Á Skeiðarársandi

Það er dálítið sérstakt að heill skriðjökull, sandauðn og lengsta brú landsins skuli vera kennd við jökulfljót sem ekki er lengur til en eins og flestum er kunnugt þá tóku vötnin undan Skeiðarárjökli upp á því fyrir nokkrum árum að falla einungis til vesturs frá jöklinum. Að sama skapi hefur Gígjukvísl sem er vestarlega á sandinum tvíeflst enda tekur hún við því vatni sem áður rann til sjávar sem Skeiðará. Þetta eru merkilegar breytingar á tímum hörfandi jökla sem ekki verður séð fyrir endann á. Þarna var ég mættur í vettvangsskoðun um helgina og reyndar ekki í fyrsta skipti.

Hið mikla mannvirki Skeiðarárbrú sést hér í allri sinni dýrð og þar bruna bílarnir yfir Skeiðarárlausan Skeiðarársandinn. Að sögn jöklafræðinga er breytingin varanleg þannig að jökulvatn muni jafnvel ekki renna þarna undir í stórhlaupum. Það litla vatn sem enn rennur undir brúna er upprunnið úr Morsársdal og því mætti kalla þessa brú: Morsárbrúin mikla. Myndin er tekin sunnudaginn 14. júlí og sjá má klósiga í lofti boða nýtt úrkomusvæði. Farvegur fyrrum Skeiðarár er vitanlega ekkert nema sandur og grjót vegna þess hve stutt er liðið síðan vötn runnu þarna um. Við nánari skoðun mátti þó finna á þessum slóðum hin fínlegustu smáblóm og fyrstu drög að mosagróðri. Það á þó væntanlega eftir að breytast á komandi árum eins og næsta mynd er til marks um.

Hér má sjá sjálfa Morsá nokkru nær Skaftafelli og er horft til Öræfajökuls. Eins og sést er "blessuð" lúpínan búin að stinga sér niður vestan við árbakkann en þéttari breiður eru handan árinnar. Nú þegar Skeiðaráin er horfin er ekkert sem hindrar árangursríkt landnám lúpínunnar áfram í vestur eftir sandinum. En hvort sem lúpínan komi við sögu eða ekki ætti svæðið að gróa upp með tíð og tíma enda stutt í gróskumikla birkiskóga í grenndinni.

Hér á miðjum "Skeiðarársandi" er öðruvísi um að litast. Þarna hefur væntanlega ekki flætt yfir áratugum saman og myndarlegar birkihríslur komnar vel á veg ásamt fínlegri gróðri. Lúpínan hefur hinsvegar ekki enn náð á svæðið þannig að hún er greinilega ekki forsenda fyrir uppgræðslu sandsins. Mynd er tekin í vettvangskönnun fyrir ári síðan.

Að lokum er hér horft til Svínafelljökuls af sandinum og þar blasir við önnur afleiðing minnkandi jökla í nágrenni við óstöðugar hlíðar en talsvert berghlaup eða skriða hefur fallið þarna á skriðjökulinn einhvern tíma í vetur. Svipaður atburður og heldur stærri varð einmitt á Morsárjökli vorið 2007. Hrútfjallstindar eru þarna til vinstri á myndinni og Hafrafellið þar fyrir neðan. Sjálfur Hvannadalshnjúkur var hulinn skýjum. Náttúruöflin halda greinilega áfram að móta landið ásamt því að gróðurfar breytist. Nóg er allavega um vera í Öræfasveitinni.