Öskjukerfinu og žvķ mį lķta į žetta sem algert hlišarspor af hįlfu kvikunnar og mį jafnvel tala um ranga kviku ķ vitlausu eldstöšvakerfi. Meš žvķ aš svindla sér inn svona öfugu megin er kvikan lķka aš stefna ķ öfuga įtt mišaš viš žaš sem kvika ķ viškomandi eldstöšvakerfi ętti aš gera. Hvort žetta auki eša minnki lķkurnar į žvķ aš kvikan komi upp veit ég ekki en eitthvaš var hann Haraldur Sig. aš nefna aš skjįlftarnir vęru farnir aš męlast į meira dżpi en įšur. Skżringin į žvķ gęti veriš sś aš kvikan sé komin śr einu eldstöšvakerfinu yfir ķ annaš sem tekur vel į móti og gefur kvikunni fęri į aš lįta fara vel um sig, djśpt ķ išrum jaršar į nżjan leik.

Žannig hljóša leikmannažankar mķnir žessa stundina. Hvaš veršur ķ framhaldinu veit ég ekki. Kannski veršur bara fariš aš gjósa žegar žś lesandi góšur sérš žetta.


Flogiš yfir Dyngjujökul

Į mešan bešiš er eftir gosinu, sem kannski kemur ekki, er alveg tilvališ aš skoša gervitunglamynd af Dyngjujökli ķ boši skelfir.is. Į žeim vef mį sjį alla nżjustu jaršskjįlftana og hęgt aš fylgjast meš žegar nżir skjįlftar bętast viš įsamt upplżsingum um stęrš žeirra og dżpt. Kortagrunnurinn er frį Google en upplżsingar gögn er frį Vešurstofunni aš mér skilst. Um daginn er ég lį yfir žessu datt mér ķ hug aš sśmma dįlķtiš nęr jökulsporšinum til aš skoša ašstęšur og kom žį eitt dįlķtiš óvęnt ķ ljós.

Dyngjujökull 1
Fyrst kemur hér yfirlitsmynd meš nokkuš vķšu sjónarhorni.
 
Dyngjujökull 2
Viš fikrum okkur mun nęr dökkum jökulsporšinum og fara žį żmis smįatriši aš skżrast betur. Ekkert óvenjulegt žó aš sjį en vakin er athygli į litlum hvķtum bletti rétt innan viš jökulsporš fyrir mišri mynd.
 
Dyngujokull 4
Hér erum viš komin öllu nešar og punkturinn į efri myndinni er ekki lengur punktur heldur …
 
Dyngjujökull 5
… faržegažota į flugi. Liturinn į vélinni er žó eitthvaš į skjön sem gęti skżrst af ljósbroti.
 
- - - -
Žaš er svo sem ekkert óvenjulegt aš faržegažotur séu į sveimi yfir landinu enda landiš ķ žjóšleiš milli heimsįlfa. Žetta er samt frekar óvenjulegt sjónarhorn į flugvél į flugi ekki sķst śr žessari miklu hęš. Žaš mį gera rįš fyrir aš gervitungliš sem myndaši landiš sé ķ 600-1000 km hęš eša allt aš 100 sinnum meiri hęš en flugvélin sem žżšir aš flugvélin er nokkurn vegin ķ raunstęrš mišaš viš yfirborš landsins. Kannski veršur lķtiš um flugumferš žarna į nęstunni en žaš mį žó nefna aš vęntanlega er vélin löngu flogin hjį enda gęti gervitunglamyndin veriš nokkurra įra gömul.
 

Sprengigos eša sprungugos?

Atburširnir viš Bįršarbungu kalla fram żmsar vangaveltur um framhaldiš. Samkvęmt žvķ sem jaršafręšingar hafa talaš um žį er um aš ręša uppsöfnun kviku ķ grunnu kvikuhólfi undir öskjunni sem er mišja žessa stóra eldstöšvarkerfis. Eins og stašan er nś žį viršast kvikuhreyfingar og skjįlftar helst vera austur af Bįršarbunguöskjunni og ķ noršaustri viš brśn Dyngjujökuls sem eykur lķkurnar į sprunguosi undir jökli sem leiddi af sér aš bręšsluvatn flęddi noršur ķ vatnasviš Jökulsįr į Fjöllum meš tilheyrandi afleišingum. Gos ķ og viš öskjuna ętti hinsvegar aš leiša af sér sprengigos meš talsveršu öskufalli auk vatnsbrįšnunar og hlaups.

Bįršarbunga kortNś veit mašur ekki hvort eitthvaš verši śr žessu yfirleitt. Žetta gęti vissulega veriš fyrirboši mikilla eldsumbrota žį og žegar, en gęti lķka lognast śt af. Einnig gęti žetta veriš upptaktur aš umbrotum sem nį upp į yfirborš sķšar, jafnvel eftir allnokkur įr. Žaš mį kannski lķkja žessu viš bólu sem annašhvort springur eša hjašnar meš tķmanum. Ef hśn springur nśna alveg į nęstunni žį mį helst gera rįš fyrir aš gosiš komi upp žar sem skjįlftavirkin er mest ž.e. į jöklinum sjįlfum en ekki inni ķ sjįlfri öskjunni. Mér skilst aš gos séu ķ raun sjaldgęf innan Bįršarbunguöskjunnar žótt stór sé. Kvikan kemur vissulega nešan śr undirdjśpunum innan öskjunnar en leitar til hlišar vegna žrżstings ofanfrį. Jökulfargiš ofanį öskjunni gęti žar įtt sinn žįtt.

Žaš mį lķka velta annarskonar atburšum fyrir sér. Eldstöšvakerfi Bįršarbungu er mjög stórt. Śtfrį öskjunni žar sem kvikan kemur upp śr undirdjśpunum, ganga sprungukerfi ašallega til sušvesturs og noršausturs. Sprungukerfiš til sušvesturs er sérlega langt og nęr langleišina aš Landmannalaugum. Į žessari sušvestursprungu hafa oršiš mikil hraun- og öskugos, t.d. ķ Vatnaöldum um 870 žegar hiš svokallaša landnįmslag myndašist. Mjög stórt gos varš einnig viš Veišivötn 1480 sem olli gjóskufalli um hįlft landiš. Öskufalliš orsakašist af samspili elds og vatns sem žarna er vķša aš finna į vatnasviši Tungnaįr. Žessi gos eru mun nęr okkur ķ tķma en stórgosiš fyrir um 8500 įrum žegar Žórsįrhrauniš mikla rann ķ sjó fram viš Sušurland. Hrįefniš ķ žessi miklu sprungugos fyrri tķma kom frį Bįršarbungu og žį sennilega eftir svipaša upphafsfasa ķ öskjunni og viš erum aš sjį nś. Samskonar tilfęrsla į kviku ķ gegnum sprungukerfi megineldstöšva hefur einnig įtt sér staš ķ Skaftįreldum žar sem upptökin voru undir megineldstöšinni viš Grķmsvötn og ķ Eldgjįrgosinu 934 en sś kvika įtti rętur sķna ķ Kötlukerfinu.
Stórt sprungugos į löngu sprungunni sušvestur af Bįršarbungu vęri aušvitaš mikill atburšur ekki sķst nś į dögum žegar bśiš aš raša žar upp vatnsaflsvirkjunum og uppistöšulónum.

Mišaš viš hegšun jaršskorpunnar nś, mętti sennilega frekar vešja į atburši austur eša noršaustur af Bįršarbungu meš tilheyrandi flóšum ķ Jökulsį į Fjöllum eša sprungugosi meš hraunrennsli noršur af jökli. Ef hinsvegar ekkert gerist į nęstunni žį er aldrei aš vita. Kvikan sem safnast hefur ķ kvikuhólfiš žarf kannski ekkert endilega aš leita śt og upp žar sem óróinn er mestur ķ žessum upphafsfasa. Žetta gęti hinsvegar veriš byrjunin į įralöngu ferli svipaš og ķ Kröflueldum į sķnum tķma. Allt eldstöšvarkerfiš vęri žį inni ķ myndinni og ómögulegt aš segja hvar į žvķ, atburširnir verša, žaš er aš segja ef einhverjir atburšir verša yfirleitt.

Eša žaš held ég allavega, įn žess aš vita žaš.

 


Punktaferš

Bķll - upphaf
Stundum žarf dįlķtiš aš leggja į sig til aš sinna sérviskulegum įhugamįlum. Hér hef ég lagt bķlnum viš illfęran vegarslóša sem liggur vestur af Kjalvegi um 20 km noršur af Hveravöllum. Vegarslóšinn sem kenndur er viš Stórasand er ekki geršur fyrir minn bķlakost og žvķ ekki um annaš aš ręša en aš hefja gönguna žarna. Įtti svo sem ekki von į öšru. Žį er bara aš reima į sig gönguskóna, skella bakpokanum į sig og halda af staš meš GPS-tękiš viš höndina. Dagurinn er 26. jślķ og klukkan 10 aš morgni. Framundan er löng ganga um hrjóstrugt landslag, 19 km ķ beinni lķnu aš įkvöršunarstaš og aftur til baka. Mešferšis bakpokanum er aukaklęšnašur ef vešriš skyldi versna auk żmislegs annars svo sem drykkjar- og matarföng fyrir heilan dag og aušvitaš myndavélin og guli sérsmķšaši ramminn.

Gönguleiš 65n22w
Og svo er gengiš - og gengiš - og gengiš. Og žegar bśiš er aš ganga lengi į eftir aš ganga mjög lengi til višbótar, upp og nišur brekkur, yfir mela, žśfur, mżrar og eyšisanda. Vešriš er gott ķ fyrstu en fljótlega hrannast upp skśraskż į vķš og dreif og śr einu slķku hellist vętan yfir mig. Vešriš batnar į nż og meš hverju skrefi fękkar kķlómetrunum uns loks er komiš aš įkvöršunarstaš į eyšilegum mel žar sem GPS-tękiš sżnir aš hnitin eru nįkvęmlega 65°,00000 noršur og 20,00000° vestur. Klukkan er žarna aš nįlgast 6 sķšdegis. Gangan hefur tekiš tępa 8 tķma og aftur fariš aš rigna.

GPS 65n22wAkkśrat žessi punktur er einn žeirra 23ja staša žar sem lengdar- og breiddarbaugar mętast į heilum tölum hér į landi en markmišiš er einmitt aš heimsękja žį flesta og helst alla įšur en yfir lķkur. Meš žessari ferš eru žeir oršnir 8 talsins en sį 9. bęttist viš sķšar. Żmsir spennandi punktar eru eftir, sumir žeirra erfišir en enginn žó ómögulegur.

En nś žarf aš hefjast handa. Fyrsta verk er aš ljósmynda GPS tękiš meš hnitunum en žaš getur reynt dįlķtiš į žolinmęšina žvķ tękiš vill dįlķtiš skipta um skošun varšandi sķšasta aukastafinn sem getur kostaš tilfęringar um 2-3 skref ķ einhverja įttina. Žegar góš sįtt nęst um stašsetninguna er guli ramminn sóttur, skrśfašur saman, lagšur į jöršina į réttan staš og lįtinn snśa rétt mišaš viš höfušįttir. Myndatakan hefst žį fyrir alvöru. Į sjįlfri punktamyndinni er horft beint nišur į žaš sem er innan rammans. Ķ žessu tilfelli er žaš möl og grjót įsamt nokkrum fķngeršum og hraustum fjallaplöntum sem vaxa upp śr rżrum jaršvegi sem kannski hefur einhvern tķma fóšraš žéttari gróšur žarna ķ 780 metra hęš noršvestur af Langjökli. Ašrar myndir eru svo teknar til aš sżna afstöšuna ķ umhverfinu ķ sem flestar įttir.

Rammi 65n22w
Horft ķ noršvestur aš punkti: 65° noršur og 20° vestur.

Punktur 65n22w
Horft nišur aš punkti: 65° noršur og 20° vestur.

 

Aš ljósmyndun og nęringu lokinni er lagt aš staš sömu leiš til baka og er sś leiš alveg jafn löng. Nestiš dugar įgętlega en fariš er aš ganga į drykkjarbyrgšir og ekkert vatn į leišinni sem gagn er aš. Žaš bjargar žó mįlum aš rakt er ķ vešri og bakpokinn farinn aš léttast. Allt kvöldiš fer ķ gönguna sem sękist hęgt en örugglega. Smįm saman skyggir og sólrošinn yfir Vatnsdalsfjöllum ķ noršri dofnar og hverfur. Ķ rökkrinu fara aš heyrast ķskyggileg hljóš sem skera hįlendisžögnina og lķkjast mennskum öskrum sem enda ķ įmįtlegu vęli. Žessi hljóš gętu sjįlfsagt ęrt draugahrędda en sennilega er žarna tófan į ferš. Rökkriš breytir allri skynjun. Grettistök ķ fjarska taka aš lķkjast byggingum eša farartękjum og eitt sinn horfi ég nišur į hśsžök sem reynast vera mżrarvötn žegar nęr er komiš. Allt mitt traust er sett į stašsetningartękiš sem vķsar mér beinustu leiš aftur aš slóšanum illfęra žar sem bķllinn hefur bešiš žolinmóšur ķ fimmtįn og hįlfan tķma. Tjaldiš beiš svo į Hveravöllum. Žetta var góš ferš.

Krįkshraun

Fįfarnar slóšir į hįlendinu noršan Langjökuls. Krįkshraun og fjalliš Krįkur.

 


Mįnašar- og įrshitasśluritiš

Žį er komin nż uppfęrsla fyrir sśluritiš yfir mešalhita mįnašanna ķ Reykjavķk. Mešalhitinn ķ jślķ endaši ķ 11,8 stigum, samkvęmt Vešurstofu, sem telst bara nokkuš vel af sér vikiš žrįtt fyrir frekar erfiša byrjun enda sótti hitinn ķ sig vešriš žegar į leiš. Mešalhitinn ķ jślķ nįši žó ekki alveg mešalhita sķšustu 10 įra, ólķkt öšrum mįnušum įrsins sem allir hafa veriš fyrir ofan 10 įra mešaltališ.

Žetta mį sjį į sśluritinu žar sem fjólublįu sślurnar standa fyrir žį mįnuši sem lišnir eru af įrinu en til samanburšar eru blįu sślurnar sem sķna mešalhita mįnaša śt frį "kalda" mešaltalinu 1961-1990 og žęr raušu sem sżna mešalhita sķšustu 10 įra. Sślurnar fimm, lengst hęgra megin, standa fyrir įrshita. Tónušu sślurnar tvęr sżna hvert stefnir meš įrshitann ķ Reykjavķk eftir žvķ hvort žaš sem eftir er įrsins veršur ķ kalda mešaltalinu eša ķ hinu mun hlżrra mešaltali sķšustu 10 įra. Allra lengst til hęgri er gręn sśla sem stendur fyrir mešalhitann ķ fyrra, 2013 (4,9°) sem var kaldasta įriš ķ Reykjavķk, žaš litla sem af er öldinni.

 Mešalhiti Rvik 7 2014

Nś er svo komiš aš allt stefnir ķ fremur hlżtt įr hér ķ Reykjavķk. Ef mešalhitinn žaš sem eftir er veršur ekki nema ķ kalda mešaltalinu, žį endar mešalhitinn ķ 5,4 stigum sem er sama tala og mešalhiti sķšustu 10 įra. Ef mešalhitinn nęr aš halda ķ viš 10 įra mešaltališ śt įriš žį veršur mešalhitinn 5,8 stig og įriš ķ flokki hlżjustu įra hér ķ Reykjavķk. Meš hóflegum vęntingum mį žvķ gera rįš fyrir 5,6 stigum sem telst nokkuš gott.
Įrshitinn į samt ennžį möguleika į žvķ aš nį 6,1 stigi og jafna žar meš įrshitametiš frį 2003. Allavega mį teljast mjög lķklegt aš mešalhitinn nįi 5 stigum enn eitt įriš į žessari öld og žaš blasir jafnframt viš aš įriš veršur hlżrra en įriš ķ fyrra sem endaši ķ 4,9 stigum (munaši reyndar mjög litlu aš žaš nęši aš reiknast sem 5,0). Mišaš viš frammistöšu įrsins žaš sem af er, bendir ekkert til žess aš žaš sé aš kólna hér hjį okkur.

Sennilega mun ég bķša meš nęstu uppfęrslu žar til ķ byrjun október, nema įgśst taki upp į žvķ aš gerast einhver öfgamįnušur ķ hitafari.


Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband