Heimshiti og Reykjavķkurhiti 2015

Žaš var fljótlega nokkuš ljóst į sķšasta įri aš mešalhitinn į jöršinni 2015 yrši sį hęsti sem įšur hafši męlst. Į hinn bóginn voru ekki lišnir mjög margir mįnušir af sķšasta įri er ljóst varš aš mešalhitinn hér ķ Reykjavķk myndi ekki blanda sér ķ toppbarįttuna yfir hlżjustu įrin. Nś žegar śtreikningar eru komnir ķ hśs, heima og heiman, er nišurstašan sś aš mešalhitinn ķ Reykjavķk varš sį lęgsti sķšan įriš 2000 į mešan heimshitinn setti nżtt met meš afgerandi hętti.

Žetta mį sjį į lķnuritinu sem ég hef sjįlfur sett saman og sżnir hitažróunina ķ Reykjavķk og į jöršinni frį aldamótunum 1900. Til aš fį réttan samanburš er hitaskalinn samręmdur og ferlarnir žvķ ķ réttum hlutföllum gagnvart hvor öšrum. Śt śr žessu kemur alveg fyrirtaks samanburšarmynd en taka mį fram aš Reykjavķkurhitinn er teiknašur śt frį įrshita en heimshitinn er samkvęmt venju sżndur sem frįvik frį mešaltali og eru ferlarnir stilltir af žannig aš nślliš ķ heimshitanum er viš 4,5 stig ķ Reykjavķkurhita.

Heimshiti Reykjavķkurhiti 1901-2015
Eins og gefur aš skilja eru hitasveiflur į milli įra mun meiri hér hjį okkur en į jöršinni ķ heild, enda er Reykjavķk bara einn stašur į mešan heimshitinn er mešaltal heildarinnar. Žaš sést lķka hvernig köldu og hlżju tķmabilin hér, skiptast į aš vera żmist fyrir ofan eša nešan heimsmešaltališ sem mjakast upp meš tķmanum. Nišursveiflan 2015 hér ķ Reykjavķk er ansi skörp eša 1,5 stig og reyndar hefur įrsmešalhitinn ašeins einu sinni falliš jafn mikiš į milli įra, en žaš var žegar įrsmešalhitinn féll śr 4,4 stigum įriš 1978 nišur ķ 2,9 stig įriš 1979. Munurinn er hinsvegar sį aš ķ fyrra skiptiš féll hitinn śr nokkurs konar mešalįri nišur ķ ofurkulda en nś féll hitinn śr mjög hlżju įri nišur mešalįr mišaš viš tķmabiliš ķ heild.

Žaš er nś žannig meš framtķšina aš viš vitum ekki alveg hvernig hśn veršur. Skildi Reykjavķkurhitinn braggast į nż og nįlgast aftur heimsmešaltališ eša er kólnunin komin til aš vera? Žaš veršur bara aš koma ķ ljós en žaš er svo sem ekkert nżtt aš hitinn sveiflist mikiš į milli įra. Hlżja tķmabil žessarar aldar var reyndar óvenju stöšugt žar til kom aš įrinu 2015. Mun aušveldara er aš spį fyrir um heimshitann. Įriš 2016 er seinna įriš af žeim tveimur sem įhrifa El Nino gętir og žvķ ljóst aš 2016 veršur einnig mjög hlżtt į heimsvķsu – jafnvel enn hlżrra en 2015. Sķšast žegar heimshitinn setti svona afgerandi met var įriš 1998 en žaš var reyndar seinna įriš undir įhrifum hins öfluga El Nino sem žį rķkti, sem er athyglisvert žvķ nś vorum viš bara aš klįra fyrra El Nino-įriš.

Svo mį ķ lokin alveg minnast į aš hnattręnn mešalhiti įrsins 2015 var ekki nema ķ 3. sęti samkvęmt męlingum gervitungla en žį er aš vķsu ekki męldur yfirboršshiti jaršar heldur hitinn ķ nešri hluta vešrahvolfs. Įriš 1998 er žvķ ennžį heitasta įriš samkvęmt žeim gervitunglagögnum og śt frį žvķ geta menn sagt aš ekki hafi hlżnaš į jöršinni ķ einhver 18 įr eins og stundum er gert. Žęr stofnanir sem taka saman mešalhita yfirboršs jaršar eru žó allar į žvķ aš 2015 hafi veriš heitast. Engin ašferš viš męlingu į mešalhita jaršar er reyndar alveg óskeikul og gildir žaš bęši um gervitunglamęlingar og hefšbundnar męlingar į jöršu nišri. Önnur hvor ašferšin gęti žó veriš meira ķ ruglinu en hin. Sennilega skiptir žó mestu mįli žarna aš žaš er ekki veriš aš męla žaš sama. Fróšlegt veršur hinsvegar aš sjį hvernig gervitunglamęlingar bregšast viš nśverandi El-Nino įstandi en hiti lofthjśpsins bregst seinna viš en hér į yfirboršinu, eins og geršist ķ kjölfar sķšasta stóra El Nino-įstands įriš 1998.


Žrjįr įhrifarķkar götulķfsmyndir

Ljósmyndir segja alltaf sannleikann. Stundum į mjög eftirminnilegan hįtt og geta žannig ef vel tekst til, breitt višhorfum okkar til atburša sem eiga sér staš ķ žęgilegri fjarlęgš frį okkur. Allur gangur er žó į žvķ hvort sannleikurinn sem žęr birta endurspegla allan sannleikann eša bara hluta hans. Ljósmyndir geta žannig jafnvel valdiš żmsum misskilningi, hvort sem žaš er ętlun ljósmyndarans eša ekki. Aš žessari almennu speki lokinni er best aš koma sér aš efninu sem er ķ formi žriggja mis vel žekktra ljósmynda sem segja žrjįr ólķkar mannlķfssögur og eru eftirminnilegar hver į sinn hįtt.

Nżįrsnótt ķ Manchester
Fyrst er žaš žessi ljósmynd sem tekin var į Nżįrsnótt ķ Manchester og sló eftirminnilega ķ gegn ķ öllum mišlum nś ķ upphafi įrs. Žaš var lausamennskuljósmyndarinn Jole Goodman sem į heišurinn aš myndinni sem er ein fjölda mynda sem hann tók žessa nótt og birti ķ myndagallerķi į vefsķšu Manchester Evening News. Sennilega hefši myndin ekki fariš mikiš vķšar ef blašamašur nokkur hjį BBC News hefši ekki "Tvķtaš" henni įfram meš žeim oršum aš ljósmyndin vęri į viš fallegt mįlverk. Sem hśn vissulega er enda hafa menn dįsamaš litasamsetninguna og ekki sķšur myndbygginguna sem viršist žaulhugsuš samkvęmt ströngustu reglum gullinsnišs. Žarna er lķka allt aš gerast. Nęturglešin hefur eitthvaš fariš śr böndunum į žessu götuhorni og ekki allir į eitt sįttir viš afskipti lögreglu. Vęntanlega hefur aumingjans mašurinn į götunni žó nįš aš bjarga bjórnum sķnum žótt hann sjįlfur hafi oltiš um koll. Annars er žetta bara svona hversdagsleg mynd frį Bretlandi eša hversnęturmynd, žótt vissulega sé žetta ekki hvaša nótt sem er. Žetta er nefnilega nóttin sem fólk į aš skemmta sér og žaš helst meš tilžrifum. Žaš getur svo sem tekist misjafnlega eins og ljósmyndarinn hefur nįš aš fanga - meš miklum tilžrifum. (Nįnar hér)

Flóttafólk ķ Damaskus
Hér kemur mögnuš ljósmynd sem tekin er ķ Yarmuk flóttamannabśšunum ķ Damaskus, höfušborgar hins strķšshrjįša Sżrlands. Fólkiš sem fyllir sundursprengt borgarstręti svo langt sem séš veršur er žarna ķ örvęntingu sinni aš sękjast eftir matargjöfum sem veriš er aš śthluta af Flóttamannahjįlp Sameinušu žjóšanna fyrir Palestķnumenn (UNRWA), ķ janśarlok 2014. Žaš er žvķ smį von ķ mišjum harmleiknum. Ljósmyndin er į vegum samtakanna og birtist vķša ķ fréttamišlum į sķnum tķma. Hśn er nęstum žvķ Biblķuleg ķ mikilfengleika sķnum og minnir į žaš žegar Raušahafiš galopnašist fyrir Ķsraelsžjóšinni į flóttanum frį Egyptalandi foršum daga. Žaš er žó allt annaš į feršinni aš žessu sinni. Žaš sem hjįlpar til viš įhrifamįtt myndarinnar er dżptin, allt frį fólkinu fremst og aftur til mannfjöldans lengst aš baki sem hverfur ķ grįmóšu fjarskans samkvęmt fjarvķddarįhrifum andrśmloftsins, eša svoköllušu "atmosphere perspective" upp į ensku. (Nįnar hér)

New York 11. september
Svo er žaš žrišja og sķšasta myndin og hśn er sérstök. Ungt fólk slakar į og nżtur lķfsins ķ vešurblķšu ķ Brooklyn og ekkert athugavert viš žaš nema hvaš, eins og sjį mį, žį er myndin tekin daginn örlagarķka žann 11. september 2001. Ljósmyndarinn Thomas Hoepker sem fangaši žetta augnablik gerši sér grein fyrir žvķ aš myndin vęri ekki alveg ķ réttum anda mišaš viš alvarleika atburšanna og žvķ birtist myndin ekki fyrr en aš hśn kom śt ķ ljósmyndabók tengdum 11. september, aš 5 įrum lišnum. Hśn olli žį strax umręšum og deilum enda talin vera birtingarmynd hins sjįlfhverfa borgara sem lętur sér fįtt um finnast žótt żmislegt bjįti į annars stašar. Fólkinu į myndinni var skiljanlega ekki skemmt žegar myndin var gerš opinber žvķ aušvitaš voru žau žarna komin til aš fylgjast meš og voru jafn sjokkeruš yfir atburšunum og ašrir. Žegar žarna var komiš viš sögu var nokkuš lišiš į žennan örlagadag, bįšir turnarnir hrundir og ekkert viš žvķ aš gera. Saklaus stundarglettni eftir allt sem į undan var gengiš skašaši engan, nema hvaš, žegar glettnin birtist į ljósmynd meš žessum hętti veršur hśn ankanaleg og śr samhengi. En hvaš sem žvķ lķšur sanngirni gagnvart fólkinu žį er žetta frįbęr ljósmynd sem segir allt öšruvķsi sögu en žęr dramatķsku hamfaramyndir sem venjulega birtast frį žessum degi ķ New York sem kenndur er viš 11. september. (Nįnar hér)

 


Punkturinn yfir Hafnartorgi

Jį žaš fór um marga žegar kynnt voru žau stórfelldu byggingarįform sem fyrirhuguš eru į reitnum milli Geirsgötu og Tryggvagötu. Žaš var svo sem vitaš aš žaš ętti aš byggja eitthvaš žarna enda bśiš aš grafa upp "fornan" hafnargarš į svęšinu. Fólk hafši hinsvegar ekki gert sér grein fyrir žvķ aš žarna ętti aš stafla upp gler- og kubbahżsum af įšur óžekktum žéttleika hér į landi.

Aušvitaš voru borgaryfirvöld ekkert of mikiš aš flagga žessum byggingarįformum fyrirfram eša bera žau į torg, hvaš žį undir almenning. Best var aušvitaš aš sżna žetta žegar allt vęri klappaš og klįrt. Sigmundur og Andri Snęr verša žį bara sętta sig viš aš žarna rķsa engin hįtimbruš skrauthżsi eša rómantķsk hafnarstemming meš seglskśtum og mįvagargi, žvķ allt slķkt kallar į himinhįar skašabętur til byggingarašila. Hafnart_RvikHvaš sjįlfan mig varšar žį finnst mér žessi byggingarįform svo sem ekki endilega alslęm. Žaš er full žörf į aš byggja į reitnum til aš fį tengingu viš Hörpusvęšiš auk žess sem žetta stękkar mišbęinn. Žetta er autt svęši sem mį alveg byggjast upp ķ anda nśtķmans. En samt žarf aš fara varlega enda mį öllu ofgera. Į innfelldu myndinni sést hvernig nżja byggšin blasir viš ofan af Arnahóli og sést žį hvernig stórt sex hęša glerhżsi rķs upp ķ öllu sķnu veldi en žetta er žaš sem sjįlfur Ingólfur Arnarson mun hafa fyrir augunum framvegis. Žarf žetta aš vera svona hįtt og svona mikiš? Vantar ekki eitthvaš til aš lķfga upp į žessa glerhöll? Punktinn yfir i-iš?

Ķ framhaldi af fyrrnefndum pęlingum tók ég smį sjónlistaręfingu og prófaši aš lękka hśsiš um tvęr hęšir og setti punkt yfir i-iš og er śtkoman sś sem sjį mį hér aš nešan.

Hafnartorg_EHV

Meš žessari lękkun į hśsinu veršur žaš mun manneskjulegra į aš lķta og engan veginn jafn yfirgnęfandi į žessum staš. Žetta er heldur ekki hvaša stašur sem er. Hśs sem blasir svona viš af Arnahóli žarf aš hafa einhvern vegsauka til aš stįta sig af og žvķ hef ég sett dįlķtinn turn og kślu į toppinn sem kallast į viš ašra smįturna ķ mišbęnum. Žaš mį kalla žetta montprik eša montkślu en stašsetningin vęri aušvitaš ķ beinu framhaldi af göngustķgnum sem liggur nišur af Arnahól. Slķkt vęri meira aš segja ķ anda Gušjóns Samśelsson sem skildi žaš aš turnar og stoltar byggingar ęttu aš upphefjast viš endann į strętum eša göngustķgum. Žarna hefur Ingólfur Arnarson lķka eitthvaš aš horfa į og miša sig viš og hver veit nema akkśrat žarna hafi öndvegissślur hans einmitt rekiš į land. Žessi kśla gęti reyndar stašiš fyrir sólina - hina norręnu sól sem sest žarna į vorin, jafnvel akkśrat bakviš kśluna vissa daga aš vori og hausti.

En hvaš sem veršur, žį er aušvelt aš fabślera į mešan ekki er byrjaš aš byggja. Raunveruleikinn er žó vęntanlega sį aš engu skal breytt frį žvķ sem įkvešiš hefur veriš. Žaš er aš segja žaš sem borgaryfirvöld og byggingarašilar hafa žegar įkvešiš ķ sameiningu. Eša var žaš kannski ekki svoleišis?

 


Reykjavķkurhiti ķ kubbamynd

Įriš 2015 hefur nś fengiš sinn sess ķ kubbamyndinni sem ég gerši į sķnum tķma og hef uppfęrt sķšan. Nś liggur fyrir aš mešalhiti lišins įrs ķ Reykjavķk var 4,5 stig en žó munaši eiginlega hįrbreidd aš 4,6 stig nęšust. Žaš er vissulega nokkuš undir mešalhita sķšustu 10 įra og kaldasta įr aldarinnar žaš litla sem lišiš er af henni. Hinsvegar er žetta 0,2 stigum yfir 30 įra višmišunartķmabilinu frį 1961-1990 sem var jś reyndar kalt tķmabil.

Įrshiti 2901-2015
Į kubbamyndinni sést aš talan 4,5 hefur tekiš forystuna sem algengasti mešalhitinn ķ Reykjavķk frį upphafi 20. aldar og er žar ķ félagsskap meš įrum sem żmist tilheyra köldum og hlżjum tķmabilum. Įriš 2015 er žvķ bara hvert annaš mišlungsįr hvaš hita varšar. 52 įr eru hlżrri og 53 įr eru kaldari samkvęmt eins aukastafs nįkvęmni. Vęntanlega hefši žaš gert ašeins betur meš tvegga aukastafa nįkvęmni - sem sennilega vęri žó meiri nįkvęmni en óvissa milli tķmabila bżšur upp į. Kannski mį žó segja aš įriš hafi veriš ķ slöku mešallagi ķ ljósi vaxandi hlżinda svona almennt.

Žaš er nś oršiš klassķskt aš velta fyrir sér hvort fariš sé aš kólna hér hjį okkur. Žaš mį vel vera og ķ raun ekki ólķkleg ķ ljósi žess hversu hlżtt hefur veriš frį aldamótum. Įrabiliš 2001-2014 var einstaklega hlżtt hér, jafnvel žótt hlżnun jaršar sé tekin meš ķ myndina. Žaš aš viš fįum įr sem er nęstum heilli grįšu kaldara en mešalhiti sķšustu 14 įra en žó ekki kaldara en 4,5°C, sżnir ķ raun hversu hlżtt hefur veriš frį aldamótum. Og eins og ég sagši sķšast žegar ég birti svona kubbamynd, fyrir žremur įrum, žį er alls ekki hęgt aš stóla į aš žessi įratugur verši hlżrri en sį sķšasti enda stefnir ekkert sérstaklega ķ žaš nś žegar hann er hįlfnašur.

En svo er bara spurning meš 2016. Kemur loksins almennilega kalt įr? Ef "loksins" skyldi kalla.


Tilraun til śtskżringar į El Nino

Vešurfyrirbęriš El Nino er nś ķ algleymingi į Kyrrahafinu og fariš aš setja sitt mark į vešurfar vķšsvegar um jöršu beint og óbeint. Žetta er El Nino aš stęrstu gerš en žó į eftir aš koma ķ ljós hvort um sé aš ręša stęrri slķkan atburš en įšur hefur žekkst. Mešalhiti jaršar er žó kominn upp ķ hęstu hęšir. 2015 var žaš heitasta į jöršu sem męlst hefur hingaš til og ekki śtlit fyrir annaš en aš įriš 2016 verši įlķka hlżtt eša jafnvel heitara.

El Nino ClymR Jan 2016

El Nino fyrirbęriš einkennist af hlżnandi yfirboršssjó viš mišbaugsvęši Kyrrahafsins, einkum žó į žvķ miš- og austanveršu eins og sést į myndinni sem sżnir įętluš hitafrįvik frį žvķ sem ešlilegt telst vera. Hitaaukning yfirboršssjįvar getur žannig veriš yfir žremur stigum ķ öflugu El Nino įstandi eins og nś er. 

En hvašan kemur žessi hiti? Żmsar skżringarmyndir er hęgt aš finna ķ netheimum um ešli El Nino og köldu systurinnar La Nina. Sjįlfum finnst mér margar žeirra flękja hlutina frekar en aš skżra śt ešli žeirra og žį sérstaklega hvernig stendur į allri žessari hlżnun yfirboršsjįvar į svęšinu - eša kólnun ef svo ber undir. Til aš reyna aš bęta śr žvķ hef ég föndraš mķnar eigin skżringarmyndir sem ég held aš séu ekki svo vitlausar žó žęr segja kannski ekki alveg alla söguna. Best er žį aš byrja į myndinni sem sżnir hvernig hiš venjulega įstand er og einnig žaš kalda ķ leišinni.

La Nina śtskżring

Hiš venjulega įstand į mišbaugssvęši Kyrrahafsins einkennist af uppstreymi kalds djśpsjįvar undan ströndum Amerķku og žvķ er sjórinn žar yfirleitt kaldari en hann vęri annars. Uppstreymiš er drifiš įfram af rķkjandi austanvindum (stašvindum) sem blįsa yfir gjörvallt Kyrrahafiš vegna lįgs loftžrżstins Asķumegin og hęšarsvęšis Amerķkumegin. Hlżi sjórinn safnast žvķ fyrir Asķumegin og hękkar žį yfirborš sjįvar lķtillega. Mikil śrkoma fylgir lęgšarsvęšunum ķ Asķu en mun žurrara er ķ hįžrżstisvęšinu viš Amerķku. Žannig er įstandiš žarna yfirleitt en žegar žrżstingsmunurinn eykst enn frekar fęrist meiri kraftur ķ kerfiš, austanįttin fęrist žį enn ķ aukana og kalda uppstreymiš aš sama skapi sem kęlir yfirboršssjóinn enn meir. Sé kuldafrįvikiš žannig nógu mikiš er hęgt aš tala um kalt La Nina įstand sem hefur hnattręn įhrif til kęlingar. En žį er žaš El Nino:

 

El Nino śtskżring

Hiš hlżja El Nino įstand sem kemur upp į nokkurra įra fresti er hinsvegar mun rólyndislegra į mišbaugssvęši Kyrrahafsins en ętla mętti af öllum afbrigšilegheitum sem žaš er tališ eiga sök į vķšsvegar um jaršarkringluna. Žarna hefur žrżstingsmunur ķ austri og vestri lękkaš mjög og stašfasta austanįttin varla nema svipur hjį sjón eša alveg horfin og vindar jafnvel farnir aš blįsa frį Asķu til Amerķku. Žar meš er ekki neitt lengur sem togar upp kalda djśpsjóinn undan ströndum Amerķku žannig aš sį kólnunaržįttur er ekki lengur til stašar. Hitinn jafnast einnig vegna žess aš hlżsjįvarbungan viš Asķu leitar til baka ķ rólegheitum. Stigsmunur er svo į žvķ hversu afgerandi žetta er en talaš er um El Nino įstand ef hitahękkunin į įkvešnu svęši žarna nęr tilteknu lįgmarki. Eins og gengur žį stušlar El Nino aš žurrkum ķ Asķu og Įstralķu og gjarnan einnig skógareldum en hins vegar tekur aš rigna meir en góšu hófi gegnir Amerķkumegin. Hér hjį okkur eru įhrifin žó óljós en ef eitthvaš er žį getur El Nino frekar stušlaš aš einhverri kólnun į mešan hann varir.

Af žessu mį sjį aš hiš hlżja El Nino eins og nś er uppi er stöšugra og hęglįtara įstand en venjulegt įstand svo ekki sé talaš um La Nina sem rótar upp kalda sjónum ķ enn meira męli. El Nino stušlar hinsvegar aš minni blöndun kalds djśpsjįvar og hlżrri yfirboršssjįvar sem stušlar aš aukinni hlżnun į svęšinu og hękkar mešalhita jaršar, enda ekki tilviljun aš mešalhiti jaršar setur išulega nżtt met nś į dögum žegar El Nino įstandiš kemur upp.

Žar meš held ég aš komiš sé nóg af śtskżringum žótt aušvitaš mętti segja żmislegt fleira. Žaš mį lķka koma fram aš žetta eru įhugamannapęlingar enda er ég bara sjįlfmenntašur heimilisvešurfręšingur eins og ég hef kallaš mig. Žetta er žó ekki skrifaš ķ algeru heimildarleysi og mį žar til dęmis vķsa ķ grein frį NOAA sem er einskonar vešurstofa žeirra ķ Bandarķkjunum: El Nińo/Southern Oscillation (ENSO) Technical Discussion

 


mbl.is Ekkert lįt į El nińo
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband