Jöklabráðnunin mikla sumarið 2010

Fyrr í þessum mánuði var haldin ráðstefna í Háskóla Íslands í tilefni sjötugsafmæli Dr. Helga Björnssonar jöklafræðings. Sjálfur var ég nú ekki viðstaddur þessa ráðstefnu en fylgdist þó með því sem sagt var frá í fjölmiðlum. Þar á meðal var frétt á Mbl „íslensku jöklarnir eru næmari“ þar sem fjallað er meðal annars um meira næmi íslenskra jökla gagnvart hlýnun en til dæmis þeirra kanadísku. (Tengill á fréttina er undir bloggfærslunni)

Ég ætla ekki að þykjast vita betur en hámenntaðir jöklafræðingar og læt þá um að spá fyrir um örlög íslenskra jökla. Það sem hinsvegar vakti athygli mína í fréttum af ráðstefnunni voru niðurstöður rannsókna á áhrifum öskulagsins úr Eyjafjallajökli á bráðnun jökla sumarið 2010 þar sem kom fram að bráðnunin það ár hafi verið 1,5 sinnum meiri en á venjulegu ári. Af þessu og fleiru mátti skilja að hin mjög svo neikvæða afkoma jökla á landinu þetta ár hafi aðallega verið vegna gosöskunnar sem sáldraðist yfir landið.

Hvað um veðurfarslegar ástæður?
Nú eru áhrif sóts og ösku á jökla vel þekkt en miðað við það sem komið hefur fram í fjölmiðlum virðast menn ekki hafa tekið mikið tillit veðurfarslegra þátta árið 2010 á afkomu jöklana, en sjálfur er ég eiginlega á því að þarna hafi óvenjulegt tíðarfar jafnvel átt stærri þátt en askan í þessari miklu bráðnun sumarið 2010.
Til að skoða það er alveg gráupplagt að vísa í „eigin rannsóknir“ eins og þetta áður birta línurit sem ég teiknaði upp samkvæmt upplýsingum af vef Veðurstofunnar um snjóalög á Setri sem er lengst upp á reginhálendinu sunnan Vatnajökuls. Hver lituð lína stendur fyrir einn vetur og samkvæmt þessu hefur snjódýptin venjulega verið í hámarki um miðjan apríl en komin niður í núll um miðjan júní. Greinilega var árið 2010 mjög óvenjulegt (blá lína) því snjódýptin náði sér aldrei almennilega á strik þennan vetur og var komin niður í núll upp úr miðjum maí. (Núverandi vetur sést ekki þarna því af einhverjum ástæðum hefur snjódýptarmælirinn á Setri ekki verið virkur síðustu mánuði.)


Þetta óvenjulega tíðarfar árið 2010 sást líka vel á snjóalögum Esjunnar sem ég fylgist einmitt líka með og hef ljósmyndað í lok vetrar hin síðustu ár. Mín reynsla er sú að nokkuð gott samband er á milli snjóalaga í Esjunni og á hálendinu við Setur. Fyrri myndin er tekin árið 2010, en hin síðari árið  2012 sem gæti talist venjulegra ár. Í samræmi við lítil snjóalög undir lok vetrar hvarf snjórinn mjög snemma sumarið 2010 eða um miðjan júlí en í fyrra hvarf hann ekki fyrr en í september.

Í tíðarfarsyfirliti Veðurstofunnar kemur fram að veturinn 2009-2010 hafi verið hlýr um land allt og þar að auki þurr um sunnanvert landið. Í Reykjavík voru alhvítir dagar ekki nema 13 frá desember til mars sem er það næst minnsta frá upphafi samfelldra mælinga árið 1823. Eftir þennan óvenjulega vetur kom svo hlýjasta sumar sem vitað er um síðan mælingar hófust um suðvestan og vestanvert landið. Í Reykjavík var meðalhitinn í júní sá hæsti frá upphafi mælinga og júlí jafnaði mánaðarmeðaltalsmetið frá 1991. Þetta ár 2010 stefndi reyndar í að verða það allra hlýjasta sem mælst hefur í Reykjavík og víðar en hitinn gaf eftir síðustu tvo mánuðina þannig að árið varð að lokum einungis meðal þeirra allra hlýjustu. (Tíðarfarsyfirlit VÍ 2010)

Þó að jöklabúskapur sé alveg sérstakur búskapur þá er augljóst að tíðarfar var óvenjulegt árið 2010, allavega sunnan- og vestanland og líka upp á hálendi upp undir Hofsjökli. Þetta hefur haft sín áhrif á stóru jöklanna og örugglega stuðlað af mjög slakri afkomu þeirra þetta ár. Askan úr Eyjafjallajökli hefur svo hjálpað til og bætt gráu ofan á svart - eða reyndar gráu ofan á hvítt í þessu tilfelli. Jöklafræðingar þekkja sjálfsagt hvernig tíðarfarið var árið 2010 og gera kannski ekki lítið úr því en svona upp á söguskýringar framtíðar að gera, þá má ekki einblína á öskuna sem eina orsakavaldinn að jöklabráðnuninni 2010, tíðarfarið var nefnilega líka mjög ójökulvænt.

„Íslensku jöklarnir eru næmari“

Athugasemdir

[Sigurpáll Ingibergsson, 19.1.2013 kl. 12:12]

Athyglisvert

Ég hef fylgst með einum jökli á ferðum mínum til Hornafjarðar. Jökultungan er undir risanum Öræfajökli. Hólárjökull nefnist hann.

Ég á ekki mynd frá árinu 2010 en munurinn er sláandi á milli áranna 2006 og 2011. Einnig er hægt að bera saman mynd frá 2009 og 2011 og þá sést munurinn glöggt.

http://fiskholl.blog.is/blog/fiskholl/entry/1192311/

[Emil Hannes Valgeirsson, 20.1.2013 kl. 00:48]

Hólárjökul þekki ég eiginlega bara vegna þessara mynda sem þú hefur hefur verið að birta síðustu árin en ég hef litið til hans þegar ég hef átt leið framhjá. Greinilega stutt í að neðsta tungan hverfi.