Landið skelfur stranda á milli

Þennan góðviðrisdag þegar þetta er skrifað hefur verið talsverð skjálftavirkni á landinu. Þetta eru allt mjög litlir skjálftar sem sjálfsagt enginn verður var við en dreifing þeirra sést á meðfylgjandi korti Veðurstofunnar. Það má segja að flest af virkustu skjálftasvæðum landsins taki þátt í þessum óróa. Mjög þétt virkni hefur verið út af Reykjanesi en síðan raða skjálftarnir sér eftir Reykjanesskaganum og Suðurlandsbrotabeltinu. Katla er þarna með líka, Vatnajökull og svæði í nágrenni Öskju þar sem skjálftavirkni hefur verið nokkur síðustu ár. Norðurlandið lætur ekki sitt eftir liggja þar sem skjálftarnir raða sér eftir Tjörnesbrotabeltinu. Allt er þetta með meira móti miðað við það sem gengur og gerist hvort sem það boðar eitthvað sérstakt eða ekki. Spurning er þó hvað veldur. Tilviljun eða eitthvað annað?

Stundum er talað um þann möguleika að tunglið geti haft áhrif á tíðni jarðskjálfta, stóra sem smáa. Tunglið er um þessar mundir í nokkuð beinni stefnu að sólinni frá jörðinni og nýtt tungl myndast þann 29. apríl. Tunglið er sem sagt á milli sólar og jarðar og snýr iIllsjáanlegri skuggahlið sinni að jörðu. Þar með eru tunglið og sólin nokkuð samstillt í sínu átaki þessa dagana. Með léttri athugun fann ég smá vangaveltur um þetta frá British Geological Survey þar sem bent er á að samkvæmt rannsókn frá 2004 komi fram að engin marktæk tengsl séu á milli jarðskjálfta og tunglsins. Önnur rannsókn frá 2009 bendir hinsvegar til þess gagnstæða og að aðdráttarafl tunglsins geti einmitt liðkað til við að koma einhverri skjálftavirkni af stað þar sem spenna hleðst upp við sprungur.

Eitthvað er þetta því málum blandið en eitt er þó víst að landið okkar er á hreyfingu eins og það hefur alltaf verið.   

 

Trúarhátíð trúleysingja?

Nú er páskahátíð og þjóðin komin í páskafrí. Fyrsti er það skírdagur sem reyndar svona hálfheilagur dagur þar sem við minnumst síðustu kvöldmáltíðarinnar og svo föstudagurinn langi, sorgardagurinn mikli þegar Jésú var krossfestur. Stund milli stríða er svo laugardagurinn þar sem ekkert sérstakt gerðist. Páskadagurinn er svo stærsti dagurinn en þá var sá mikli atburður í den að frelsarinn sigraði dauðann og reis upp af gröf sinni. Páskahátíðinn á sér að vísu lengri sögu en kristnin. Engu að síður eru atburðir þessara daga, grundvallaratriði í kristindómnum enda sýnir upprisan að Jésú var ekki bara hver annar vandræðagemsi sem þóttist vera eitthvað meira en aðrir. Hér og víðar um lönd kallar þetta á auka hátíðisdag sem við köllum annan í Páskum. Framhaldsagan heldur áfram nokkru síðar þegar við tökum okkur aftur frí í miðri viku og minnumst uppstigningar Jésú til himna þar sem hann hefur síðan setið við hægri hönd Guðs föður almáttugs, dæmandi lifendur og dauða. Ekki má svo gleyma Hvítasunnudegi sem fæstir vita hvers vegna er haldin hátíðlegur en eitthvað hlýtur það að vera merkilegt því það þarf mánudaginn einnig til að klára það mál.

Stærstur hluti þjóðarinn telst vera kristinn enda eru flestir bæði skýrðir og fermdir. Öðru máli gegnir þó um sannfæringuna, hvað þá kirkjusókn. Fleiri eru þeir sennilega sem amast við klingjandi kirkjuklukkum á sunnudagsmorgnum heldur en fara í kirkju og þó að hér sé Þjóðkirkja þá má varla minnast á kristna trú við skólakrakka. Kristin gildi má heldur ekki minnast á landsfundum stjórnmálaflokka jafnvel þótt sjálfur Guðdómurinn sé til umfjöllunar í Þjóðsöngnum okkar. Blessunarlega má þó óska eftir blessunar Guðs á örlagastundum.

Hvað er hér annars á ferðinni? Er rétt að gefa trúlausri þjóð frí frá vinnu í þrjá daga vegna Páskanna eins og ekkert sé sjálfsagðara? Skólar gefa meira segja enn lengra frí, jafnvel eftir verkfall. Vikulangt  Páskafrí eða meira skal það vera í trúlausum skólum landsins. Trúfrelsi er auðvitað sjálfsögð mannréttindi og enginn er skyldugur til að trúa nokkru frekar en hann kýs. Annað væri líka eitthvað öfugsnúið því það að trúa eða trúa ekki, er einlæg afstaða hvers og eins. Eiginlega finnst mér þetta þó vera þannig að úr því það er verið að gefa okkur alla þessa frídaga þá mættum við alveg launa það með því að hugsa með dálitlum jákvæðum huga til kirkjunnar og þess boðskaps sem þar er fram borinn, hvort sem við trúum á upprisu Jésú Krists eða ekki. Og ef menn hinsvegar vilja endilega ögra með því að spila Bingó opinberlega á föstudaginn langa þá er eiginlega grundvöllur fyrir þessum frídögum horfinn og menn gætu allt eins farið að vinna. Það er reyndar gert í henni Ameríku, þar sem páskarnir eru bara hver annar sunnudagur eða svona rétt rúmlega það.

Gleðilega páska!

 

Mánaðar- og árshiti í Reykjavík

Nú skal kynnt til sögunnar súlnaverk mikið sem ég hef útbúið en því er meðal annars ætlað að sýna hvert gæti stefnt með árshitann í Reykjavík, þó ekki sé langt liðið á árið. Myndin ætti að skýra sig sjálf en geri hún það ekki þá tákna bláu súlurnar meðalhita hvers mánaðar samkvæmt núverandi opinbera meðaltali 1961-1990 sem vill svo til að er frekar kalt tímabil. Rauðu súlurnar sem rísa hærra er hinsvegar meðalhiti síðustu 10 ára sem er öllu hlýrra tímabil. Fjólubláu súlurnar standa svo fyrir þá mánuði sem liðnir eru af núverandi ári, 2014.
Hægra megin við strik eru 5 súlur sem sýna ársmeðalhita. Bláa súlan þar er kalda meðaltalið 1961-1990 (4,3°) og sú rauða er meðalhiti síðustu 10 ára (5,4°). Allra lengst til hægri er græn súla sem stendur fyrir meðalhitann í fyrra, 2013 (4,9°) sem var kaldasta árið í Reykjavík, það litla sem af er öldinni.

Spennan liggur í því hvert stefnir með þetta ár og þar koma tónuðu súlurnar tvær við sögu. Sú bláfjólubláa segir til um árshitann ef mánuðirnir sem eftir eru verða akkúrat í kalda meðaltalinu en sú rauðfjólubláa sýnir hver árshitinn verður ef restin verður jöfn meðalhita síðustu 10 ára. Eftir því sem líður á árið fæst skýrari mynd af því hvert meðalhitinn stefnir og ef vel liggur á mér mun ég birta uppfærslur oftar en sjaldan.

Fyrstu þrír mánuðir þessa árs hafa allir verið yfir meðalhita síðustu 10 ára. Ekki munar miklu í febrúar og mars, en janúar var umtalsvert hlýrri. Samkvæmt mínum útreikningum er staðan eftir þrjá mánuði þá þannig að út frá kalda meðaltalinu stefnir árshitinn í Reykjavík í 4,8 stig, en sé framhaldið reiknað út frá síðustu 10 árum stefnir árshitinn í 5,6 stig.
Ársmeðalhiti á bilinu 4,8–5,6 ætti því að vera líklegur en gæti endað neðar og gæti endað ofar. Þó að byrjunin lofi góðu er engu að treysta, samanber árið í fyrra sem byrjaði með enn meiri hlýindum en þetta ár. Haldi árið hinsvegar áfram að vera hlýtt má hafa í huga að árshitametið í Reykjavík er 6,1 stig, frá árinu 2003.

Hvernig kemur Esjan undan vetri?

Nú komið að þeim árlega lið að bera saman snjóalög í Esjunni milli ára með myndum sem allar eru teknar fyrstu vikuna í apríl frá bensínstöðinni Klöpp við Sæbraut. Fyrsta myndin var tekin árið 2006 og með myndinni í ár eru þær orðnar níu talsins. Með hverri mynd læt ég fylgja hvenær Esjan varð alveg snjólaus frá Reykjavík séð. Það voru nokkrir skaflar sem ekki náðu að bráðna í fyrra eftir sumarið ómögulega en annars hefur Esjan náð að verða snjólaus öll sumur frá síðustu aldamótum, nema kannski árið 2011 þegar örlítill skafl varð sennilega eftir í Gunnlaugsskarði. Minnstur var snjórinn árið 2010 og hvarf hann allur það ár um miðjan júlí, sem er mjög snemmt. Spurning hvað verður upp á teningnum í ár. Talsverður snjór var í Esjunni nú í vetrarlok en með hlýindum undanfarna daga hefur mikið gengið á snjóinn. Það er þó heilmikið eftir og meira en verið hefur á sama tíma flest hin fyrri ár sem hér eru til viðmiðunar. Sambærileg snjóalög virðast hafa verið vorið 2008 en þá hvarf snjórinn upp úr miðjum september. Hvað gerist í ár ræðst svo að því hvernig sumarið verður og hvort eitthvað að ráði muni snjóa í efri hlíðar fram eftir vori. Þetta verður allavega tæpt í ár og ræðst sennilega ekki fyrr en alveg undir haust.

 

 

- - - - -
Í lokin er gráupplagt að minna á myndaseríuna mína Reykjavík alla daga ársins þar sem sjá má Esjuna 365 daga ársins 2011 eins og hún birtist frá Öskjuhlíðinni: http://www.365reykjavik.is

Vetrarhitasúlur

Nú þegar aðal vetrarmánuðirnir eru að baki er komið að súluritinu sem sýnir hitafar allra daga í Reykjavík frá nóvember til mars nú í vetur. Tölurnar sem þarna liggja að baki eru úr mínum prívatskráningum sem staðið hafa lengi. Hver súla á að sýna dæmigerðan hita dagsins sem liggur einhversstaðar á milli meðalhita sólarhringsins og hámarkshita dagsins. Dagar yfir frostmarki eru litaðir rauðir og rísa upp úr núllstrikinu en frostdagarnir eru bláir. Veturinn hefur verið óvenjulegur á ýmsan hátt sem í sjálfu sér er ekki óvenjulegt. Nánar um það undir myndinni.

Hvað má svo segja um þennan vetur? Hann var nokkuð hlýr þótt lítið hafi verið um afgerandi hlýindi. Frostakaflar voru heldur ekki verið langvinnir. Frostið mikla fimmtudaginn 5. desember stingur mjög í stúf eins og sjá má enda var þetta lang kaldasti dagurinn í Reykjavík í vetur. Hámark kuldakastsins var um miðjan dag og skilaði það sér því að fullu í skráningu mína enda miða ég þar við hitann yfir daginn eins og ég kom inn á hér á undan. Desember var reyndar eini mánuðurinn í vetur sem var undir frostmarki í meðalhita í Reykjavík, eða -0,5 stig samkvæmt Veðurstofu. Nóvember, febrúar og mars voru öllu mildari og nálægt meðalhita síðustu 10 ára. Janúar gerði þó best og var mildasti vetramánuðurinn að þessu sinni eða +2,4 stig, þótt hann hafi ekki verið alveg eins hlýr og árið áður. Það fer vel á því að síðasti dagurinn í mars hafi verið sá hlýjasti í vetur. Það er þó varasamt að tala um að vorið sé komið eins og við þekkjum af reynslunni.

Það eru sennilega aðrir veðurþættir en hitinn sem hafa gert þennan vetur eftirminnilegan. Kannski verður hans minnst sem klakavetrarins mikla enda var mjög sérstakt hvað snjórinn frá því í desember lifði lengi í formi þrálátra svellbunka hér og þar á annars auðri jörð. Hiti upp á 2-4 stig í þurri austanáttinni náði ekki vinna endanlega á þessu fyrr en tók að rigna í mars. Annars á þetta ekki að vera allsherjar veðuryfirlit. Aðrir hafa gert því góð skil eins og Veðurstofan og Sigurður Þór á síðunni þar sem allra veðra er von.

 - - - - -
Athugasemdir eru birtar eftir að þær hafa verið samþykktar af síðuhöfundi.