Birkið á Skeiðarársandi

Á ferð minni austur um land fyrr í sumar lét ég verða að því að taka mynd af gróskumiklum birkihríslum sem nú vaxa á Skeiðarársandi. Þessi trjágróður er hinn merkilegasti fyrir ýmsar sakir enda vitnar hann um heilmiklar breytingar sem eru í gangi á sandinum.

Trjágróðurinn er mestur rétt norðan þjóðvegar vel inn á miðju Skeiðarársands en auk birkisins má einnig sjá talsverðan lággróður, aðallega lyng. Greinilega er töluvert liðið síðan vötn runnu þarna suður um sanda og svæðið hefur sloppið við hlaupið mikla eftir Gjálpargosið. Líklegast hafa þessi tré hafi vaxið af fræjum sem hafa borist með vindum frá Skaftafelli en kannski ekki síður frá Bæjarstaðaskógi enda virðast trén vera af úrvalskyni og allt annað en kræklótt. Hæstu trén gætu verið um tveir metrar og samkvæmt rannsóknum eru þau nú sjálf farin að dreifa fræjum og því fátt sem virðist ógna því að þarna verði kominn hinn myndarlegasti birkiskógur áður en langt um líður.

Skeiðarárjökull hefur hörfað mikið eins og flestir jöklar landsins. Að sama skapi hefur rennsli jökulánna suður undan jökulsporði einnig tekið miklum breytingum. Í stað margra kvíslna falla öll vötn nú niður um Gígjukvísl vestarlega á sandinum en sjálf Skeiðaráin er þornuð upp. Þessu valda ekki síst jökulgarðarnir sem hlóðust upp við framrás jökulsins á liðnum öldum en svo skipta lónin líka máli sem myndast þar sem hörfandi jökullinn hefur grafist niður í sandinn.

Jafnvel er talið að breytingin á rennslinu sé það afgerandi að stærstu hlaup úr jöklinum muni ekki ná í farveg Skeiðarár. Brúin mikla mun því standa nánast á þurru um langa framtíð og svæðið allt gróa upp með tímanum og leita til þess horfs sem var á landnámstíð. Svæðið verður þó aldrei alveg eins. Í Öræfasveitinni er til dæmis gríðarlega mikið af lúpínu allt í kringum jökulinn og sennilega bara tímaspursmál hvenær hún berst yfir á sandana. Ég athugaði ekki að taka mynd af fjólubláum undirhlíðum Öræfajökuls en það má athuga það næst.

Myndina hér að ofan vann ég út frá loftmynd frá Google Maps en hún er sennilega tekin áður en rennsli Skeiðarár breyttist árið 2009. Það ár skrifaði ég einnig myndskreytta bloggfærslu sem ég nefndi: Hopandi skriðjöklar, stækkandi lón og horfnar jökulár