La Nina á Kyrrahafi, rigningar í Ástralíu, PDO o.fl.

Rigningar, flóð og skriðuföll í Ástralíu og Brasilíu eru mál málanna í veðuröfgum heimsins þessa dagana. Í Queensland í Ástralíu var desemberúrkoman sú mesta sem mælst hefur í þeim mánuði og svo féll þar um daginn 200 mm sólarhringsúrkoma ofaná gegnblautan jarðveg – ekki furða að allt hafi farið á flot. Það er vel þekkt að úrkoma aukist mjög í Ástralíu og einnig Brasilíu þegar hið kalda La Niña ástand er uppi í Kyrrahafinu eins og nú á sér stað. Þessi núverandi La Nina þykir með þeim öflugustu og áhrifanna gætir með einhverjum hætti um alla jörð, en mest þó við Kyrrahafið. La Niña fyrirbærið er andstæða hins hlýja El Nino sem minnti á sig í fyrra með þveröfugum áhrifum og hjálpaði til við að gera árið 2010 eitt af þeim allra hlýjustu sem mælst hafa og jafnvel það hlýjasta.

La Niña
Einkenni La Nina eru þau að hæðarsvæði myndast Ameríkumegin í Kyrrahafinu við miðbaug en lægðarsvæði myndast Ástralíu- og Asíumegin með tilheyrandi rigningum þar, eins og ég hef merkt inn. Austanáttir verða algengari er venjulega sem verður til þess að kaldur sjór úr neðri lögum sogast upp til yfirborðs vestan Suður- og Mið-Ameríku og dreifist þaðan í vestur. Þessi kaldi sjór hefur verulega kælandi áhrif á miðbaugssvæði Kyrrahafsins og lækkar meðalhita jarðarinnar í heild. Talið er að núverandi La Niña sé í hámarki þessar vikurnar og jafnvægi verði kannski náð í sumar. Vegna kælingaráhrifa verður árið 2011 varla meðal þeirra allra hlýjustu á jörðinni.

Neikvæður PDO
Á kortið hef ég einnig merkt inná svokallaðan neikvæðan PDO (Pacific Decadal Oscillation) en það system er mér oft hugleikið. Neikvæði fasinn lýsir sér eins og þarna sést með kaldari sjó en venjulega við vesturströnd Norður-Ameríku og hlýrri sjó Asíumegin. Vísbendingar eru um að hér sé á ferð þrálátt ástand sem getur verið ríkjandi í áratugi. Þessi neikvæði PDO fasi hefur verið áberandi núna frá aldamótum en var yfirleitt jákvæður áratugina þar á undan. Hugmyndir eru síðan uppi um að neikvæði PDO fasinn ýti undir myndanir á La Niña og hefur þar með óbeint neikvæð áhrif hita jarðar – eða dragi úr eða geri jafnvel að engu þá hlýnun jarðar sem annars hefði orðið (hér er orðalag vandmeðfarið).

Jákvæður PDO fasi var hinsvegar ríkjandi á árunum 1977-1998 og ýtti að sama skapi undir myndanir hinna hlýju El Ninjo með miklum þurrkum í Ástralíu á sama tíma og mikið fjör hljóp í hlýnun jarðar.

Svipað forvitnilegt áratugasystem er sennilega til staðar hér í Norður-Atlantshafi og nefnist AMO (Atlantic Multidecadal Oscillation). Það hefur verið í pósitífum hlýjum fasa frá 1995 og hefur haft sitt að segja um hlýindin á Íslandi og einnig við Grænland. Hvenær það kerfi fer í mínus veit enginn en ég vek þó athygli á blárri skellu sem spáð er suðvestur af Íslandi. Er þetta tákn um að kólnandi sjó á okkar slóðum?

Kortið er upprunið frá Jamstec stofnunni í Japan og sýnir spá frá 1. janúar um yfirborðssjávarhita mánuðina mars-maí 2011.
http://www.jamstec.go.jp/frsgc/research/d1/iod/sintex_f1_forecast.html.en
Hér er líka eitthvað um PDO: http://en.wikipedia.org/wiki/Pacific_decadal_oscillation

Að lokum kemur dálítið bílabíó um óheppilegar afleiðingar vatnavaxta í Ástralíu: