Hamfarakort af Íslandi

Það eru ekki mörg lönd í heiminum sem geta boðið upp á jafn mikið úrval af náttúrufarslegum uppákomum og Ísland. Eldgos, jarðskjálftar, hafís, óveður og flóð hafa lengi plagað landsmenn og valdið allskonar harðindum í stórum og smáum stíl. Myndin sem hér fylgir er tilraun til að kortleggja það helsta sem við þurfum að fást við í náttúrunni en mjög misjafnt er eftir landshlutum við hverju má búast á hverjum stað.

Eldvirknin á Íslandi er kannski það sem mesta athygli fær og kannski ekki að ástæðulausu. Þó að flest eldgos séu frekar lítil þá geta inn á milli komið hamfaragos sem er stærri í sniðum en viljum hugsa til enda. Eldvirknin er aðallega bundin við gosbeltin á landinu sunnan og norðanlands en áhrifin af þeim geta verið mun víðtækari. Stórir jarðskjálftar verða helst á Suðurlandsundirlendi og á Norðurlandi auk minni skjálfta víðar. Hafísinn kemur oftast að landi á norðanverðum Vestfjörðum og getur breiðst út austur eftir Norðurlandi og jafnvel suður með Austfjörðum. Síðustu áratugi hafa snjóflóð reynst vera skaðlegustu uppákomurnar í mannslífum talið en helsta ógnin af þeim er þar sem fjöllin eru bröttust yfir byggðum á Vestfjörðum, Norðurlandi og Austfjörðum. Hætta á skriðuföllum ýmiskonar fylgir einnig þessum fjöllóttu landshlutum. Á suðvesturlandi er hættan á sjávarflóðum mest enda er landið þar almennt að síga af jarðfræðilegum ástæðum. Óveður geta skollið á í öllum landshlutum og úr öllum áttum og þeim geta fylgt mikil vatnsveður eða stórhríðir. Flóð geta komið í stærri ár vegna vatnavaxta en sér-íslensk fyrirbæri hljóta að vera jökulhlaupin á Suðurlandi. Sandfok sunnan jökla teljast varla til mikilla hamfara en á hálendinu er fokið nátengt gróðureyðingu landsins. Þá er bara eftir að minnast á elda sem hér á landi eru aðallega í formi sinuelda en eftir því sem gróðri fer fram á landinu geta gróðureldar aukist.

Ekki hér á landi
Við getum fagnað því að hér verða hitabylgjur ekki til vandræða, jafnvel ekki í framtíðinni. Ekki heldur fellibyljir eða skýstrókar nema þá í smækkaðri mynd. Skógareldar verða hér aldrei í líkingu við það sem gerist erlendis og flóðbylgjur vegna jarðskjálfta koma hér varla því að á Atlandshafinu verða ekki stórir jarðskjálftar. Það má þó ímynda sér flóðbylgjuhamfarir af öðrum og fáheyrðum atburðum svo sem af loftsteinahrapi í hafið sem minnir okkur á að hamfarir geta verið afar víðtækar. En hvað sem öllu líður þá getum við þó kannski fagnað því umfram annað að hér verður enginn engisprettufaraldur.