28.4.2009 | 20:10
Carl Sagan śtskżrir fjóršu vķddina
Žaš muna örugglega margir eftir žįttunum Cosmos sem sżndir voru ķ Sjónvarpinu įriš 1981. Žar var į feršinni stjörnufręšingurinn Carl Sagan sem leiddi įhorfendur ķ allan sannleikann um undur alheimsins bęši nęr og fjęr, eša aš minnsta kosti svo langt sem žekkingin nįši. Žetta voru alls žrettįn žęttir og nutu žeir talsveršra vinsęlda vķša um heim. Mikiš var lagt upp śr myndręnum śtskżringum žar sem Carl Sagan feršašist ķ kringum plįnetur og heilu stjörnužokurnar į milli žess sem hann gekk um grösugar lendur jaršar.
Ķ myndbśti sem hér fylgir hefur Carl Sagan komiš sér žęgilega fyrir viš skrifborš žar sem hann hefur bśiš til tvķvķšan heim - FLATLAND - og gerir meš žvķ tilraun til aš śtskżra takmarkanir okkar til aš skynja fjóršu vķddina, ef hśn er žį til.
Žaš mętti skrifa hér heilmikiš um Carl Sagan og framlag hans til stjörnufręšinnar, en žó mį nefna aš hann kom mikiš viš sögu ķ undirbśningi ómannašra könnunarferša į vegum NASA til reikastjarnanna auk žess sem hann var mjög įhugasamur um hugsanlegt vitmunalķfi utan sólkerfisins. Carl Sagan er ekki lengur į mešal vor en hann lést įriš 1996, 62 įra aš aldri og er žvķ kannski staddur į öšru sólkerfi žessa stundina. Til nįnari fróšleiks um Carl Sagan mį benda į įgętis grein į Vķsindavefnum frį žvķ ķ fyrra: http://www.stjornuskodun.is/venus/116-carl-sagan.
Žetta var sem sagt Sjónvarpsnostalgķa mįnašarins.
25.4.2009 | 09:49
Göngum til kosninga
Žótt ekki verši į allt kosiš ętti fólk ekki aš vera ķ vandręšum meš aš finna eitthvaš viš sitt hęfi mišaš viš framboš flokka aš žessu sinni. Sumir eru žó sjįlfsagt meš hugann viš allskonar mistök sem stjórnmįlamönnum hefur oršiš į og žar er sjįlfsagt af nógu aš taka. Sjįlfur er ég fyrir löngu bśinn aš gera upp hug minn. Ég kżs bara sama flokk og sķšast en sį flokkur er alsaklaus af žvķ aš hafa stašiš fyrir hruninu mikla. Fortķšin er annars ekki ašalatrišiš, žvķ žessar kosningar eins og ašrar snśast um nęsta kjörtķmabil en ekki žaš sķšasta.
Jęja. Aš kjördegi loknum er alveg kjöriš aš neyta kosningaréttar af betra taginu. Žaš žarf aš vera nęringarrķk mįltķš enda löng kosningaandvökunótt framundan og žį skemmir ekki fyrir góš sósa og brśnašar kartöflur.
Stjórnmįl og samfélag | Breytt s.d. kl. 11:52 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (3)
23.4.2009 | 14:05
Glešilegt rigningasumar
Stašur og tķmi: Vesturbęrinn ķ Reykjavķk, kl. 13:45
Vešur: Hęgvišri og rigning. Hiti 4,5°C.
![]() |
Sumar og vetur frusu saman |
Tilkynna um óvišeigandi tengingu viš frétt |
Dęgurmįl | Slóš | Facebook | Athugasemdir (3)
20.4.2009 | 23:30
Bįxķt og įlvinnsla
Ég bż svo vel aš eiga dįlķtinn bįxķtklump sem mér įskotnašist eitt sinn. Eins og sjį mį er žetta raušleitur steinn og mjög götóttur, en fyrir žį sem ekki vita er bįxķt eins og žetta, frumhrįefniš fyrir įlvinnslu. Bįxķt er mįlmgrżti meš įl sem uppistöšuefni auk sśrefnis og vetnis (Al(OH)3) en įl er reyndar algengasti mįlmur jaršskorpunnar svo undarlega sem žaš hljómar. Bįxķtnįmur er aš finna vķša ķ hitabeltinu, t.d į Jamaķka og Indlandi og til aš slķk nįmuvinnsla geta hafist žarf gjarnan aš ryšja skógi vaxin svęši, regnskóga mešal annars. Sśrįlsverksmišjur taka viš bįxķtinu žar sem flókiš orkufrekt efnaferli fer fram en śt śr žvķ kemur annars vegar sśrįl og hins vegar raušur lešjuśrgangur, mengašur vķtissóda sem notašur er til vinnslunnar. Engin not eru fyrir raušu lešjuna enda skašlegt efni og žvķ er henni komiš fyrir aftur ķ nįttśrunni.
Sśrįliš (Al2O3) er hvķtt pśšurkennt duft og er žaš gjarnan flutt langa vegu til įlverksmišja žar sem seinni hluti įlvinnslunnar į sér staš. Framleišslan eša įlbręšslan fer fram ķ kerjum viš 960°C hita en hvert ker er fóšraš meš kolefnislagi sem um leiš er rafskaut. Įlvinnslan į sér nefnilega staš viš svokallaša rafgreiningu, sem er ein ašalįstęša žess hve orkufrekur išnašur žetta er. Viš rafgreininguna veršur til hreint įl en sśrefniš sem losnar binst viš kolefniš ķ rafskautunum svo śr veršur koltvķsżringur (CO2) ķ miklu magni, en žaš er einmitt gróšurhśsalofttegundin alręmda sem žróašri žjóšir heimsins eru aš reyna aš takmarka losun sķna į. Fleiri śrgangsefni verša til viš įlvinnslu eins og t.d. flśor (F) og brennisteinsdķoxķš (SO2) auk ryks, mismikil įhersla er į aš hreinsa žessi efni śr śtblęstrinum enda ekki einfalt mįl.
Žar sem įlišnašur er eins orkufrekur og raunin er, žį er įlverum gjarnan valinn stašur žar sem aušvelt er aš framleiša mikla orku eins og į ķslandi. Talaš er žį gjarnan um hreina orkugjafa sem ganga ekki śt į brennslu jaršefnaeldsneytis en ķ stašin eru heilu stórfljótin stķfluš, farvegi žeirra breitt og vatninu safnaš ķ uppistöšulón sem gjörbreyta įsżnd landsins. Einnig er fariš aš nżta orku śr išrum jaršar meš borholum į hįhitasvęšum en žvķ fylgir einnig mikil röskun į žvķ sérstaka landslagi sem žar er oftast aš finna. Fegurš landslags er vissulega alltaf smekksatriši en mörgum finnst, aš žvķ er viršist, aš landslag sé žeim mun ljótara eftir žvķ sem žaš nżtist betur til orkuvinnslu.
Įl er til margra hluta nytsamlegt. Žaš er t.d. mikiš notaš ķ samgöngutękjum enda bęši létt og sterkt. Žessa stundina er aš vķsu ekki mikil eftirspurn eftir samgöngutękjum og žvķ hefur verš į įli lękkaš ķ heiminum. Žessi mįlmur sem śtheimtir svona mikla fyrirhöfn og orku til aš framleiša, kemur almenningi helst fyrir sjónir ķ formi įldósa undir gosdrykki og bjór. Ķ Bandarķkjunum žykir mįlmurinn žó ekki merkilegri en svo aš flestum įldósum er hent ķ rusliš eftir notkun og ķ meira magni en žaš įl sem viš Ķslendingar framleišum ķ dag, en eins og gjarnan er žį vilja menn frekar halda uppi vinnslunni į öllum stigum ferlisins frį grunni ķ staš žess aš endurnżta. Sem er kannski eins gott, segja sjįlfsagt sumir, žvķ žį gęti okkar göfuga framlag til hreinnar įlvinnslu ķ heiminum veriš ķ hęttu.
14.4.2009 | 21:12
Örfį orš um Titanicslysiš
Žegar žessi fęrsla er vistuš aš kvöldi 14. aprķl eru nįkvęmlega 97 įr lišin frį žvķ žegar Titanic sigldi į borgarķsjakann illręmda og sökk ķ hafiš tveimur og hįlfum tķma eftir mišnętti ašfaranótt 15. aprķl įriš 1912. Žaš er gjarnan vitnaš ķ žennan dramatķska atburš viš żmis tękifęri, ekki sķst nśna į hinum sķšustu og verstu tķmum, enda slysiš fyrir löngu oršiš aš einskonar tįkni sem harmleikur allra tķma harmleik sem hefši mįtt koma ķ veg fyrir meš örlķtiš meiri varkįrni og fyrirhyggju. Žarna į lķka vel viš eins og oft er sagt aš stórslys verša ekki nema eftir röš mistaka. Žessi atriši įsamt öšrum stašreyndum ętla ég aš taka hér saman žótt ég nefni ekki öll smįatriši, sumt af žessu eru umdeild atriši og ekki alltaf vķst hvar įbyrgšin liggur. Auk žess hafa żmsar langlķfar missagnir hafa veriš ķ gangi allavega samkvęmt einni sķšu sem ég fann į netinu (Titanics myths).
Titanic var nśmer tvö ķ röš žriggja systurskipa sem White Star Line skipafélagiš lét smķša. Hiš fyrsta, Olympic, hóf faržegasiglingar tveimur įrum fyrr en žaš var eitthvaš örlķtiš minna en Titanic og įtti farsęlan feril. Žrišja skipiš Britannic var sjósett įriš 1914 og var ašallega nżtt sem sjśkraskip ķ strķšinu en žaš sökk į Mišjaršarhafinu įriš 1916 eftir aš hafa siglt į tundurdufl. Skipin voru stęrri og bśin öflugri vélum en geršist į žeim tķma og gįtu žvķ flutt fleiri faržega og į skemmri tķma en keppinautarnir gįtu bošiš upp į.
Oft hefur veriš sagt aš Titanic hafi įtt aš vera ósökkvandi en slķkar yfirlżsingar komu reyndar aldrei frį skipafélaginu sjįlfu, hins vegar įtti žaš aš vera nęstum ósökkvanlegt, enda śtbśiš sķnum fręgu skilrśmum sem įttu aš koma ķ veg fyrir aš sjór gęti flętt um allt skipiš ef gat kęmi aš žvķ. Skipiš gat haldiš sjó žótt tvö samhliša hólf fylltust nema fremst žar sem fjögur hólf mįttu fyllast.
Titanic įtti ekki aš setja hrašamet eins og oft er haldiš fram enda žótti ekki rįšlegt aš keyra vélarnar į fullu afli ķ žessari Jómfrśarferš auk žess sem įkvešiš var aš sigla dįlķtiš lengri leiš sunnar en venjulega til aš foršast hafķs. Til stóš hins vegar aš prufukeyra vélarnar į fullu afli undir lok siglingarinnar en til žess kom aldrei. Metnašurinn og markmišiš var hinsvegar fyrst og fremst aš halda įętlun ķ žessari fyrstu ferš.
Dularfulla skipiš Californian
Fjórum dögum eftir aš Titanic lét śr höfn frį Sauthampton į Englandi var skipiš komiš langleišina yfir hafiš og aš varasamasta hluta leišarinnar žvķ óvenju mikiš var af hafķs og borgarķsjökum sušvestur af Nżfundnalandi enda hafši veturinn veriš kaldur į žessum slóšum. Tilkynningar um ķsjaka fóru aš berast frį nįgrannaskipum, en žaš skip sem var nįlęgast Titanic var flutningaskipiš Californian, žaš hafši stöšvaš ferš sķna og barst loftskeytamanni Titanics frį žvķ sś tilkynning aš žeir vęru umkringdir hafķs. Žeirri višvörun var svaraš meš žessum oršum Shut up, shut up. I am busy. I am working Cape Race sem žżddi aš vakthafandi loftskeytamašur į Titanic kęrši sig ekki um truflanir enda var hann upptekinn viš aš reyna aš nį sambandi viš loftskeytastöšina Cape Race į Nżfundnalandi. Žetta afgerandi svar varš hinsvegar til žess aš slökt var į fjarskiptatękjum um borš ķ Californian og loftskeytamašurinn žar lagšist til svefns. Frekari samskipti uršu ekki milli skipana sem žó eru talin hafa veriš ķ sjónmįli hvort viš annaš nóttina örlagarķku. Californian hefur stundum veriš nefnt dularfulla skipiš en kom t.d. hvergi fram ķ sķšustu stórmyndinni sem gerš var um Titanicslysiš.
Siglt įfram žrįtt fyrir višvarnanir
Žrįtt fyrir hafķssvišvaranir hélt Titanic siglingu sinni įfram. Žvķ er haldiš fram aš Bruce Ismay framkvęmdastjóri skipafélagsins sem var um borš hafi gefiš skipstjóranum Edward J. Smith žį fyrirskipun, en tvennum sögum fer aš žvķ. Ismay žessi hefur annars veriš afgreiddur meš réttu eša röngu skśrkurinn um borš sem hugsaši mest um aš bjarga eigin skinni žegar į reyndi, ólķkt Smith skipstjóra sem stóš sķna vakt allt til enda en skipstjórinn er annars annars sį mašur sem ber įbyrgš į sķnu skipi og žar meš sjóferšinni sjįlfri.
Um kl 23:40 žann 14. aprķl sįu vaktmennirnir tveir uppķ varšturni skipsins stóran borgarķsjaka óžęgilega nįlęgt framundan. Žvķ mišur höfšu žeir ekki sjónauka mešferšis žvķ hann hafši óvart gleymst ķ Sauthampton. Smith skipsstjóri var ekki lengur į vakt en sjötti stżrimašur skipsins Murdoch brįst viš meš žvi aš gefa fyrirskipun um aš stöšva skrśfur skipsins og setja į fulla ferš afturįbak og aš stżra skildi skipinu til vinstri eins og mögulegt var (oršaš sjįlfsagt öšruvķsi į sjómannamįli). Ķ fyrstu leit śt fyrir aš žetta hafi veriš vel sloppiš en žvķ mišur varš śtkoman versta mögulega gerš af įrekstri sem hugsast gat viš žessar ašstęšur.
Rétt višbrögš viš yfirvofandi įrekstri?
Žaš er aušvitaš enginn hęgšarleikur aš stöšva eša taka krappar beygjur žegar risaskip eins og Titanic er annarsvegar. Einhverntķma heyrši ég ķ śtvarpinu vangaveltur um žaš hvort rétt hefši veriš aš setja skrśfur skipsins ķ bakkgķr į sama tķma og taka žurfti krappa beygju. Skrśfa skipsins er einmitt stašsett žannig aš hśn vinni meš stżrinu og žaš aš snśa skrśfunni afturįbak hefur žvķ hugsanlega unniš gegn virkni stżririsins. Einnig mį lķka segja eftirį, śr žvķ aš svona fór, aš best hefši hreinlega veriš aš sigla skipinu beint į ķsjakann en žannig hefši stefniš aušvitaš stórlega laskast og įreksturinn oršiš haršur en vegna skilrśmanna hefši sjórinn ekki flętt inn ķ fleiri en fjögur hólf og skipiš žvķ haldist į floti. Tķminn sem var til taks var aušvitaš allt of lķtill til aš taka yfirvegašar įkvaršanir, en ekki treysti ég mér til aš dęma um hvort įkvöršun stżrimanns hafi veriš samkvęmt handbókinni eša tekin ķ einhverskonar panikįstandi.
Įreksturinn
Viš įreksturinn kom 95 metra löng rifa framarlega į hęgri sķšu skipsins sem varš žess valdandi aš sjór flęddi inn um 5 fremstu hólf skipsins og žvķ ljóst aš skipiš myndi ekki haldast į floti. Žessi langa rifa opnašist žegar samskeytin milli stįlplatnanna hrukku ķ sundur hvert af öšru en ekki vegna žess aš gat hafi komiš į plöturnar sjįlfar enda skipiš smķšaš śr śrvalsstįli. Hinsvegar er ljóst aš sami styrkur hefur ekki veriš ķ festingunum sem hélt žeim saman
Skipiš sekkur
Eftirleikurinn žegar skipiš var aš sökkva er flestum kunnur en slęm nżting į žeim takmarkaša fjölda björgunarbįta sem voru ķ boši, var žó kannski alvarlegastur. Björgunarbįtar skipsins voru 20 talsins og gįtu samanlagt boriš 1,178 manns en sjįlfsagt hafši mönnum ekki dottiš ķ hug aš til žeirra žyrfti aš grķpa į svona illsökkvanlegu skipi. Sjósetning bįtanna gekk hęgt fyrir sig ķ fyrstu en ķ fyrsta bįtnum sem var sjósettur voru t.d. ašeins 12 manneskjur, ašallega konur og börn af fyrsta farrżmi. Lęgri klassa faržegar voru hins vegar lęstir ķ nešri hluta skipsins framanaf, og žar voru žeir aušvitaš mun mešvitašri um aš skipiš vęri aš sökkva.
S.O.S.
Neišarsendingar frį Titanic fóru aš berast til nęrliggjandi skipa fljótlega upp śr mišnętti en žvķ mišur var ekkert žeirra svo nęrri aš vęnta mętti björgunar ķ tęka tķš. RMS Carpathia var žeirra nęst en įtti žó fjögurra tķma siglingu aš Titanic. Žvķ mišur voru skipverjar į Californian glórulausir um aš nokkur hętta vęri į feršum og žótt žeir hafi séš neyšarflugelda žį sem skotiš var upp frį Titanic. Skżringin gęti veriš sś aš flugeldunum var ekki skotiš į loft į žann hįtt sem reglur segja til um žegar um neyšartilfelli er aš ręša, en samkvęmt žeim įtti aš skjóta flugeldum upp meš einnar mķnśtu millibili en ekki 6-7 eins og gert var ķ žessu tilfelli. Californian var ašeins ķ 16 kķlómetra fjarlęgš frį Titanic og hefši getaš veriš komiš į stašinn į klukkutķma.
Björgunin
Faržegaskipiš Carpathia kom loks į slysstaš um klukkan fjögur um nóttina, einum og hįlfum tķma efir aš Titanic hvarf ķ hafiš. Tölur eru dįlķtiš į reiki um hversu margir fórust en alls voru žaš 705 manneskjur sem var bjargaš og nįšu žar meš aš komast į leišarenda til New York. Tališ er aš 2223 manneskjur hafi veriš um borš žegar žaš lagši śr höfn sem žżšir aš 1518 hafi żmist horfiš ķ hafiš eša króknaš śr kulda ķ ķsköldum sjónum.
Titanicslysiš vakti aš vonum heimsathygli og allskonar įleitnum spurningum var varpaš fram til aš fį skilning į žvķ hvernig žetta gęti gerst. Żmsar reglur voru hertar ķ kjölfariš til aš auka öryggi eins og aš fjöldi björgunarbįta ętti alltaf aš vera ķ samręmi viš fjölda fólks um borš og loftskeyti žurftu aš vera vöktuš allan sólarhringinn. Żmislegt mętti segja hér ķ lokin um žaš hvernig ófyrirséšar hęttur koma upp ķ sķbreytilegum heimi framfara. Ég lęt mér žó nęgja aš minna fólk į aš fara varlega ķ umferšinni.
- - - - -
Nokkrar heimildir:
http://www.webtitanic.net/frameimage.html
http://www.titanichistoricalsociety.org/articles/titanicmyths.asp
Hér er nokkuš żtarleg bloggfęrsla į ķslensku:
http://www.hugi.is/saga/articles.php?page=view&contentId=4050523
10.4.2009 | 21:52
Hitafar sķšustu 20 vetra
Nś er žegar ašal vetramįnuširnir eru aš baki er kominn tķmi į aš skoša hvernig hitafariš hefur veriš samanboriš viš lišin įr. Samanburšurinn er settur fram į myndręnan hįtt og sżnir hitafar yfir vetrarmįnušina nóvember-mars ķ Reykjavķk sķšustu 20 įr eša allt aftur til haustsins 1989. Samskonar mynd birti ég einnig ķ fyrra en nś hefur lišinn vetur bęst viš. Žessa vetrar veršur sjįlfsagt minnst ķ framtķšinni fyrir allt annaš en vešur. Žetta var reyndar haršindavetur, en žó ekki ķ vešurfarslegum skilningi. Žrotaveturinn mikli gęti hann kallast eins og ég stakk upp į ķ haust kvöldiš įšur stóru atburširnir brustu į. En hvaš um žaš, žannig lķtur hitafar sķšustu 20 vetra śt. (Nįnari skżringar eru fyrir nešan mynd)
Hver lįréttur borši tįknar einn vetur og litirnir tįkna hitafar. Žannig stendur dökkblįr litur fyrir kuldakast meš 5-10 stiga frosti aš mešaltali, en appelsķnugulur tįknar hlżindi uppį 5-10 stiga hita. Myndin er einfölduš žannig aš žaš sjįst ekki stakir dagar heldur er mešalhitinn sżndur nokkurra daga ķ senn eftir žvķ sem viš į, en žannig sjįst vel einstök hita- og kuldatķmabil hvers vetrar. Žetta er byggt į eigin skrįningu į mešalhita yfir daginn en til hęgri sést mešalhiti sömu mįnaša skv. tölum Vešurstofunnar.
Eins og sjį mį var mešalhitinn ķ Reykjavķk žessa 5 mįnuši 1,2 grįšur sem er ekki fjarri žvķ sem hefur veriš allra sķšustu įr. Žaš voru ekki miklar hitaöfgar žennan vetur, mildast var ķ kringum įramótin en kaldasta tķmabiliš var ķ lok janśar og fyrri hluta febrśar. Į myndinni sést einnig aš veturinn 2002-'03 sker sig nokkuš śr og mį segja aš hann sé ašaluppistašan ķ vetrarhlżindunum hin sķšari įr og kannski lķka tķmamót žvķ sķšan žį hefur mešalhitinn alltaf nįš einni grįšu.
7.4.2009 | 00:31
Hvernig kemur Esjan undan vetri?
Sķšustu fjögur įr hef ég tekiš ljósmynd af Esjunni frį sama sjónarhorni ķ fyrstu vikunni ķ aprķl. Meš žessu fęr mašur žennan fķna samanburš į žvķ hvernig Esjan kemur undan vetri meš tilliti til snjóalaga en um žetta leyti įrsins mį gera rįš fyrir žvķ aš snjóskaflarnir fari aš hörfa meš hękkandi sól žótt eitthvaš eigi eftir aš snjóa žarna af og til. Snjóskaflarnir ķ Esju eru lķka įgętur vešurfarsmęlir. Į tķmabilum žegar mešalhitinn ķ Reykjavķk er um og yfir 5 grįšum brįšna snjóskaflarnir, en žaš hefur einmitt gerst öll įr žessarar aldar.
Ef myndirnar eru bornar saman er snjórinn greinlega minnstur įriš 2006 en mestur ķ fyrra, 2008. Nśna viršist snjórinn vera svipašur og hann var įriš 2007 og heldur minni en ķ fyrra enda sį vetur frekar kaldur. Svo mašur rifji upp sumarbrįšnun sķšustu įra žį varš Esjan snjólaus sķšustu vikuna ķ įgśst įrin 2006 og 2007. Ķ fyrra entist snjórinn hinsvegar fram yfir mišjan september og óvķst hvort hann hefši nįš aš brįšna alveg ef ekki hefši komiš til hlżjasti maķmįnušur frį įrinu 1960 og methitabylgja ķ jślķ, sęllar minningar. Lķklegast veršur aš telja mišaš viš sķšustu įr aš allir snjóskaflarnir brįšni ķ sumar eins og gerst hefur öll įrin frį 2001.
3.4.2009 | 22:07
Snjóflóš ķ Esjunni
Ég tók eftir žvķ ķ dag žegar ég mundaši sjónauka ķ įtt aš Esjunni aš talsvert snjóflóš viršist hafa falliš vestur undan Žverfellshorni. Žetta er ekkert aprķlgabb eins og ég var meš sķšast, enda mį sjį žetta į myndunum sem fylgja en žęr tók ég ķ dag 3. aprķl. Ętli žetta kallist ekki flekaflóš og hefur sjįlfsagt falliš einhvertķma ķ vikunni eftir žó nokkra snjókomu žarna um sķšustu helgi, en ķ hlżindum undanfariš hefur sį snjór horfiš aš miklu leiti. Breiddin į žessu gęti kannski veriš um 300 metrar en annars er erfitt aš įętla žaš.
Žaš hefši sjįlfsagt ekki veriš skemmtilegt aš lenda ķ svona snjóflóši žarna en žetta er rétt vestan megin viš algengustu gönguleišina į Esjuna sem liggur einmitt upp Žverfellshorniš, žarna viš hęgri endann į rammanum į myndinni hér aš nešan. Žessi stašur ķ Esjunni er žekktur snjóflóšastašur enda hlķšin brött žarna og snjósöfnun oft töluverš. Į žessum staš įriš 1979 fórust einmitt tveir ungir göngumenn ķ snjóflóši sem hugsanlega hefur veriš sambęrilegt žessu, žannig aš žaš er vissara aš fara aš öllu meš gįt žegar Esjugöngur aš vetrarlagi eru annarsvegar og um aš gera aš foršast brattar snjóžungar hlķšar.
Esjan, föstudaginn 3. aprķl 2009. Rauši ramminn sżnir sama svęši og efri myndin.
- - - - -
Ķ nęstu fęrslu er svo ętlunin aš gera dįlķtinn samanburš į snjónum ķ Esjunni mišaš viš sķšustu įr. Samskonar samanburš gerši ég lķka į sama tķma ķ fyrra, en Esjan er annars ķ sérstöku öndvegi į žessari sķšu.
Vķsindi og fręši | Breytt s.d. kl. 22:53 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (3)
1.4.2009 | 08:54
Hafķs kominn inn į Faxaflóa

Žaš er aušvitaš mjög merkilegt aš hafķsinn komi aš landinu svona sunnarlega žvķ venjulega kemur hann fyrst aš landi į noršanveršum vestfjöršum, en žetta er žó ekkert einsdęmi enda hegšar nįttśran sér ekki alltaf eins og hśn er vön. Žaš hefur annars mikiš veriš talaš um aš hafķsinn sé aš minnka svona almennt sem afleišing af hlżnandi loftslagi, en žessi staša nśna er greinilega ekki ķ samręmi viš žaš sem skżrir kannski hvers vegna lķtiš hefur veriš um žetta fjallaš. Kannski žykir žetta of óžęgileg frétt.
Hvaš sem žvķ lķšur žį er įstęša til aš fylgjast vel meš hafķsnum aš žessu sinni og hver veit nema viš förum brįtt aš sjį hafķsbreišur héšan śr Reykjavķk og kannski sést hann nś žegar frį efstu byggšum. Mér fannst ég jafnvel sjį įšan žegar ég leit śt į flóann aš himinninn vęri bjartari en venjulega ķ vestri sem gęti skżrst af endurkasti ķssins. Óneitanlega fer mašur lķka aš hugsa um ķsbirni, en žó aš žaš sé viss hętta į svoleišis heimsóknum žį er žaš nś alltaf undantekning aš slķkt gerist enda kunna ķsbirnir best viš sig į ķsnum sjįlfum.
Nįnar um stöšu hafķssins mį sjį hér: http://nsidc.org/cryosphere/glance/
Dęgurmįl | Breytt 2.4.2009 kl. 00:10 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (16)
29.3.2009 | 18:23
Skonrokk, Meatlow og Skólaljóš
Seint į įttunda įratugnum hóf Sjónvarpiš aš sżna tónlistarmyndbönd ķ sérstökum dagskrįrliš sem kallašist Skonrokk eins og žeir muna sem žį voru uppi. Žetta voru aušvitaš ómissandi žęttir fyrir žį sem vildu fylgjast meš žvķ nżjasta ķ poppinu, diskóinu og rokkinu, allt undir öruggri handleišslu skķfužeytarans og landfręšingsins Žorgeirs Įstvaldssonar. Žegar Skonrokk var į dagskrį var aš sjįlfsögšu allur skólalęrdómur og svoleišis lagšur til hlišar žvķ annars gęti mašur misst af einhverju stórkostlegu og jafnvel ekki veriš višręšuhęfur daginn eftir. Eitt sinn fyrir um 30 įrum hafši ég fengiš žaš heimaverkefni aš lęra ljóš upp śr Skólaljóšum, en žar sem Skonrokk var į dagskrį žetta kvöldiš ętlaši ég aš lįta ljóšalęrdóminn bķša žar til eftir žįttinn sem ég horfši į įsamt systrum mķnum. Žegar sķšasta myndband žįttarins birtist hvöttu systur mig bara til aš drķfa mig ķ ljóšalęrdóminn enda virtist lokalagiš ętla aš verša leišinlegt, flutt af ófrżnilegum žéttvöxnum söngvara sem enginn hafši heyrt um įšur. Ég lokaši mig žį af og tók til viš aš lęra ljóšiš sem mig minnir aš hafi veriš Frjįlst er ķ fjallasal eftir Steingrķm Thorsteinsson. Žegar ég kom svo aftur fram ķ stofu, fullnuma ķ ljóšinu, fékk ég aš heyra aš lokalagiš ķ Skonrokki hafi eftir allt saman veriš ęšislega flott og aš ég hefši įtt aš horfa į žaš. Viš žvķ var hinsvegar ekkert aš gera śr žvķ sem komiš var.
Lagiš sem var svona ęšislega flott og sló ķ gegn eftir žennan Skonrokksžįtt var hiš mikla lag, Paradise by the dashboard light og er žaš ķ dag eitt af sķgildum lögum rokksögunnar flutt af hinum fjallmyndarlega Meatloaf. Meš honum į myndbandinu er söngkonan Karla DeVito en žaš mun žaš hinsvegar vera söngkonan Ellen Fooley sem į röddina.
Sjónvarpsnostalgķa mįnašarins hjį mér aš žessu sinni er Skonrokk.
Sjónvarp | Slóš | Facebook | Athugasemdir (3)
26.3.2009 | 12:11
William Blake og myndin af Isaac Newton
Listasagan hefur aš geyma żmsa kynlega kvisti sem hafa fariš sķnar eigin leišir og veriš dįlķtiš į skjön viš tķšarandann hverju sinni. Žetta eru gjarnan listamenn sem njóta lķtillar hylli ķ lifandi lķfi en fį uppreisn ęru löngu eftir sinn dag žegar žeirra tķmi er kominn. Einn af žeim sem žetta gęti įtt viš er enski myndlistamašurinn og skįldiš William Blake sem upp var į įrunum 1757-1827 en hann gaf śt viš lķtinn oršstżr miklar ljóšabękur sem hann prentaši og myndskreytti sjįlfur ķ takmörkušu upplagi.
Žaš sem gerši William Blake utanveltu mešal gįfumannasamfélagsins var eindregin andstaša hans viš skynsemis- og vķsindahyggjuna sem var allsrįšandi į hans tķmum. Einnig hafši hann sérstakar skošanir ķ trśmįlum žótt hann vęri sjįlfur sanntrśašur en framar öšru tślkaši hann veruleikann śt frį sķnu eigin hyggjuviti og hughrifum. Ein af hans fręgari myndum sżnir mann ķ hįlfgeršu gušalķki sem er nišursokkinn ķ męlingar, žetta mun vera Isaac Newton sem William Blake var ekki par hrifinn af, ekki frekar en af öšrum hįlęršum vķsindamönnum sem aš hans įliti voru svo blindir ķ sinni vķsindahyggju aš žeir sįu ekki hinn raunverulega heim sem ķ kringum žį var, rétt eins og Newton žarna į žessari mynd.
Žessi togstreyta milli vķsindalegrar skynsemishyggju og andlegrar skynjunar hefur oft komiš upp ķ menningarsögunni og misjafnt hvort višhorfiš hefur betur hverju sinni. Hippahreyfingin og nżaldarhyggja eru dęmi um žaš sķšarnefnda įsamt lķka rómantķsku stefnunni og spķritisma. Žótt vķsindahyggja hafi leitt til almennra framfara held ég aš žaš sé mikilvęgt aš višurkenna aš skynsemi og hęfileikum mannsins séu takmörk sett, eins og oft hefur komiš ķ ljós enda getur ofurtrś į hęfileikum okkar stundum leitt til tómrar vitleysu.
Svo ég tali um mig sjįlfan žį er ég yfrleitt talinn vera frekar jaršbundinn og hef litla trś allskonar handanheimum og žvķ sem ekki er męlanlegt. Einnig get ég lķka veriš skipulagšur, allavega į sumum svišum, t.d. er ég bśinn aš įkveša hvaš ég mun skrifa hérna į blogginu ķ nęstu žremur fęrslum. Žaš veršur žó ekkert gefiš upp en ég get žó sagt aš nęst veršur bošiš upp į léttmeti ķ yfiržungavigt en meš ljóšręnu ķvafi. Žar į eftir mun ég svo halda įfram aš męla heiminn, jafn staurblindur og venjulega į samfélagiš ķ kringum okkur.
Vķsindi og fręši | Breytt s.d. kl. 12:13 | Slóš | Facebook | Athugasemdir (1)
21.3.2009 | 17:54
Af hverju er Ķsland til?
Viš einföldum spuringum eru ekki alltaf til einföld svör. Žaš mętti lķka halda, mišaš viš alla okkar vķsindažekkingu, aš žaš sé nokkurn vegin į hreinu hvernig landiš okkar myndašist og af hverju žaš sé yfirleitt til stašar hér į jarškringlunni. Vissulega er myndunarsaga landsins nokkuš vel žekkt og žaš eru allir sammįla um aš Ķsland į aš hluta til tilveru sķna aš žakka eldvirkni žeirri sem fylgir plötuskilunum sem liggja eftir endilöngu Atlantshafinu.
Žaš sem veldur žvķ hinsvegar aš landiš er meira en bara nešansjįvareldhryggur er heilmikil eldvirkni af allt öšrum toga sem kennd hefur veriš viš heitan reit, en um žaš fyrirbęri viršast vķsindamenn ekki vera eins sammįla. Ašallega viršast tvęr meginhugmyndir vera uppi um tilurš heita reitsins viš Ķsland, en hér ętla ég aš gera mitt besta til aš gera dįlitla grein fyrr žeim.
Heitir reitir jaršar
Kenningin um heita reiti kom fram į svipušum tķma og landrekskenningin og śtskżrir hvers vegna meiri eldvirkni er į sumum stöšum į jöršinni og ekki endilega bundin viš plötuskil. Undir žessum heitu reitum er stašbundiš uppstreymi kviku sem į sér dżpri rętur en sś kvika sem kemur upp viš eldgos į plötuskilum. Žar sem svona kvikuuppstreymi er öflugast er tališ aš um svokallaša möttulstróka sé aš ręša sem eiga upptök sķn alla leiš nišur žar sem innri möttull jaršar mętir ytri kjarna. Žessir möttulstrókar geta veriš tugmilljóna įra gamlir og vegna dżptar sinnar eru žeir fastir į sķnum staš og fylgja ekki žeim plötuhreyfingum sem eiga sér staš fyrir ofan žį. Mešal žeirra fręgari af žessari gerš er Hawaii reiturinn sem er innį mišri Kyrrahafsplötunni en hśn er į hrašri hreyfingu yfir reitnum svo śr veršur slóš eldfjallaeyja meš tķmanum eftir žvķ sem eldvirknin hreyfist til.
Sumir ašrir heitir reitir viršast hinsvegar eiga upptök sķn mun ofar ķ möttlinum en eru žį aš sama skapi afkastaminni ķ gosefnaframleišslu og geta jafnvel veriš tengdir plötuhreyfingum meš żmsum hętti.
Kenningin um Gręnlandsęttašan Ķslandsreit
Žaš er nokkuš ljóst aš heiti reiturinn į Ķslandi er mešal žeirra öflugustu ķ heiminum og žvķ hefur almennt veriš tališ aš hér sé um aš ręša djśpęttašan möttulstrók og ęvafornan aš auki - eldri en sjįlfur Atlantshafshryggurinn sem liggur ķ gegnum landiš. Ef svo er žį kemur upp sś staša aš heiti reiturinn getur ekki alltaf hafa veriš nįlęgt Atlantshafshryggnum vegna žess aš hryggurinn hefur ķ heild sinni veriš aš fęrast hęgt og rólega til noršvesturs ķ gegnum įrmilljónirnar į mešan heiti reiturinn ętti aš hafa veriš fastur į sķnum staš.
Ķ samręmi viš žetta er tališ aš heiti reiturinn viš Ķsland hafi įšur fyrr veriš stašsettur undir Gręnlandi og žvķ ekki įtt neinn žįtt ķ opnun Noršaustur Atlantshafsins fyrir um 60 milljón įrum (nema um hafi veriš aš ręša žaš sem kallaš hefur veriš tķmabundinn frum-Ķslandsreitur). Meš plötuhreyfingum fęršust meginlöndin žannig aš heiti reiturinn kom undan Gręnlandi uns hann nįši aš tengjast rekhryggnum svo śr varš sś sameiginlega gosvirkni, sem Ķsland į tilveru sķna aš žakka. Ķ dag er svo samkvęmt žessu heiti reiturinnkomin austur fyrir rekhrygginn og er talinn vera undir Vatnajökli įn žess žó aš tengslin hafi rofnaš, žvķ rekhryggurinn eltir heita reitinn meš žróun eystra-gosbeltisins. Ef žetta er rétt er spurning hvort heiti reiturinn muni eftir milljónir įra nį aš slķta sig frį rekhryggnum į nż og öšlast sjįlfstęši innį Evrasķuplötunni eša hvort nżir rekhryggir muni myndast įfram til austurs. Talaš er um aš eldvikni į Ķslandi sé žaš öflug aš hingaš megi rekja žrišjung allrar basaltframleišslu jaršar į sögulegum tķma en žessi mikla framleišsla viršist einmitt vera helsta įstęšan fyrir kenningumum djśpan möttulstrók undir landinu. (Į myndinni hér aš ofan sést hvernig heiti reiturinn hefur nįlgast Ķsland ķ undanfarin 60 miljón įr. Grįu svęšin eru basalthraunlög sem tengjast heita reitnum og opnun Atlantshafsins. Mynd fengin af sķšunni: Reykjanes Ridge Expedition en ég er žó bśinn aš gera skżrari gula punkta meš tölum)
Eša er žetta kannski ekki djśpęttašur möttulstrókur?
Žį er komiš aš hinni hugmyndinni varšandi heita reitinn viš Ķsland en žar er gert rįš fyrir aš heiti reiturinn sé frekar grunnur og alls ekki eins heitur og hann ętti aš vera mišaš viš öflugan djśpęttašan möttulstrók. Žessar hugmyndir viršast koma įgętlega heim og saman viš nżlegar segulrannsóknir į heita reitnum sem benda einmitt til žess aš hann sé hvorki mjög heitur eša djśpur. Ef svo er žį gęti heiti reiturinn hęglega hafa veriš tengdur rekhryggnum frį upphafi og sé hvorki aškomin frį Gręnlandi né aš fara neitt. Žverhryggurinn sem liggur frį Skotlandi ķ gegnum Fęreyjar til Ķslands og įfram til Gręnlands gęti sķšan veriš eins konar far eftir žį miklu eldvikni sem fylgt hefur reitnum allt frį opnun Atlantshafsins.
Hvašan kemur žį žessi mikla eldvirkni?
Til aš finna skżringu į žvķ hvernig grunnur heitur reitur getur stašiš undir žeirri miklu gosefnaframleišslu sem hér er, hafa menn horft langt aftur ķ tķmann eša allt aftur um 400 milljón įr žegar allt žurrlendi jaršar rann saman ķ eitt risastórt meginland - Pangaea. Sś sameining var mešal annars til žess aš į okkar svęši hvarf mikiš magn af śthafsskorpu nišur um stórar rennur og ofan ķ jöršina og til varš kaledónķufellingin sem sést ķ dag mešal annars ķ fjöllum Noregs og Gręnlands.
Į mynd (b) hér aš ofan sést hvernig glišnunarhryggur Atlantshafsins (rauša brotalķnan) sker fornar brotalķnur frį žeim tķma er meginlönd sameinušust į žessum slóšum. Skuršpunkturinn er žar sem Ķsland įtti eftir aš myndast.
Hluti žessarar śthafsskorpu sem jöršin gleypti į žessum tķma er, samkvęmt žessum kenningum, talin vera meginhrįefniš ķ žeim Basalthraunlögum sem mynda Ķsland ķ dag en heiti reiturinn okkar er einmitt stašsettur žar sem Atlantshafshryggurinn sker ein af hinum fornu samskeytum Kaledónuķufellingarinnar. Śthafsskorpa sem hverfur ofanķ jöršina er einmitt talin gefa mjög aušbręšanlegt og kjöriš hrįefni ķ nżja kvikuframleišslu. Žvķ mį segja ef žessi kenning er rétt, aš žį sé Ķsland gert śr endurunninni ęvagamalli śthafsskorpu, įsamt žeirri eldvirkni sem ešlilega fylgir rekhrygg.
Hér er sżnt hvernig śthafsskorpa sem hverfur ofan ķ jöršina skilur eftir sig efniviš ķ nżja basaltkviku sem kemur upp žegar nżr glišnunarhryggur myndast löngu sķšar.
- - - - -
Ég treysti mér ekki sjįlfur til aš meta žaš hvort hinn ķslenski heiti reitur sé djśpęttašur möttulstrókur kominn frį Gręnlandi eša grunnęttur strókur skapašur af plötuhreyfingum, kannski liggur lausnin ķ blöndu af žessu bįšu eša einhverju allt öšru. Misjafnar hugmyndir um tilurš heita reitsins viš Ķsland hafa reyndar ekki veriš mikiš ķ umręšunni sem snżr aš almenningi. Žaš er kannski ešlilegt žvķ hér eru ekkert į feršinni sem felur ķ sér stórkostlegar hęttur fyrir mannkyn umfram žaš sem mį bśast viš žegar jöršin rumskar og brestur į meš eldgosum. Jaršskorpuhreyfingar meš tilheyrandi umbrotum munu žó allavega halda įfram viš Ķsland öllu lengur en saga okkar mun nį.
Heimildir sem ég hef stušst viš eru żmsar ég bendi žó į žessar:
http://www.mantleplumes.org/Iceland1.html / Iceland & the North Atlantic Igneous Province
http://www.mantleplumes.org/Iceland2.html / The Iceland "Anomaly" An outcome of Plate Textonics
http://www.mantleplumes.org/Iceland3.html / Origin of the Icelandic hotspot and the North Atlantic Igneous Province
Svo mį lķka benda į eldri fęrslu frį mér tengt žessu: Drekasvęšiš og opnunarsaga Noršur-Atlantshafsins.
18.3.2009 | 11:28
Landbśnašarmynstur
Hvaš er betra en aš svķfa um loftin blį og virša fyrir sér jöršina frį žvķ himneska sjónahorni? Eftir dįlitla heimsreisu ķ boši Google Maps eins og ég fór um daginn ętla ég aš bjóša upp į nokkrar myndir frį sveitum jaršar, en óhętt er aš segja aš mašurinn setji sinn svip į jöršina į frjósömustu svęšunum og oft meš mjög myndrķkum hętti.
1. Į Jótlandi ķ Danmörku žar sem til forna hafa sjįlfsagt veriš miklir laufskógar eru ķ dag ekkert nema akrar og engi sem rašast nokkuš óskipulega śtfrį ótal smįžorpum og sveitabęjum. Žetta er gamla frjįlslega skipulagiš sem lagar sig aš misflötu landslaginu eins og algengt er ķ Evrópu.
2. Ķ Minnesota eins og vķša annarstašar Bandarķkjunum eru miklar vķšįttur og landiš gjarnan marflatt. Hér eru žaš beinar lķnur og reglufestan sem einkenna landiš rétt eins og ķ borgunum žar vestra.
3. Ķ Vķetnam rękta menn hrķsgrjón af miklum móš į eins og annarstašar ķ Asķu žar sem votlendi er aš finna. Ķ žeirri ręktun žarf aš vera hęgt aš loka vatniš inni ķ reitum żmist meš stallaręktun til fjalla eša ķ hólfum viš įrósa eins og hér er gert.
4. Ķ Egyptalandi mį finna žessa fķnu hringakra sem eru vökvašir meš hjįlp hringįveitukerfis meš vatni śr įnni Nķl. Risastórir vökvunararmar snśast žį kringum mišjuna og vökva eftir žörfum.
5. Ķ gegnum žennan regnskóg ķ Brasilķu lišast ein af žverįm Amazónfljóts og veit greinilega ekki alltaf hvert skal stefna frekar en ašrar įr sem renna um sléttlendi. Žarna er ekki aš sjį mikinn landbśnaš žótt grilla megi ķ opin svęši en regnskógurinn er annars lķfinu į jöršinni afar mikilvęgur enda į sér žarna staš afkastamikil framleišsla į sśrefni sem er naušsynlegt lķkama okkar til brenna žeim landbśnašarafuršum sem viš lįtum ķ okkur.
14.3.2009 | 08:52
Hlżjasta įriš į Ķslandi
Žegar spįš er ķ vešur er yfirleitt įtt viš žaš vešur sem er framundan. En žaš er lķka hęgt aš spį ķ vešur fortķšarinnar eins og ég ętla aš gera nśna žótt ekki sé um fjarlęga fortķš aš ręša.
Meš hverju įri sem lķšur fįum viš betri mynd af žvķ lišna og sjįum betur hvaš stendur upp śr. Žetta į t.d. viš žau miklu hlżindi sem voru hér į landi į įrunum ķ kringum 2003 sem var nokkuš örugglega hlżjasta įriš sem komiš hefur į landinu eftir aš męlingar hófust og stendur nokkuš vel upp śr mišaš viš nęstu įrin ķ kring, jafnvel žótt žau hafi einnig veriš meš hlżjasta móti. Sjįlfsagt hafa margir hugsaš ķ rigningarsudda og įtta stiga hitanum snemma ķ janśar 2003 aš svona ętti žetta kannski eftir aš verša um ókomna tķš - aldrei aftur almennilegar vetur į ķslandi og aldrei aftur skķšasnjór ķ fjöllum. En viš vitum betur ķ dag.
Mešalhiti žessa hlżja įrs 2003 var 6,1°C ķ Reykjavķk sem er eina skiptiš sem mešalhiti įrsins hefur nįš 6 stigum. Skammt žar į eftir koma įrin 1939 og 1941 žar sem mešalhitinn nįši 5,9 stigum (munurinn žó kannski innan óvissumarka). Ef viš hinsvegar hlišrum ašeins til og tökum tķmabiliš frį september 2002 til įgśst 2003 fįum viš 12 mįnaša tķmabil žar sem mešalhitinn er hvorki meira né minna en 6.6° grįšur, sem 2,3 grįšum yfir opinberum įrsmešalhita.
Žetta eru ķ raun grķšarleg hlżindi og örugglega heitasta 12 mįnaša tķmabiliš frį žvķ męlingar hófust ķ Reykjavķk um 1830. Allir mįnušir tķmabilsins voru yfir mešallagi nema maķ-mįnušurinn en žį kom eitt af žessum sķšbśnu vorhretum meš tilheyrandi kuldum. Svo er dįlķtiš sérstakt aš žrįtt fyrir mjög hlżtt sumar 2003 kom engin stórkostleg hitabylgja į landinu en žó mį segja aš viš höfum notiš leifanna af hitabylgjunni miklu sem hrellti Evrópubśa žaš sumar. Žaš var hinsvegar įriš 2004 sem įgśst-hitabylgjan kom hingaš en sį mįnušur nįši žó ekki aš slį śt įgśst 2003 ķ mešalhita.
Annars komu umręddir 12 mįnušir ķ Reykjavķk svona śt: (ath. samanburšurinn fyrir aftan hitatölurnar eiga bara viš tķman fram til 2003)

Žótt tölurnar hér séu bara frį Reykjavķk eiga hlżindi tķmabilsins einnig viš um landiš ķ heild. Žaš hefur yfirleitt veriš nokkuš hlżtt ķ framhaldi af žessu 12 mįnaša tķmabili og viš höfum upplifaš marga góša mįnuši į landinu undanfarin įr. Myndin hér aš nešan er t.d. tekin af vefmyndavél ķ Reykjavķk žann 14. mars įriš 2004, nįkvęmlega fimm įrum įšur en žessi fęrsla er birt. Um hįdegi žann dag var hér 8 stiga hiti og eins og sjį mį er ekki mikill vetrarbragur yfir borginni og snjóalög ķ Esjunni eins og į sumardegi.

9.3.2009 | 00:05
Vangaveltur ķ tilefni įrlegs hafķshįmarks į noršurhveli
Į myndunum hér aš nešan mį sjį hafķsśtbreišsluna eins eins og hśn var nśna žann 6. mars 2009 (til vinstri) og til samanburšar er hafķsśtbreišslan eins og hśn var į sama įrstķma įriš 1979 (til hęgri) en žaš įr hófust einmitt gervihnattamęlingar į śtbreišslu hafķssins. Žaš er athyglisvert hversu mikill munur er į hafķsmagni noršan Ķslands en įriš 1979 var reyndar kaldasta įr sķšustu aldar į Ķslandi og hafķsinn žį vęntanlega veriš meš meira móti. Žaš breytir žvķ žó ekki aš sennilega hefur hafķsinn ekki veriš ķ krķtķskara įstandi öldum saman heldur en sķšustu įr.
Eins og įšur er ķ dag allt gaddfrešiš stranda į milli žarna į Noršur-Ķshafinu og žannig mun žaš verša įfram yfir hįveturinn ķ nįnustu framtķš hvaš sem lķšur įstandi hafķssins į sumrin. Annars er žaš ekki bara śtbreišslan sem horft į žegar įstand ķsbreišunnar er metin žvķ žykkt og aldur ķssins skiptir talsveršu mįli en žar hafa nefnilega oršiš miklar breytingar til hins verra fyrir ķsinn og gerir hann mun viškvęmari fyrir sumarbrįšnun en įšur var.
Žegar kortin eru skošuš mį vel greina įhrif žess hlżja sjįvar sem berst noršur eftir meš Golfstraumnum alla leiš upp aš Svalbarša og inn į Barentshaf og heldur stórum svęšum ķslausum žrįtt fyrir talsverša nįlęgš viš noršurpólinn. Sķšustu leifar hlżsjįvarins berast undir sjįlfan heimskautaķsinn og hefur žar hamlandi įhrif į žykknun ķssins nešanfrį. Eins og ég skrifaši um ķ sķšasta pistli viršast vera įratugalangar sveiflur ķ styrk hlżrra hafstrauma sem berast žarna noršur eftir en žęr sveiflur gętu skżrt a.m.k. aš hluta hvers vegna noršurheimskautsķsinn hefur minnkaš į sķšustu įrum. Annar mikilvęgur žįttur ķ afkomu ķssins er žaš hversu mikiš af ķs sleppur śt um sundiš milli Svalbarša og Gręnlands en žaš er ķ rauninni eina almennilega flóttaleišin sem ķsinn hefur śt śr Noršur-Ķshafinu, en misjafnt er eftir rķkjandi vindum hversu mikiš ķsinn streymir žar ķ gegn. Miklu meira slapp t.d. žarna ķ gegn ķ metlįgmarkinu 2007 heldur en ķ fyrrasumar.
Annars er žaš sumarafkoman sem helst er horft į ķ sambandi viš ķsinn į noršurslóšum og žar liggur mesta spennan žegar spįš er ķ stöšuna. Ķ sķšustu stóru loftslagsspįm var gert rįš fyrir aš ķsinn gęti horfiš aš sumarlagi seinni part žessarar aldar en mišaš viš hvaš lķtill ķs lifši af sķšustu tvö sumur eru margir farnir aš gera rįš fyrir žetta geti gerst miklu fyrr jafnvel į nęstu įrum. Kannski gęti fariš svo, en žó getur veriš aš brįšnunin hafi fariš dįlķtiš fram śr sjįlfri sér og eigi eftir aš leišrétta sig eitthvaš aftur. Best er sjįlfsagt aš bśast ekki viš of miklu į nęstunni en ekki žarf žó aš halda žvķ fram aš hlżnunarspįmenn hafi rangt fyrir sér žótt ķsbreišan minnki ekki meš hverju įri.
Hér aš nešan mį sjį hvernig hafķsśtbeišslan į noršurslóšum hefur žróast frį įrinu 1953. Lķnuritiš sżnir frįvik frį mešaltali skv. įšurnefndum gervihnattamęlingum frį 1979 og żmsum samanburšarmęlingum fyrir žann tķma.
Myndir og żmsar heimildir fengnar af vefnum af The National Snow and Ice Data Center: http://nsidc.org/cryosphere/glance/ og http://nsidc.org/arcticseaicenews/faq.html#summer_ice