Hitað upp fyrir bræðsluvertíð á norðurslóðum

Sumarið gengur hægt en örugglega í garð á Norður-Íshafinu. Með hækkandi sól og hækkandi hita fer hafísbreiðan að bráðna uns hinu árlega hafíslágmarki verður náð í september. Síðustu tvö bræðslusumur voru afar ólík. Sumarið 2012 sló bráðnunin öll fyrri met og skildi eftir sig stærra svæði af opnu hafi en áður hefur þekkst. Sumarið 2013 var hinsvegar mun kaldara og sólarlausara þannig að hafísútbreiðslan varð nokkru meiri í lok sumars en árin þar á undan. Það er þó alls ekki svo að hafísinn hafi jafnað sig þarna norðurfrá enda kemur í ljós að sumarbráðnun er ekki það eina sem skiptir máli í lengra samhengi. Veturnir hafa líka sitt að segja.

Til að meta ástandið nú í upphafi sumars hef ég náð mér í tvö kort. Hið efra sýnir áætlaða ísþykkt þann 22. maí fyrir tveimur árum, eða vorið áður en metbráðnunin átti sér stað. Neðra kortið er frá vorum dögum árið 2014. Litaskalinn er þannig að fjólublár litur táknar þynnsta ísinn en sá rauði og dökki táknar þykkasta ísinn sem iðulega er að finna norður af Kanadísku heimskautaeyjunum. Og hvað kemur í ljós?

Ekki er annað að sjá á þessum samanburði en að ástand íssins sé heldur lakara nú en fyrir tveimur árum. Svæðin undan ströndum Síberíu einkennast nú af þunnum ís sem skýrist af eindregnari landáttum síðustu mánuði sem hrekur ísinn frá strandlengjunni. Nýr ís myndast jafnharðan að vetrarlagi við slíkar aðstæður en sá ís er ungur, þunnur og óþroskaður og fyrstur til að bráðna í vorsólinni. Í staðinn hefur ísinn leitað í auknum mæli að Atlantshafinu enda er hann öllu meiri við Svalbarða nú en fyrir tveimur árum. Þangað kominn á ísinn varla afturkvæmt og bráðnar þar í sumar eða hrekst suður eftir Grænlandi.

Svæðið norður af Ameríku er einskonar verndarsvæði hafíssins en ís sem hrekst þangað getur hringsólað á svæðinu í nokkur ár og þykknað vel. Samkvæmt kortunum er þar nú minna um þykkan ís en fyrir tveimur árum en ástæðan gæti verið sú að vindar hafi verið verið öflugri þarna en fyrir tveimur árum og duglegri en venjulega að þjappa ísnum upp að ströndum. Ísinn norður af Alaska er þó heldur þykkari nú en vorið 2012, en þar er sennilega að hluta til um að ræða ís sem í venjulegu árferði hefði átt að bráðna í fyrrasumar.

Það má líka horfa til Beringssunds milli Alaska og Síberíu sem nú er að mestu íslaust, ólíkt fyrir tveimur árum. Þetta ætti að benda til aukins innstreymis frá Kyrrahafinu sem fer ekki vel með ísinn og gæti skipt máli á komandi sumri. Miðhluti íshafsins er einnig hulinn þynnri ís en áður og þar er sjálfur Norðurpóllinn ekki undanskilinn. Hvað skyldi gerast þar í sumar? Besta að segja sem minnst um það í bili. En allavega. Miðað við ástandið, þá hefur þessi vertíðarbyrjun alla burði til að slá fyrri bræðslumet og má jafnvel gæla við stórfenglegt hrun ísbreiðunnar. En eins og kom í ljós síðasta sumar þá ráða veðurfarslegir þættir miklu. Það eru hæðir og lægðir í þessu. Það skiptir t.d. máli hvort hlýir sumarvindar berast frá meginlöndunum eða ekki og hversu mikið heimskautasólin nær að skína þær vikur sem hún er hæst á lofti fyrri part sumars. Þessi atriði geta alveg hrokkið í mínus eins og gerðist í fyrra.

Ég verð á vaktinni hvernig sem fer og mun væntanlega taka upp þráðinn með frekari hugrenningar og hugaróra síðar í sumar.

- - - - -

Kortin eru fengin á þessari heimasíðu á vegum Bandaríska flotans:
http://www7320.nrlssc.navy.mil/hycomARC/arctic.html

 

Hafístíðindi af Suðurhveli

Staða hafísmála umhverfis Suðurskautslandið hefur ekki verið mikið í sviðsljósinu miðað það sem gerist hér á Norðurhveli. Suðurskautslandið er afskekkt og hafísþróun þar skiptir litlu máli fyrir lífsafkomu fólks og hefur ekki áhrif á siglingaleiðir. Það sem er þó merkilegt þarna suðurfrá er að hafísinn þar hefur heldur verið verið að aukast frekar en hitt. Það hefur þó ekki verið nein dramatísk aukning, allavega ekki miðað við þá rýrnun sem orðið hefur á ísnum á Norðurhjara.

En kannski má fara að veita þessu meiri athygli því undanfarin 1-2 ár hefur ísinn við Suðurskautið verið með allra mesta móti og stundum meiri en hann hefur áður verið á sama árstíma frá upphafi gervihnattamælinga 1979. Hafísútbreiðsluna má sjá á kortinu hér að ofan sem ættað er frá frá Bandarísku ís- og snjómiðstöðinni, NSIDC. Rauða línan táknar meðalútbreiðsluna og sést þar vel hvar aukningin er mest á hafssvæði er nefnist Weddelhaf ofarlega á kortinu.

En svo er hér einnig línurit þar sem sjá má þróun hafíssins umhverfis Suðurskautslandið allt frá árinu 1979 en þar má líka sjá hve mikill munur er á útbreiðslunni milli árstíða. Hafísinn náði sínu árlega sumarlágmarki seint í febrúar að venju og var þá ísinn með mesta móti miðað við lágmörk fyrri ára. Aukningin sem fylgir suðlægu vetrarkomunni hefur síðan verið nokkuð hröð sem hefur skilað sér í metútbreiðslu núna undanfarið (Gula línan) miðað við árstíma. Hinsvegar var ísinn öllu minni á sama tíma árið 1980 eins og sést á grábláu línunni. Einnig sést þarna að vetrahámarkið í fyrra var ansi öflugt (rauð lína).

Breitt vindafar. Einfaldasta skýringin á auknum hafíss umhverfis Suðurskautslandið hlýtur að vera meiri kuldi en það segir þó ekki alla söguna. Í rannsókn á vegum NASA og Breskra aðila, þar sem 19 ára tímabil var rannsakað út frá gervitunglagögnum, var hægt að sýna fram á að markverðar breytingar hefðu átt sér stað í hegðun vinda á svæðinu. Suðlægar vindáttir sem blása frá köldu meginlandinu höfðu aukist á þeim svæðum þar sem hafísaukningin hefur verið mest. Hlýrri hafáttir af norðri hafa reyndar eitthvað aukist á móti en samanlögð áhrif er hægfara aukning kaldra suðlægra vinda sem stuðla að auknum hafís. Um þetta má lesa nánar á vef NASA þar sem segir meðal annars:

“NASA and British Antarctic Survey scientists have reported the first direct evidence that marked changes to Antarctic sea ice drift caused by changing winds are responsible for observed increases in Antarctic sea ice cover in the past two decades. The results help explain why, unlike the dramatic sea ice losses being reported in the Arctic, Antarctic sea ice cover has increased under the effects of climate change.“
Sjá hér: NASA Study Examines Antarctic Sea Ice Increases

Önnur rannsókn ættuð frá Ástralíu kemur einnig inn á þetta en þar er talað um að styrkur vestanvindabeltisins mikla í Suðurhöfum hafi almennt farið vaxandi með hnattrænni hlýnun og að þessir vindar séu nú sterkari en þeir hafa verið í þúsund ár. Þarna er um að ræða svæði sem liggja norður af ísasvæðum Suðurskautslandsins og stuðla að nokkurs konar veðurfarslegri einangrun heimskautasvæðisins í suðri sem um leið fer að hluta til á mis við hnattræna hlýnun. Þannig skapast meiri andstæður í hitafar milli hins kalda Suðurskautslands og hlýnandi sjávar Suðurhafa sem aftur leiðir af sér aukna vinda.

"As the westerly winds are getting tighter they're actually trapping more of the cold air over Antarctica," Abram said. "This is why Antarctica has bucked the trend. Every other continent is warming, and the Arctic is warming fastest of anywhere on earth." (Dr. Nerlie Abram)
Sjá hér: Ocean winds keep Antarctica cold, Australia dry Why Antarctica isn't warming as much as other continents

Þetta á þó ekki við um Antarktíkuskagann sem teygir sig áveðurs í átt að Suður-Ameríku en þar á skaganum hafa íshellur verið að brotna upp í auknum mæli og reyndar hefur einnig nokkuð verið fjallað um það undanfarið að jöklar á vesturhluta Suðurskautslandsins séu farnir að vera ansi óstöðugir og gætu jafnvel horfið að mestu á einhverjum árhundruðum með tilheyrandi hækkun á sjávarborði. En það tekur auðvitað allt sinn tíma.

Svo má benda á enn aðra niðurstöðu til að lengja þetta enn. Komið hefur í ljós að minna er um selturíkan yfirborðssjó þar sem hafísaukningin er mest við Weddelhaf. Selturíkur sjór er eðlisþyngri og virðist ná síður upp til yfirborðs en áður vegna aukins fersksjávar sem er eðlisléttari og á einnig á auðveldara með að frjósa. Þetta hefur síðan áhrif á djúpsjávarmyndum eða eins og segir:

„More immediately, though, a weakening of the mixing in the Weddell Sea could be contributing to some of climate trends observed in Antarctica and the Southern Ocean. By keep warmer ocean waters trapped, the weakening may explain a slowdown in surface warming and expansion in the sea ice, the researchers note.“
Sjá nánar hér: Climate Change Felt in Deep Waters of Antarctica

- - - -

Það er sem sagt margt í þessu og miklu meira en ég get komið fyrir hér. Allavega þá er ástæða til fylgjast með hafísþróuninni þarna suðurfrá sem er önnur en hér á norðurhveli. Norðurskautsísinn virðist hinsvegar ekkert vera að jafna sig þrátt fyrir smá bakslag síðasta sumar og auðvitað fylgist maður ekki síður með því. Verður sjálfur Norðurpólinn kannski íslaus í sumarlok?

Mánaðar- og árshiti í Reykjavík. Staðan eftir fjóra mánuði.

Í síðasta mánuði kynnti ég til sögunnar súlurit sem ætlað er að sýna hvert gæti stefnt með árshitann í Reykjavík. Þetta súlurit er ég nú búinn að uppfæra útfrá tölum aprílmánaðar en meiningin er að birta þetta reglulega.
Myndin ætti að skýra sig sjálf en geri hún það ekki þá tákna bláu súlurnar meðalhita hvers mánaðar samkvæmt núverandi opinbera meðaltali 1961-1990 sem vill svo til að er frekar kalt tímabil. Rauðu súlurnar sem rísa hærra er mánaðarmeðalhiti síðustu 10 ára, sem er öllu hlýrra tímabil. Fjólubláu súlurnar standa svo fyrir þá fjóra mánuði sem liðnir eru af núverandi ári, 2014. Hægra megin við strik eru 5 súlur sem sýna ársmeðalhita. Bláa súlan þar er kalda meðaltalið 1961-1990 (4,3°) og sú rauða er meðalhiti síðustu 10 ára (5,4°). Allra lengst til hægri er græn súla sem stendur fyrir meðalhitann í fyrra, 2013 (4,9°) sem var kaldasta árið í Reykjavík, það litla sem af er öldinni.

Spennan liggur í því hvert stefnir með þetta ár og þar koma tónuðu súlurnar tvær við sögu. Sú bláfjólubláa segir til um árshitann ef mánuðirnir sem eftir eru verða akkúrat í kalda meðaltalinu en sú rauðfjólubláa sýnir hver árshitinn verður ef restin verður jöfn meðalhita síðustu 10 ára. Fyrstu fjórir mánuðir þessa árs hafa allir verið yfir meðalhita síðustu 10 ára. Ekki munar miklu í febrúar og mars, en janúar og apríl voru talsvert hlýrri.

Meðalhitinn í apríl var 4,9 stig eða sá sami og árshitinn var í fyrra. Aprílhitinn var þar með einni gráðu fyrir ofan meðalhita síðustu 10 ára, tveimur stigum yfir meðalhita aprílmánaðar 1961-1990 og þremur stigum hærri en í apríl í fyrra. Samkvæmt mínum útreikningum er staðan eftir þrjá mánuði þá þannig að sé framhaldið reiknað út frá kalda meðaltalinu stefnir árshitinn í Reykjavík í 5,0 stig sem er 0,2 stiga hækkun frá síðasta uppgjöri. Sé framhaldið reiknað út frá síðustu 10 árum stefnir árshitinn í 5,7 stig og hefur sú tala hækkað örlítið frá því síðast. Ársmeðalhiti á bilinu 5,0–5,7 ætti því að vera líklegur en gæti endað neðar og gæti endað ofar. Fyrsti þriðjungur ársins lofar allavega góðu, maí er ennþá í mjög góðum málum og aldrei að vita nema sérlega hlýtt ár sé í uppsiglingu. Þó er engu að treysta, samanber árið í fyrra en þá voru nú reyndar bara tveir fyrstu mánuðirnir verulegu hlýir. Málin skýrast betur í næsta uppgjöri eftir mánuð.

 

Allir í pollagallana

Ég endaði síðustu bloggfærslu á því að auglýsa að næsta færsla skyldi fjalla um Eurovision og skal nú staðið við það með ánægju. Og hvað skal segja? Auðvitað var virkilega flott að strákarnir okkar - eða pollarnir okkar - skulu hafa náð í gegn og það áttu þeir líka skilið. Ég er á því að þetta sé eitt það besta sem við höfum sent í þessa keppni frá upphafi, allavega það skemmtilegasta. Spilagleðina vantar ekki, þetta er gleðirokk, litríkt og já, með boðskap, sem mér finnst nú reyndar vera aukaatriði í þessu öllu saman. Hver er ekki sammála því að allir skuli vera góðir við alla?

Úrslit í þessum fyrri undanúrslitunum voru flest eftir bókinni en það voru eiginlega smáríkin tvö Ísland og San Marínó sem komu á óvart. Sjálfur get ég sagt að ég hafði 9 af löndum 10 rétt í stöðumati áður en úrslitin voru tilkynnt. Átti reyndar von á að Portúgal kæmist loksins áfram og færi inn í stað San Marínó. En Portúgal á fáa nágranna og það eru fáir sem dansa í takt við þá. En nú er bara að drífa sig í pollagallana og fylgjast með sigurgöngu okkar manna. Sú leið verður grýtt áfram. Í aðalkeppninni á laugardagskvöld munum við keppa við stórar örlagaballöður með tilkomumiklum háum-C-um. Þar fara Svíar fremstir í flokki og eru ávallt sigurstranglegir enda gera Svíar alltaf allt rétt allstaðar. Við höfum hinsvegar leikgleðina að vopni í atriði sem er óformúlulegt, vitlaust og barnalegt en umfram allt í góðum fílingi.

Jæja, mér dettur svo sem ekkert meira í hug en til heiðurs Portúgölum kemur hér atriði þeirra tekið upp á heimavelli sem virðist vera sjónvarpssalur Portúgalska ríkissjónvarpsins. Greinilega eru ekki allir búnir að dressa sig upp, mannskapurinn að mestu ómálaður og ýmsir bara ennþá á hlýrabolunum. Allir gera þó sitt besta og takturinn er á sínum stað - ekki síst hjá táknmálstúlkinum.

 

Stóra snjódagamyndin, 1986-2014

Vorið er komið, grundirnar gróa og enn einn veturinn horfinn á spjöld sögunnar. Þar með er líka komið að einu af vorverkunum hér á þessari síðu sem er að birta uppfærslu á stóru snjódagamyndinni sem er unnin upp úr mínum eigin prívatskráningum sem ná aftur til ársins 1986. Myndin sýnir sem fyrr hvenær snjór hefur verið á jörðu í Reykjavík á miðnætti. Hver lárétt lína stendur fyrir einn vetur samkvæmt ártölum vinstra megin en tölurnar hægra megin sýna fjölda hvítra- eða hvítflekkóttra daga. Matsatriði getur verið hvort jörð sé hvít eða ekki, enda stundum aðeins um að ræða lítilsháttar nýfallna snjóföl, klakabunka eða flekkótta snjóhulu í afturför. Síðasti vetur var reyndar nokkuð erfiður að þessu leyti.

Miðað við þessar athuganir mínar voru snjódagar liðins vetrar 59 talsins sem er nálægt meðaltali síðustu 10 ára en nokkuð undir meðaltali alls tímabilsins frá 1986. Síðasti 100 daga snjóaveturinn var veturinn 1999-2000 en flestir hvítir dagar voru veturinn 1994-1995. Veturinn í fyrra var hinsvegar sá snjóléttasti með aðeins 24 daga samkvæmt þessum skráningum mínum.

Annars var þetta nokkuð sérstakur vetur. Desember var kaldasti mánuðurinn og fyrir utan fyrsta daginn er mánuðurinn hvítur. Þó ekki alhvítur. Svokallaðan spilliblota gerði fyrir jól og eftir sat þrálátur klakinn sem smám saman lét undan síga fram eftir vetri. Það var talsvert matsatriði í klakatíðinni hversu lengi ég átti að skrá jörð sem hvíta. En ég hef mín ráð og miða við að helmingurinn af garðblettinum hér heima í Vesturbænum sé hulinn snjó eða klaka. Klakinn gæti þó hafa verið öllu þrálátari í efri byggðum en það er önnur saga sem veðurdagbókin þekkir ekki. Apríl var ekki alveg laus við hvíta litinn því að kringum páskana var þrálátur útsynningur með éljagangi og náði þá að hvítna lítillega að kvöld- og næturlagi. Það er svo sem ekkert óvenjulegt í apríl eins og sést og ef vel er gáð hefur það þrisvar gerst að hvítt hefur verið á miðnætti síðasta daginn í apríl. Síðast gerðist það vorið 2011.

Svo er bara að vona að vorið verði snjólétt það sem eftir er. Það eru dæmi um hvíta jörð í maí, samanber myndina sem hér fylgir frá 1. maí 2011. Vorverkin munu halda áfram hér og verður næst fjallað um Eurovision.