Heiðmerkureldar II

Í síðustu bloggfærslu gerði ég tilraun til að sýna á korti hvað gæti gerst ef 10 kílómetra löng gossprunga opnaðist suðaustur af Höfuðborgarsvæðinu. Sprungan náði frá Helgafell í norðaustur til svæðisins ofan við Elliðavatn. Úr þessu lét ég renna mikið hamfarahraun sem náði til sjávar í Elliðaárvogi, Garðabæ, Hafnarfirði og Straumsvík.

En nú afsannast það sem stundum er sagt að þar sem hraun hafa runnið áður, þar geta hraun runnið aftur. Allavega á það við í þessu tilfelli því hér í nágrenni höfuðborgarinnar hafa landbreytingar orðið þannig að hraun þurfa sumstaðar að renna upp á móti til að fylgja eftir fyrra rennsli. Kortið sem ég teiknaði hér í síðustu færslu var því ekki rétt í þeim grundvallaratriðum, að nú á dögum er varla möguleiki á því að rennandi hraun rétt austan Heiðmerkur komist inn í Garðabæ og miðbæ Hafnarfjarðar. Málið snýst um misgengi og landsig sem myndar hina svokölluðu Hjalla sem ná frá Kaldársseli til Elliðavatns og hindra rennsli til þéttbýlissvæðanna í vestri. Landssigið er allt að 65 metrum þar sem það er mest og hefur aukist mjög eftir að Búrfellshraunið rann til núverandi byggða í Hafnarfirði og Garðabæ fyrir um 7.200 árum. Á þetta mikilvæga atriði var bent í athugasemd Marínós G. Njálssonar og svo sá ég að Ómar Ragnarsson nefndi það sama á annarri bloggsíðu. Eftir vettvangsferð að Kaldárseli og Búrfellsgjá sannfærðist ég svo betur um málið. Til að bæta fyrir þetta, hef ég endurgert kortið þannig að nú falla hraunstraumar til sjávar aðeins á tveimur stöðum: við Elliðaárvog og norður af Straumsvík. 

 

Sem fyrr vil ég hafa alla fyrirvara á og tek fram að varla er líklegt að svona löng gossprunga opnist á þessu svæði. Gossprunga þessi myndi tilheyra Trölladyngjukerfinu og hafa sömu stefnu og aðrar gossprungur suðvestanlands. Svæðið við Krísuvík tengist einnig þessu kerfi en þar er hugsanlega einhver kvika á ferð sem gæti mögulega hlaupist út í sprungureinar á sama hátt og í öðrum sprungugosum. Þótt líklegra sé að mesta eldvirknin væri nær miðju eldstöðvarkerfisins í suðvestri geta talsverð hraun komið upp nálægt Helgafelli. Vegna fjarlægðar er hinsvegar ólíklegra að það gerðist í stórum stíl nær Elliðavatni og því má setja stórt spurningamerki við það hvort hraun úr þessu kerfi geti yfirfyllt Elliðavatn nægilega til að fá hraunrennsli yfir Árbæjarstíflu og niður í Elliðaárvog. Líklegra er svo að slíkt hraunrennsli komi úr næsta eldstöðvakerfi austanvið, nefnilega Brennisteins- og Bláfjallakerfinu eins og tilfellið var með Leitarhraunið sem rann niður í Elliðavog fyrir um 4.800 árum.

Sem fyrr Vallarhverfið, syðst í Hafnarfirði í vondum málum og samgöngur rofnar við Reykjanesbraut. Þarna er helsta áhættusvæðið varðandi hraunrennsli í byggð á höfuðborgarsvæðinu og spurning hvort ekki mætti huga þar að einhverjum varnargörðum ef grunnsemdir vakna um yfirvofandi eldvirkni. Í nágrenni Elliðavatns gæti nýja hverfið við Norðlingaholt staðið tæpt og Suðurlandsvegur einnig. Umferð yfir stóru brýrnar við Elliðaár er einnig ógnað en þó ekki endilega. Kannski verður bara ásókn í að koma sér fyrir á Höfðabakkabrú og fylgjast með hinni glæsilegu sjón þegar glóandi hraunelfan streymir þar undir í kvöldhúminu.

Athugasemdir

[Sigurður Sigurðarson (IP-tala skráð) 2.6.2012 kl. 19:40]

Í raun er það ekki hversu margir hraunstraumar nái til sjávar heldur miklu frekar hvaða viðbúnaður verður til staðar þegar eldgos í líkingu við þetta verður.

[Kolbrún Hilmars, 3.6.2012 kl. 03:07]

Emil, þú nefnir hvergi hraunmagnið. Renni hraun um lengri tíma þá hætta núverandi hæðarpunktar að skipta máli, því storknandi hraun hlýtur að stífla rennslið og beina því annað, er það ekki?

[Emil Hannes Valgeirsson, 3.6.2012 kl. 09:19]

Ég nefni ekki hraunmagnið enda eru þetta allt getgátur. Það er líka ómögulegt að segja hversu mikið hraun þarf að koma upp til að fá rennsli upp fyrir landsigið og í átt að Hafnarfirði og Garðabæ en það er allavega talsvert og þá þyrftu einhverjar hraunstíflur að myndast. Svo skiptir líka máli hvort hraunið sé þykkt eða þunnfljótandi, yfirleitt heyri ég talað um þunnfljótandi hraun sem fari hratt yfir og þá er það landhallinn sem ræður.

Svo verð ég líka að nefna þann misskilning sem oft kemur upp að það þurfi að rýma höfuðborgarsvæðið í skyndi ef það fer að gjósa nálægt borginni. Það er engin ástæða til að flýja hraungos nema þar sem hraun getur runnið. Borgin mun heldur ekki grafast undir ösku í svona gosum. Það munu hinsvegar ýmis óþægindi koma upp til dæmis í tengslum við vatns- og rafmagsveitur.

[Hrólfur Þ Hraundal, 3.6.2012 kl. 11:55]

Gott framtak hjá þér Emil og þarft.  Svona mögulegar uppá komur þarf að benda á, til þess að hægt sé að gagnrýna þær.  Útúr þeirri umræðu kemur væntanlega vitræn niður staða.  

Hér uppi á Íslandi snjóar og rignir en skipulagið gerir aldrei ráð fyrir því.   Gata er lögð í hlíð og það byrjar að byggjast við hana og snjóruðningur á vetrum er ekki vandamál, því það er alltaf hægt að ryðja út auðar lóðir.  En svo fullbyggist gatan og þá er búið að smíða vandamál. 

Svo að íbúarnir við þessa götu eiga fyrir rest allir öfluga jeppa.   Á neðstugötum í þessum bæ voru engar hindranir fyrir leysinga vatn að renna til sjávar.  En svo kom tæknin, skipulagið og nútíma skinsemi til sögu og yndisauka.  Línuleg fegurð var undirstrikurð með steypu kanti til að marka götuna  skírar.  Þessi aðgerð var væntanlega hugsuð til að ryðgaðir nætur bílstjórar keyrðu síður í sjóinn.   En þess í stað þá baða þeir sig nú í tjörninni innan við steypukantinn þá rignir. 

Ég var í sendiferð fyrir frúnna í ausandi rigningu einhverstaðar í suður Evrópu og það vill svo vel til að ég er vatnsþéttur þó að fötin séu það ekki.  En þá skyldi ég þessi stóru niður föll sem þar eru í vegum og sum gætu tekið við Þjórsá.  Við hér uppi á Íslandi mætum alveg skoða þetta mál og það skaðaði ekki að reyna að læra af því.  

Hér hjá okkur eru niðurföll í götum venjulega af sömu gerð og í þvottahúsinu heima hjá mér.               

 

[Emil Hannes Valgeirsson, 3.6.2012 kl. 21:11]

Já það má líkja hraunrennsli við ýmislegt. Hin vitræna niðurstaða varðandi hraunrennsli úr þessu mögulega eða ómögulega gosi fæst vonandi. Tilgangur hjá mér með þessu uppátæki er þó aðallega sá að skoða hvað þarf til svo að hraun nái að umkringja borgina, en ég held þó að það sé ekkert að fara að gerast.