Hvar verður næsta eldgos á Íslandi?

Það fyllast margir spenningi og jafnvel eftirvæntingu þegar talað er um að hugsanlegt gos sé í vændum hér á landi. Nú er talað um Upptyppinga eða svæðið kringum Herðubreiðaröxl þar sem hafa verið jarðskjálftar sem tengjast kvikuhreyfingum djúpt í jörðu. Spurningin er hvort þessar hræringar tengist fyllingu Hálslóns og þá hvort þarna verði kannski eldgos af mannavöldum. Gos við Upptyppinga getur haft miklar afleiðingar í för með sér því líklegt er að hraun renni í farveg Jökulsár á Fjöllum sem gæti leitt til mikilla atburða á vatnasviði árinnar.

En það er alls ekkert víst að næsta eldgos verði á þessum slóðum, það má ekki gleyma stóru stjörnunum meðal íslenskra eldfjalla. Hér er smá stöðumat á þeim þremur líklegustu:

Síðan 1970 hefur Hekla gosið nokkuð reglulega á 10 ára fresti, sem er breytt hegðunarmynstur, því gegnum aldirnar hefur Hekla yfirleytt gosið einu sinni til tvisvar á hverri öld. Ef Hekla heldur áfram þessari 10 ára reglu ætti næsta gos að verða árið 2010. En það getur gosið fyrr, eða síðar og jafnvel löngu síðar ef eldfjallið tekur aftur upp sína fyrri goshegðun. Komið hefur þó fram að fjallið sé nánast tilbúið fyrir gos og kannski fáum við brátt tilkynningu í útvarpi með hálftíma fyrirvara um að eldsumbrot séu í aðsigi eins og reyndin var árið 2000.

Virkasta eldstöðin á Íslandi eru Grímsvötn. Eldvirkning þar er að einhverju leiti lotubundin nokkra áratugi í senn og í takt við það er nú meiri virkni í Grímsvötnum en á seinni hluta 20. aldar. Síðast gaus í Grímsvötnum árið 2004 eftir hlaup í vötnunum, en nú er vitað að Grímsvatnahlup geta létt á þrýstingi yfir eldstöðinni og komið eldgosi af stað. Ef gosið á sér stað undir vötnunum sjálfum eins og algengast er veldur það ekki jökulbráðnun og hlaupi, en ef gýs utan vatnanna undir jöklinum verður hins vegar jökulbráðnun sem veldur miklu jökulhlaupi eins og átti sér stað í Gjálpargosinu 1996. Þegar eldstöðin er á annað borð komin í gírinn eins og nú, eru goshléin oft ekki nema nokkur ár og því verður nýtt Grímsvatnagos að teljast nokkuð líklegt á næstu árum.

Það hefur lengi verið beðið eftir Kötlugosi enda liðin 89 ár frá síðasta gosi sem er eitt lengsta goshlé í Kötlu eftir landnám. Gosið 1918 flokkast sem stórt Kötlugos en stærð gossins er nú talin ein ástæðan fyrir þessari löngu hvíld. Það hefur eitthvað róast yfir eldstöðinni frá því fyrir nokkrum árum þegar talið var að eldgos væri nánast yfirvofandi. Vegna staðsetninga á jarðskjálftum undir Goðabungu austarlega í Kötluöskjunni á undanförnum árum eru heldur meiri líkur á því að í næsta Kötlugosi leiti hlaupið til vesturs í Markarfljót en ekki endilega til austur um Mýrdalssand. Eldgos í Kötlu eru alltaf miklir atburðir og líklegt að eitthvað fari að gerast þar í náinni framtíð.