Emil H. Valgeirsson

8.6.2011 | 18:44

Um sumarbráðnun hafíssins á Norður-Íshafinu

Nú skal spáð í hafíssinn. Á meðfylgjandi línuriti ættuðu frá hafísdeild Dönsku Veðurstofunnar má sjá samanburð á útbreiðslu hafíssins síðustu ára. Svarta línan er núverandi ár og samkvæmt því er útbreiðslan þessa dagana með lægsta móti en þó svipuð og á sama tíma og í fyrra. Vetrarhámarkið í ár var einnig með lægsta móti ekki ósvipað og árin 2005 til 2007. Ef rýnt er í myndina sést að í raun er lítið samband á milli vetrarhámarks og sumarlágmarks og jafnvel segir staðan nú í sumarbyrjun lítið um árlega lágmarkið sem oftast á sér stað í september.

Árið 2007 sker sig nokkuð úr í sumarlágmarkinu enda fór bráðnun íssins það ár fram úr öllum væntingum og óttuðust margir að dagar hafíssins að sumarlagi yrðu taldir að fáum árum liðnum. Árið 2007 er því mikið viðmiðunarár og varð til þess að ýmsir fóru að fylgjast nánar með hafísnum, þar á meðal ég sjálfur.

Hvað gerist í framtíðinni er erfitt að spá um. Ef allt leggst á eitt gæti ísinn alveg horfið í sumarlok innan 10 ára en einnig er mögulegt að íslaust Norður-Íshaf verði ekki að veruleika fyrr en eftir marga áratugi, ef það gerist þá yfirleitt. Þegar kemur að því að íslaust Norður-Íshaf verður að veruleika, þarf það ekki endilega að vera árviss atburður þar á eftir, því nýtt upphaf á sér stað með hverjum vetri og nýjum ís. Munurinn er þó hinsvegar sá að einsvetrargamall ís er alltaf viðkvæmari fyrir bráðnun heldur en margravetragamall ís.

Næsti stóri atburður þarna norðurfrá verður væntanlega þegar norðurpóllinn sjálfur nær að verða almennilega íslaus. Slíkt hefði þó aðallega táknrænt gildi því norðurpóllin sjálfur er bara hver annar staður á Norður-Íshafinu en nokkuð mikið þarf að gerast ef hafið á að opnast akkúrat þar.

Nú fylgjumst við með hvað gerist í sumar. Byrjunin lofar góðu fyrir þá sem vilja sjá sem mesta bráðnun. Hæðarsvæði, bjartviðri og almenn veðurrólegheit hafa ríkt á Norður-Íshafinu undanfarið en slíkt stuðlar að meiri bráðnun heldur en þrálátir lægðarvindar, að sögn kunnugra. Einnig skiptir máli hversu mikið af mildu meginlandslofti mun berast yfir á Íshafið í sumar, sérstalega frá Síberíu. Vindur og ríkjandi straumar þurfa svo ekki síður að beina ísnum sem mest að Fram-sundi milli Grænlands og Svalbarða en Norður-Íshafið virkar sem risastór trekt með Fram-sund sem aðal undankomuleið. Ísinn safnast þannig saman „okkar megin“ á Norður-Íshafinu á meðan opnu höfin myndast frekar „hinu megin“, þ.e. Kyrrahafsmegin á Norður-Íshafinu.

Þetta sést ágætlega á mynd sem sýnir ástand hafíssins þann 7. júní en til samanburðar hef ég útlínað hið fræga septemberlágmark ársins 2007. Verður eitthvað slíkt endurtekið í ár?