Norðurpólsísinn

Nú er komið að því mest spennandi af öllu spennandi en það er að sjálfsögðu ástand hafíssbreiðunnar á norðurhveli. Um þessar mundir má gera ráð fyrir því að sumarbráðnunin hefjist fyrir alvöru á Norður-Íshafinu og mun hún halda áfram þangað til hinu árlega hafíslágmarki verði náð einhvertíma í september. Á myndinni sem hér fylgir má sjá heimskautaísinn eins og hann birtist á síðunni Cryosphere today og sýnir stöðuna þann 2. júní. Myndin er í sem eðlilegustum litum en á áðurnefndri síðu er einnig hægt að kalla fram litríkari kort sem sýna betur mismunandi þéttleika íssins.

Rauðu og bláu línurnar eru viðbót frá mér en þær sýna lágmarksútbreiðslu íssins síðustu tvö ár en þau ár skera sig nokkuð úr fyrri árum hvað lágmarksútbreiðslu varðar og þá sérstaklega árið 2007. Undir myndinni ætla ég aðeins að rýna í stöðuna út frá þessu. 

Heildarútbreiðsla hafíssins er svipuð nú og verið hefur um þetta leiti síðustu ár samkvæmt þeim línuritum sem sýna svoleiðis. (sjá graf neðst). Það hefur því verið talsverð bráðnun í gangi undanfarið því bara fyrir mánuði var útbreiðslan heldur meiri en síðustu ár. Hafísútbreiðslan að vetrinum segir samt ekki alla söguna um ástand heimskautaíssins því þá eru inni í myndinni svæði sem tilheyra ekki Norður-Íshafinu sjálfu eins og t.d. við Nýfundnaland og nyrst í Kyrrahafi. Norður-Íshafið sjálft er alltaf með 100% útbreiðslu yfir veturinn og því er það ekki fyrr en nú sem við getum farið að spá í hvernig hinn eini og sanni heimskautaís mun spjara sig þetta árið.

Þótt útbreiðslan sé svipuð í flatarmáli núna og síðustu ár er útbreiðslumynstrið ekki endilega það sama. Mér sýnist t.d. ísinn við austur-Grænland vera mjög gisinn sem bendir til þess að lítið sé að streyma þangað þangað suður frá meginísnum. Hafísmagnið á þessum slóðum skiptir okkur máli hér á Íslandi því Austur-Grænlandsstraumurinn flytur ísinn til suðurs eftir ströndum Grænlands. Óvenjulítið hefur reyndar verið um hafís nálægt Íslandi síðastliðinn vetur. Kannski eru þetta merki um áframhaldandi hlýindi hér hjá okkur.

Við norðausturhorn Grænlands má líka sjá stórt opið svæði sem hefur verið kallað Norðurvökin*. Þessi vök virðist vera óvenju stór að þessu sinni en ástæðan fyrir myndun hennar eru miklir norðaustlægir vindar eftir þrönga sundinu milli Grænlands og Ellismere-eyjar sem hindra þykka ísmyndun þar yfir veturinn.

Ísinn við Svalbarða er einnig frekar gisinn og stutt í íslaust haf hringinn um eyjarnar. Yfirleitt er þó íslaust vestanmegin við Svalbarða allt árið en hinsvegar er mikill ís yfirleitt austan megin. Ég tók eftir því að hafísinn jókst í Barentshafi núna í vor en þá voru miklar norðanáttir ríkjandi á svæðinu. Það gæti átt þátt í að skýra hvers vegna heildarhafísbreiðan var svona mikil í vor. Ísinn sem þá barst í Barentshafið var fljótur að bráðna þegar hlýna tók í veðri með suðlægari vindum en um leið gæti þessi tilfærsla íssins úr norðri hafa veikt meginísinn á stóru svæði norðaustur af Svalbarða.

Þegar bráðnun kemst á fullt skrið í sumar verður það aðallega svæðið efst á myndinni sem mun bráðna og veitir ekki af ef lágmarki síðustu tveggja ára á að verða náð. Það má sjá að íslausa hafið er að byrja að éta sig inn frá Beringssundi milli Alaska og Síberíu en einnig mun bráðnun út frá ströndunum fara vaxandi eftir því sem meginlöndin hlýna.

Síðan eru það spurning með siglingarleiðirnar: Norðvesturleiðina (norðan Kanada) og Norðausturleiðina (norðan Síberíu). Þessar leiðir opnuðust báðar tímabundið síðasta haust sem þykir óvenjulegt en eins og frægt er þá gera menn sér vonir um glæstar siglingar þarna í gegn í framtíðinni.

En svo er bara eftir að spá einhverju um sumarið. Vitað er að ísinn er yfirleitt ungur núna og viðkvæmur fyrir bráðnun því gamli lífseigi ísinn er að mestu horfinn. Ég gæti trúað að það verði óvenju mikið opið haf á Íshafinu hér Atlantshafsmegin, kannski langleiðina á Norðurpól. Annars er ekki gott að segja, það væri athyglisvert ef lágmarksmetið frá 2007 yrði slegið, en ætli heildarútbreiðslan endi ekki á nokkuð svipuðum nótum og undanfarin tvö ár.

Hér er svo kortið sem sýnir samanburð á útbreiðslu síðustu ára (rauða línaner 2009). Þarna má sjá hvað vetrarútbreiðslan virðist gefa litlarvísbendingar um lágmarksstöðu íssins að hausti, ef borin eru saman t.d.árin 2006 og 2008. Svo er líka rétt að benda á að á línuritinu verður árlegt hökt uppávið í byrjun júní, en það er bara eitthvað endurstillingaratriði í gögnum.

Meira ætla ég ekki þykjast hafa vit á málum í bili en ég mun taka upp þráðinn seinna í sumar.

* Nánar um Norðurvökuna má finna hér: http://blogg.visir.is/halldor/2007/02/01/er-norðurvokin-að-opnast/ 

- - - - -

Eftir ábendingu í athugasemdum hér að neðan bæti ég við ágætri hreyfimynd sem sýnir á fjórum mínútum hvernig hafísinn hefur hagað sér frá 1979 til 2009. Það er varla hægt að sýna betur hvernig hlutirnir gerast þarna uppfrá. 

 

Athugasemdir

[Sigurður Þór Guðjónsson, 3.6.2009 kl. 19:55]

Æ, ég sakna svo hafísáranna þegar ekki hlánaði á Raufarhöfn fyrstu vikuna í maí! 

[Sigurður Þór Guðjónsson, 3.6.2009 kl. 19:56]

1968.

[Loftslag.is, 3.6.2009 kl. 21:00]

Ég er á svipaðri skoðun og þú, hugsa að staðan verði svipuð og síðustu tvö ár - ég útiloka þó ekki met í lágmarki, miðað við hvað það bráðnar hratt núna og hversu þunnur ísinn er. 

Annars er línuritið hjá NSIDC komið upp aftur og útbreiðslan nálgast óðum 2007 línuna:

Mér finnst þetta núorðið meira spennandi en að fylgjast með knattspyrnuleik og get ég orðið ansi spenntur við það

[Sveinn Atli Gunnarsson, 3.6.2009 kl. 21:33]

Fróðleg lesning hjá þér. Ég mun fylgjast með ísnum hjá hérna

[Emil Hannes Valgeirsson, 3.6.2009 kl. 21:42]

Við getum þakkað veraldarvefnum fyrir þessar dásamlegu upplýsingar. En ég væri alveg til í smá hafísár eins og 1968 svona til tilbreytingar.

[Ágúst H Bjarnason, 3.6.2009 kl. 22:40]

Sæll Emil

Fróðlegt videó eða hreyfimynd sem sýnir breytingar á hafísnum frá 1978 til 2009 er á þessari vefsíðu:   Arctic Sea Ice Time Lapse from 1978 to 2009 using NSIDC data.

[Emil Hannes Valgeirsson, 3.6.2009 kl. 23:10]

Takk Ágúst, þetta er skemmtileg. Ég skellti þessu bara inn enda segir myndin meira en margt annað.

[Loftslag.is, 3.6.2009 kl. 23:12]

Já magnað vídeó.

[Halldór Björnsson (IP-tala skráð) 18.6.2009 kl. 23:03]

Fyrir hafísfíklana er samsett mynd frá Modís alveg ómissandi. Hér er 17 júní.

http://rapidfire.sci.gsfc.nasa.gov/subsets/?mosaic=Arctic.2009168.terra.4km

[Emil Hannes Valgeirsson, 18.6.2009 kl. 23:49]

Þetta er fín viðbót Halldór. Ég fer oft á MODIS síðuna, en hef hingað til bara fylgst með myndunum í bútum.