Smáræði um forsetamálin

Það má slá því föstu að eftir nokkrar vikur verðum við komin með nýjan forseta að Bessastöðum. Hver það verður mun koma í ljós en vissulega verður einn frambjóðendanna að teljast sigurstranglegri en hinir. Framboðsmálin hafa verið nokkuð sérstök, allavega miðað við það sem áður tíðkaðist. Talað hefur verið um offramboð af frambjóðendum enda virðist ekkert tiltökumál fyrir suma að bjóða sig fram til forseta, jafnvel þótt fáir eða engir hafi skorað á þá. Auðvitað má fólk bjóða sig fram ef því sýnist en fæstir þeirra virðast þó gera sér grein fyrir því að vænlegustu forsetaefnin eru kölluð fram af almenningi en ekki frambjóðendunum sjálfum. „Fólkið velur forsetann“ eins og Ólafur Ragnar sagði að Ásgeir Ásgeirsson hafi sagt, en þá er auðvitað ekki verið að tala um gjörvallan almenning, heldur bara nógu stóran hluta hans.

Það var nokkuð ljóst í vetur að þrátt fyrir fjölda frambjóðenda þá vantaði alltaf raunverulegan valkost fyrir þennan almenning. Stungið var upp á ýmsum og alltaf einhverjir að stinga upp á sjálfum sér. Það vantaði samt eitthvað. „Ég get þá svo sem verið eitt tímabil í viðbót úr því að enginn almennilegur kemur fram“ gæti Ólafur hafa hugsað þegar hann lét til leiðast að vera áfram, þó hann hafi örugglega hugsað eitthvað annað líka. Merkilegt annars með hann Ólaf hvernig fylgjendahópur hans breyttist frá því hann var kosinn fyrst. Við þekkjum nokkuð vel hvernig það gerðist, en alltaf hefur hann verið umdeildur. Mig rámar í að einhverjir hafi talað um að flytja úr landi á sínum tíma ef svo færi að hann yrði forseti. Fæstir þeirra hafa látið verða af því og eru sjálfsagt hinir ánægðustu með forsetatíð hans þegar upp er staðið. Margir aðrir eru á allt öðru máli.

Svo maður nefni loksins núverandi frambjóðendur þá hefur maður heyrt álíka tal um búferlaflutninga ef svo færi að annaðhvort Andri Snær eða Davíð setjast á Bessastaði. Það er þó auðvitað sitthvort fólkið sem talar svona en báðir þessir frambjóðendur eiga sér einlæga stuðningsmenn og líka einlæga andstæðinga. Þeir eru andstæðir pólar og eiga nokkuð í land með að njóta stuðning fjöldans. Aldrei þó að vita hvernig mál þróast. Af þeim tveimur á Davíð sennilega meiri möguleika. Hann er sjóaður í pólitíkinni og vill sjálfsagt ljúka störfum fyrir hið opinbera með öðrum hætti en að hafa verið hrakinn úr Seðlabankanum af einhverjum óþekkum krökkum sem fljótlega gætu einmitt tekið völdin til að umbreyta öllu, eins og að skipta um stjórnarskrá, skipta um gjaldmiðil, svo ekki sé nú talað um kippa fótunum undan kvótakóngum. Nei, þá munu menn komast að því hvar Davíð keypti ölið. Reyndar verð ég að segja að þegar kemur að stjórnarskránni þá er ég nú dálítið á íhaldslínunni sjálfur. Að skipta um stjórnarskrá finnst mér ekki óskylt því að skipta um þjóðfána og þjóðsöng. Þjóðir gera ekki svoleiðis af gamni sínu en kosturinn við stjórnarskrár er að þó sá að alltaf má breyta þeim og bæta, séu menn sammála um það.

En svo er það Guðni Th.  – maðurinn sem kom, sá … en hefur ekki alveg sigrað enn. Hann er eiginlega þessi góði gæi sem gat eiginlega ekki annað en boðið sig fram eftir áskoranir hins stóra almennings, eða allavega nógu stórs hluta hans, eftir góða leiksigra í Sjónvörpum landsmanna. Kannski var það gott plott sem virkaði, en hafa verður í huga að ýmsir aðrir hafa birst á skjánum án þess að slá í gegn sem efni í forseta. Það þarf enginn að efast um að Guðni veit svona nokkurnveginn í hverju starfið er fólgið og væntanlega eru fáir sem hóta sjálfskipaðri útlegð fari svo að hann setjist á forsetastólinn. En annars mun þetta fara eins og þetta fer og auðvitað eru allir frambjóðendurnir hver öðrum hæfari á einhvern hátt.

 

Allt til reiðu fyrir sumabræðsluna miklu í Norður-Íshafinu

Sumarið er framundan á norðurslóðum með tilheyrandi bráðnun á ísbreiðunni. Við vitum ekki hvernig það mun nákvæmlega ganga fyrir sig en miðað við hvernig liðinn vetur hefur verið þá er alveg óhætt að gæla við þann möguleika að minni hafís verði þar í lok sumars en áður hefur sést á vorum dögum. Allt mun það þó ráðast af veðuraðstæðum næstu mánuði þannig að best er að fullyrða sem minnst.

Það sem skiptir hins vegar máli nú er að nýliðinn vetur var óvenju hlýr þarna upp frá sem þýðir að hafísinn náði ekki að þykkna eins mikið og hann gerir venjulega yfir vetrartímann. Sjálf útbreiðsla hafíssins hefur einnig verið með allra lægsta móti í allan vetur og í samræmi við það var árlegt vetrarhámark hafíssins það lægsta sem mælst hefur. Vorið hefur líka farið snemma af stað og allt sem bendir til þess að útbreiðslan nú um stundir sé sú lægsta miðað við sama tíma hin fyrri ár - allavega síðan 1979 er farið var að mæla með nákvæmum hætti með gervitunglum. Að vísu hefur eitthvað bilunarvesen í gervihnattarbúnaði verið að hrjá eftirlitsaðila, aðallega Bandaríska, en það sem virkar bendir þó allt til óvenju lítillar útbreiðslu hafíssins nú í upphafi bræðsluvertíðar. Þetta má til dæmis sjá á þessu línuriti sem byggir á gögnum frá JAXA-stofnuninni japönsku. Rauða línan stendur, eins og sjá má, fyrir það sem liðið er af árinu 2016. Gula línan er árið 2012 þegar sumarbráðnunin sló öll fyrri met.

Til frekari glöggvunar er auðvitað bráðnauðsynlegt að líta á hafískort og hér koma því tvö samanburðarkort frá NSIDC. Kortið til vinstri sýnir útbreiðslu og þéttleika íssins þann 12. maí 2012 sem var einmitt vorið fyrir metbráðnunarsumarið mikla það ár. Til hægri er svo staðan þann 12. maí, árið 2016.

Í fljótu bragði er kannski enginn ógurlegur munur á þessum kortum. Norður-Íshafið er auðvitað þakið ís á þeim báðum en þarna eru þó atriði sem skipta máli. Á 2016-kortinu er til dæmis ísinn að mestu horfinn á Beringshafi milli Alaska og Síberíu og ísinn orðinn lélegur inn af Beringssundinu sjálfu. Merkilegt er svo hið myndarlega íslausa svæði norður af nyrstu ströndum Kanada við Beaufort-haf en það bendir til þess að ísinn sé kominn á hreyfingu og farinn að brotna upp mun fyrr en venjulega sem gæti skipt máli fyrir framhaldið.

Þetta íslausa svæði við Beaufort-haf er þó ekki endilega tilkomið vegna hlýinda þar undanfarið heldur frekar vegna mjög staðfastrar hæðar sem ríkti þar nálægt, mestallan aprílmánuð. Vindar umhverfis hæðina náðu sem sagt að koma ísnum af stað, og viðhalda réttsælis snúningi á stórum hluta ísbreiðunnar. Um leið stuðluðu vindar að færslu íssins að sundinu milli Svalbarða og Grænlands þar sem mikið af sleppur út úr prísundinni svipað og sjá má á myndinni hér að neðan sem sýnir hreyfingu íssins einn dæmigerðan dag seint í apríl.

Þetta mikla uppbrot og tilfærsla á hafísnum má greinilega sjá á gervitunglamyndum. Svona mikið opið haf þarna norður af Kanada og Alaska er óvenjulegt þetta snemma árs en tilfærsla íssins á þessum slóðum er annars vel þekkt fyrirbæri, nema hvað að á veturna frjósa allar vakir næstum jafnóðum. Þessi opnun gerist þó á viðkvæmum tíma núna, ofaná allt annað. Myndin hér er að neðan er frá NASA og sýnir hið íslausa haf við Beaufort-haf en Ísland er þarna með til að sýna stærðarhlutföll.

Svo er bara að sjá til hvert framhaldið verður. Lágmarksmetið frá 2012 gæti alveg verið í hættu í lok sumars miðað við aðstæður nú. Það þykir vænlegt til ísbráðnunar að sólin skíni sem mest á þessum slóðum á meðan hún er sem hæst á lofti. Hlýtt loft úr suðri þarf svo að hafa góðan aðgang að Norður-Íshafinu til að hjálpa til við bráðnunina. Reyndar er einmitt hlýtt loft á ferðinni þessa dagana eins og svo oft í vetur. Síðasta myndin er kort sem sýnir áætluð hlýindi miðað við meðallag, þann 13. maí. Ef þannig hlýindagusur halda áfram í sumar er útlitið ekki bjart fyrir hafísinn.