Hvaš veldur hlżnun jaršar?

Ég ętla ekki aš fullyrša aš ég hafi hiš eina og rétta svar viš žessari einföldu spurningu en ętla hinsvegar aš notfęra mér ķ žessum langa pistli, samantekt sem ég sį į sķnum tķma į vefnum wats up with that? sem vķsaši sķšan ķ ašra samantekt eftir vešurfręšinginn Joe D'Aleo, en greinar eftir hann birtast reglulega į icecap.us, en sś sķša er mjög gagnrżnin į hlżnun jaršar af mannavöldum. 

Žaš sem Joe žessi D'Aleo hafši gert var aš bera saman žrjį žętti sem oft eru taldir hafa įhrif į loftslag jaršar og finna śt hver žeirra passaši best viš hitafar ķ Bandarķkjunum į sķšustu öld. Žessir žęttir eru CO2 ķ andrśmsloftinu (gróšurhśsalofttegundin alręmda), virkni sólarinnar (total solar irradiance) og svo breytileiki ķ hafinu og žį einkum ķ Noršur-Kyrrahafi og Atlantsahafi (Pacific Decadal Oscillation, PDO og Atlantic Multidecadal Oscillation, AMO). Įstęšan fyrir žvķ aš hann bar eingöngu saman viš Bandarķkin eru efasemdir hans um aš hnattręnar hitamęlingar endurpegli hina réttu hitažróun jaršar en ķ Bandarķkjunum vill svo til aš nśverandi hitafar er ekki svo mikiš hęrra en žaš sem var į įrunum 1930-40, ekki ólķkt žvķ sem reyndin er į Ķslandi. Žegar bśiš var aš bera saman žessa žrjį žętti meš žvķ aš gefa žeim nokkurskonar einkunn eftir tölfręšilegri samsvörun (R2) kom žaš śt aš magn CO2 fékk lökustu śtkomuna: 0,44 – breytilegur styrkur sólar fékk heldur betri einkunn: 0,57 – en žaš merkilega var aš langmesta samsvörunin var viš breytileika hafsins: 0,83. Žennan samanburš mį svo sjį į žessum žremur lķnuritum hér aš nešan sem sķna tengsl žessara žįtta viš hitann ķ USA, (frį vinstri: CO2+hiti, Sólin+hiti og Hafiš+hiti). Myndin birtist stęrri ef smellt er į hana: 

Įhrifažęttir į hitafar ķ USA

 

Žaš sem ég ętla hinsvegar aš gera er aš bera žessa sömu žętti viš hitafar allrar jaršarinnar. Ég veit aš žaš er įkvešin óvissa ķ sambandi viš žróun į hitafari jaršar og ekki śtilokaš aš vegna žįtta eins og breyttrar landnotkunar og aukins žéttbżlis getur veriš möguleiki į ofmati į hitanum ķ dag mišaš viš žaš sem var įšur. Samt vil ég trśa žvķ aš žau lķnurit sem sżna žróun hitans hnattręnt, séu ķ meginatrišum rétt og engin įstęša til aš efast um aš žaš hafi ķ raun įtt sér staš talsverš hlżnun į jöršinni.

Hér aš nešan koma žvķ lķnurit sem sķna hitafar jaršar aš višbęttum ferlunum frį Joe D'Aleo. Ég get aš vķsu ekki bošiš upp į svona R2-gildi en hinsvegar er lķtiš mįl aš leggja ferlana saman viš hitalķnuritiš svipaš og hann gerir. Fyrst kemur CO2+hitafar jaršar:

 

Hiti+CO2

Styrkur CO2 ķ andrśmslofti hefur aukist jafnt og žétt sķšustu 100 įr meš vaxandi hraša og ekki hęgt aš segja annaš en žaš sé ķ góšu samręmi viš heildarhlżnun jaršarinnar žegar žetta er skošaš svona. Hiti jaršar hefur hins vegar talsvert sveiflast og alls ekki veriš sķvaxandi. Greinilegur hitatoppur er ķ kringum įrin 1940 eftir mikla hlżnun, svipaš og ķ Bandarķkjunum, en sķšan tók viš kaldara skeiš žar sem nįnast ekkert hlżnaši ķ um žrjį įratugi og svo kom aftur mikil hlżnun fram til okkar tķma. Žessum sveiflum veldur greinilega eitthvaš annaš en magn CO2 ķ lofti. En žį er aš skoša sólina+hitafar jaršar:

Hiti+sólin

Į lķnuritinu fyrir styrk sólarinnar er aš bśiš aš jafna śt žeim 11 įra sveflum sem eiga sér staš ķ sólvirkninni en žannig fęst betri heildarmynd og betra aš bera saman viš hitažróun jaršar en žarna sést greinilega viss fylgni viš stóru hitasveflurnar į sķšustu öld. Breytileiki ķ virkni sólarinnar er samt mjög lķtill og dugar varla einn og sér til aš hafa mikil įhrif į hitann nema meš žvķ aš magna upp ašra žętti eins og t.d. skżjamagn eins og kenningar eru til um. Samkvęmt žessu er samt ekki hęgt aš sjį aš aukning ķ styrk sólar eftir 1965 skżri žį miklu hlżnun sem oršiš hefur sķšust įratugi nema aš hluta og žar aš auki var sólvirknin heldur meiri į įrunum kringum 1940-50. Žó mį žaš alveg koma fram aš žrįtt fyrir sveiflur var virkni sólarinnar heldur meiri į 20. öld en sķšustu aldir žar į undan. En nęst er žį aš bera saman breytileika sjįvar+hitafar jaršar:

Sjór+hiti

Ferillinn sem sżnir breytileika sjįvar og var meš svo góša samsvörun viš Bandarķkin er fenginn meš žvķ aš leggja saman hitasveiflur sem eiga sér staš ķ Kyrrahafinu (PDO) og Noršur-Atlantshafinu (AMO) en žęr sveiflur viršast skipta um ham į nokkurra įratuga įra fresti og virka einhvenveginn žannig aš hafiš kólnar į einum staš og hlżnar į öšrum ķ stašinn og hefur ķ framhaldi af žvķ mikil įhrif į vešurlag. Talaš er um aš žessi fyrirbęri séu żmist ķ jįkvęšum eša neikvęšum fasa eftir žvķ hvort žau hafa įhrif til kęlingar eša hlżnunar. Žessi breytileiki viršist geta skżrt mjög vel hitažróun jaršar fram į 7. įratuginn en eftir žaš er samsvörunin heldur lakari en jįkvęšur fasi sķšustu įratugi fer žó saman viš hlżnun jaršar aš hluta, svipaš og tilfelliš er meš sólvirknina. El Nino og La Nina fyrirbęrin ķ Kyrrahafinu koma žarna lķka innķ en tališ er aš žau eigi stęrstan žįtt ķ styttri hitasveflum jaršar sem eru įberandi į hitalķnuritinu en nś er tališ aš fasarnir į Pacific Decadal Oscillation, PDO hafi įhrif į hvort hinir kęlandi La Nina-straumar eša hinir heitu El Nino komi oftar upp.

Hvaš mį svo segja um žetta?

Ef lķnuritin eru nokkurnveginn rétt og sönn žį mį draga nokkrar įliktanir:

1. Magn CO2 hefur aukist sķšustu 100 įr jafnt og žétt meš vaxandi hraša en įn sveiflna, meš žeim įhrifum aš heildarśtkoman fyrir alla sķšustu öld er hlżnun.

2. Įhrif af völdum sveiflna ķ sólvirkni og breytileika ķ hafinu geta śtskżrt sveiflur ķ hitafari jaršar en nęgja ekki til aš śtskżra hversvegna nśverandi hlżindaskeiš er hlżrra en žaš sem var fyrir mišja sķšustu öld.

3. Meš žvķ aš bera saman ferlana fyrir breytileika sólarinnar og sjįvarins kemur ķ ljós viss samsvörun į milli žeirra. Bįšir ferlarnir toppušu įrin um 1940-1950, nįšu svo botni į įrunum 1965-1975 en stigu svo eftir žaš. Er žetta tilviljun eša getur veriš aš įhrif sólarinnar į hitasveiflur jaršar felist aš einhverju leyti ķ įhrifum hennar į žaš hvernig straumar hafsins haga sér? Breytileiki ķ virkni sólar er ekki nema um 0,1% sem duga varla til mikilla įhrifa einn og sér, žannig aš hér er kannski kominn mögnunaržįtturinn sem sólin žarf aš hafa til aš hafa įhrif, hvernig sem žaš ętti aš gerast. Um žetta hef ég ekkert séš žannig aš žetta eru bara vangaveltur ķ mér. 

Hvaš gerist svo nęstu įrin?

Ef hlżnun sķšustu įratugi hefur fengiš hjįlp vegna įhrifa vegna breytileika ķ hitafari sjįvar og/eša frį sólinni eins og geršist fyrir mišja sķšustu öld mį bśast viš žvķ aš annaš bakslag eša allavega stöšnun geti komiš fram ķ hitafari jaršar svipaš og įtti sér staš eftir 1945. Žaš bakslag gęti veriš byrjaš enda įriš ķ įr žaš kaldasta į žessari öld og ķ raun hefur varla nokkuš hlżnaš į jöršinni sķšustu įrin. Ķ Kyrrahafinu viršist nśna neikvęši fasinn į PDO vera kominn upp og spurning hvort sami fasi sé aš koma upp ķ Noršur-Atlantshafi auk žess sem sólin hefur sżnt af sér litla virkni undanfariš. Ef žetta er raunin, svo ekki sé talaš um ef sólin ętlar ķ einhverja verulega lęgš nęstu įratugi, žį reynir į hversu mikiš aukin gróšurhśsaįhrifin nį aš bęta upp žį kęlingu. En hinsvegar žarf žó alls ekki aš vera įstęša til aš afskrifa gróšurhśsaįhrifin žótt ekkert hlżni į jöršinn ķ einhver įr eša jafnvel nokkra įratugi žvķ įhrif CO2 ķ lofti eru mjög žrįlįt og eiga enn eftir aš aukast mikiš og gętu vel lifaš af smęrri sveiflur af öšrum toga.

- - - - -  

Svo ķ lokin er naušsynlegt aš taka fram aš loftslagsmįlin eru öll mjög flókin og langt ķ frį aš ég hafi einhverja heildarsżn yfir žetta allt saman, en žaš mį alltaf reyna. Fleiri žęttir hafa vissulega lķka įhrif į hita jaršar eins og eldgos og agnarmengun sem ętti aš valda lęgri hita vegna dempunar į sólarljósi. En vilji einhver skoša žetta betur eru hér aš nešan linkar sem vķsa ķ įhrif hafsins į hita jaršar en žessi tengsl finnst mér vera aš fį aukna athygi hjį vķsindamönnum.

Next decade 'may see no warming'

La Nina and Pacific Decadal Oscillation Cool the Pacific


« Sķšasta fęrsla | Nęsta fęrsla »

Athugasemdir

1 Smįmynd: Įgśst H Bjarnason

Takk fyrir góša samantekt Emil.

Ég get męlt meš vefsķšunum sem žś vķsar į. Watts Up With That  og Icecap. Žessar sķšur heimsęki ég reglulega auk Climate Audit, Climate4you, The Unbearable Nakedness of Climate Change, og The Reference Frame.

Žaš veršur fróšlegt aš fylgjast meš žróun nęstu įra.

Įgśst H Bjarnason, 30.10.2008 kl. 09:26

2 Smįmynd: Gušmundur Įsgeirsson

Sęll. Žetta eru stórkostlega forvitninlegar pęlingar hjį žér.

Ég myndi sennilega draga svipašar įlyktanir af žessum gögnum. Mér sżnist blasa viš aš nokkur fylgni sé milli sólvirkni, hafstrauma og hitastigs, sem gęti śtskżrt skammtķmasveiflur og hvort žaš verši hękkun eša lękkun į tilteknu įrabili. Hinsvegar žykir mér aš CO2 spili žannig inn ķ žetta aš jöfn og žétt aukning žess hafi įhrif į langtķma"trendiš" ķ mešalhitastigi. Ef horft er į tķmabiliš ķ heild žį sést aš seinni hluti žess er meš nokkuš hęrra mešalhitastig en sį fyrri og sama į viš um magn CO2. Žaš sem er samt kannski mesta įhyggjuefniš varšandi loftslagsbreytingar er ekki endilega hęrra hitastig śt af fyrir sig, heldur hversu lķtil hękkun žess getur valdiš miklum óstöšugleika ķ viškvęmri nįttśrunni.

Bestu kvešjur og takk fyrir frįbęran pistil.

Gušmundur Įsgeirsson, 30.10.2008 kl. 09:32

3 identicon

Ég trśi ekki aš kenninguna um alheimshlżnun.  Tel aš žaš sem mįlstašur sem vinstrimenn hafa tekiš upp eftir fall kommśnismans 1990, svona til aš hafa einhvern mįlstaš til aš halda hópinn.

Trśi hinsvegar į skammtķmasveiflur.  Tķmabiliš 1880-1920 = Kalt tķmabil.  Tķmabiliš 1920 - 1960 = hlżtt tķmabil.  Tķmabiliš 1960-1985 = kalt tķmabil.   Tķmabiliš 1985-2005 = Hlżtt tķmabil.  Tķmabiliš 2005- ca. 2025 til 2030 = kalt tķmabil ??

Gśstav Freyr Bjarnason (IP-tala skrįš) 30.10.2008 kl. 10:35

4 Smįmynd: Emil Hannes Valgeirsson

Mér finnst alltaf varasamt aš blanda pólitķk ķ umręšuna um loftslagsmįl eins og oft er gert. Hlżnun af völdum CO2 er studd vķsindalegum rökum sem veršur aš taka alvarlega en žaš getur hins vegar vel veriš aš sś hlżnun verši ekki eins alvarleg eša hröš eins og fyrst var spįš, enda hefur žekkingin į įhrifum annara žįtta aukist eftir aš fyrstu hamfarspįrnar voru kynntar. Žaš mį samt ekki afneita neinu, žekkingin og reynslan į eftir aš aukast enn meir į nęstu įrum og śt śr žvķ gęti alveg eins komiš aš vandinn sé jafnvel vanmetinn ekki sķšur en ofmetin ķ dag. Best er allavega aš fylgjast meš umręšunni į gagnrżnin hįtt en umfram allt ópólitķskan og žaš er žaš sem ég er aš reyna aš gera.

Emil Hannes Valgeirsson, 30.10.2008 kl. 13:04

5 Smįmynd: Įsgeir Kristinn Lįrusson

Takk f. samantektina. Smį innlegg HÉR um kólnunina į blautum nóvembermorgni.

Įsgeir Kristinn Lįrusson, 2.11.2008 kl. 09:22

6 Smįmynd: Emil Hannes Valgeirsson

Žakka linkana Įsgeir og Įgśst. Žetta meš įhrif Kyrrahafsstraumana (PDO) er nokkuš sem uppgötvašist ekki fyrr en į sķšasta įratug og žį fyrir tilviljun žegar var veriš aš rannsaka sveiflur ķ laxagengd viš austurströnd Noršur-Amerķku og er, kannski įsamt sólarsveiflunum, įgętis dęmi um žį auknu žekkingu sem hefur oršiš eftir aš „global warming“ ógnin var fundin upp į įrunum kringum 1990.

Emil Hannes Valgeirsson, 2.11.2008 kl. 12:17

7 Smįmynd: Einar Sveinbjörnsson

Fķn samantekt sem ég rakst eiginlega į fyrir hįlfgerša tilviljun hjį žér Emil !

Kemur alls ekki į óvart aš sveiflur ķ hafinu skżri stęrsta hluta breytileikans ķ įratugasveiflunni.  Einmitt meš sama hętti verša sveiflurnar ķ vešurfarinu hér śt ķ Atlantshafinu svo magnašar.  Sumar žessara sveiflna eru enn illa skżršar og orsakasamhengiš ekki alveg ljóst žótt endurkomutķminn sé sęmilega žekktur. Žaš er hins vegar varhugavert aš blanda óhugsaš auknum gróšurhśsaįhrifum viš hinar nįttśrulegu sveiflur nema meš įkvešinni varśš.  Žś kemur lķka inn į annaš mikilvęgt  orsakasamhengi af mannavöldum sem klįrlega leiddi til tķmabundinnar kólnunar af mannavöldum, nefnilega agnamengunin.  Į henni bar mest į eftirstrķšsįrunum og ef til vill aftur nś allra sķšus įrin og uppsprettan žį yfir SA-Asķu ķ staš N-Am og Evrópu įšur. 

Žś gerir žér ķ ofanįlag góša grein fyrir žvķ hvaš 11 įra sveiflan ķ sólinni hefur lķtiš aš segja ķ heildarorkuflęšinu (0,1%).  Hins vegar eru lengri sveiflur ķ virkni og orkuflęši sólarinnar sem sżnt hefur veriš fram į aš hafa merkjanleg įhrif į hitafariš į jöršinni. 

Kvešjur

ESv 

Einar Sveinbjörnsson, 2.11.2008 kl. 23:10

Bęta viš athugasemd

Ekki er lengur hęgt aš skrifa athugasemdir viš fęrsluna, žar sem tķmamörk į athugasemdir eru lišin.

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband