Tíðindi af Norðurvígstöðvunum

Nú skal hugað að einhverri mestu umhverfisbreytingu sem á sér stað þessi misserin á jörðinni, nefnilega hinum ört minnkandi hafís á norðurhveli. Þetta auðvitað hið stærsta mál enda bíða sumir í ofvæni eftir því að hægt sé að sigla þvers og kruss um Norður-Íshafið að sumarlagi á meðan aðrir keppast við að græja sig upp til að dæla þarna upp allskonar olíum og gösum svo hægt sé að brenna enn meira eldsneyti og viðhalda hlýnun jarðar. Ómögulegt er samt að segja hvernig þróunin verður með ísinn því alltaf er hugsanlegt að hin hraða bráðnun undanfarin ár sé að einhverju leyti náttúrleg niðursveifla sem gangi eitthvað til baka á komandi árum.

En allavega, þá bráðnar ísinn hratt eins og venjulega yfir sumarmánuðina uns hinu árlega útbreiðslulágmarki verður náð í september. Lágmark ársins 2007 var það langlægsta sem sést hafði fram að þeim tíma og markaði ákveðin þáttaskil. Þótt útbreiðslulágmörkin hafi síðan þá ekki alveg náð sömu dýfu, hefur heildarísmagnið samt haldið áfram að minnka enda er ísbreiðan sífellt að þynnast sem aftur skilar sér í gisnari ís yfir sumartímann. En vegna þess hve stór hluti ísbreiðunnar er gisinn seinni part sumars er varla lengur hægt að nota útbreiðsluna eina og sér sem mælikvarða. Það er þó alltaf ágætt að bera saman kort eins og þessi hér að neðan. Myndin til vinstri sýnir útbreiðslu hafíssins þann 9. ágúst, örlagaárið 2007 en sú til hægri sama dag núna árið 2012.

Á þessum samanburði sést að þótt ísbreiðan sé svipuð að flatarmáli þá er talsverður munur á sjálfri útbreiðslunni. Sumarið 2007 hjálpuðu óvenjulegar aðstæður til við að pakka ísnum vel saman en stóra opna hafssvæðið norður af austur-Síberíu og Beringssundi átti eftir að stækka enn meir fram í september. Núna er hinsvegar stór hluti íssins frekar gisinn og litlu má muna að opið haf sé allan hringinn. Þróunin næstu vikurnar gæti orðið athyglisverð því stóru íssvæðin sem farin eru að blána verulega á 2012-kortinu eiga sennilega ekki mikinn séns það sem eftir er bræðsluvertíðar.

Óvenju skörp dýfa á Danska línuritinu
Ýmsar viðmiðanir eru notaðar til að meta og bera saman umfang ísbreiðunnar. Athyglisverðast er að sjá hvað er að gerast þegar línurit frá hafísdeild Dönsku Veðurstofunnar er skoðað en þeir miða við að hafssvæði teljist íslaust þegar þéttleikinn er kominn undir 30%. Þegar þróun síðustu daga er skoðuð kemur athyglisverð þróun í ljós. Það er þykka svarta línan sem sýnir útbreiðsluna árið 2012 eins og greinilegt er - árið 2007 er blátt að lit, en árið í fyrra er mjög ógreinilegt í gulum lit (þeir mættu gera aðeins betur í grafíkinni). 

Það sem veldur þessari skörpu dýfu í útbreiðslu íssins er ekki síst hin óvenjudjúpa lægð sem myndaðist nú á dögunum yfir Norður-Íshafinu og veldur miklum vindum og sjávargangi sem rótar í öllu þarna norðurfrá, sérstaklega þar sem ísinn er gisinn og viðkvæmastur fyrir. Dýfan hefur þó eitthvað að gengið til baka sem bendir til þess að gervitunglið hafi ekki náð að skynja allan ísinn þegar mest gekk á. Annað atriði sem hef ég séð skrifað um vegna lægðarinnar er að lagskipting sjávarins hafi stokkast upp nógu mikið til að saltríkari sjór nái upp á yfirborð sem flýtir enn meir fyrir bráðnun auk þess að tefja fyrir nýmyndun íssins í haust. Hvað sem því líður þá má búast við miklum skakkaföllum á ísbreiðunni næstu daga og vikur og því ekki ólíklegt að útbreiðslan muni ná nýjum botni í ár. Væntanlega verða fluttar einhverjar fréttir af því þegar þar að kemur.