Kalt eða meðalhlýtt ár í Reykjavík?

Það hefur legið nokkuð ljóst fyrir að árið í ár mun verða það kaldasta það sem af er öldinni hér í Reykjavík sem og víðar um landið. Sjálfsagt mun þetta verða eitthvað rætt þegar lokatölur liggja fyrir enda skýtur það nokkuð skökku við að hér á landi skulum við fá tiltölulega kalt ár á meðan hiti á jörðinni í heild hefur ekki mælst hærri en á þessu ári. En þá vaknar upp sú spurning hvað sé kalt ár svona yfirleitt og einnig hvort viðmiðunum breytist ef allnokkur hlý ár koma í röð? Hlýtt og kalt byggist alltaf á einhverjum viðmiðunum og sama má segja um ýmislegt stórt og smátt. Er til dæmis lágvaxnasti maðurinn í körfuboltaliði örugglega lágvaxinn?

Svo við nefnum tölur þá er líklegt  að meðalhitinn í Reykjavík verði nálægt 4,6 stigum (kannski 4,5 eða 4,7). Árið mun þó vera ofan við meðalhita viðmiðunartímabilsins 1961-1990 sem er 4,3 stig og mun því talið vera ofan meðallags í hita. En eins og við vitum þá er verið að miða við kalt tímabil sem var næstum 0,7 stigum kaldara en 30 ára tímabilið þar á undan sem hefur verið talið mjög hlýtt. Aftur á móti gæti þetta ár orðið næstum heilli gráðu kaldara en meðalhiti þessarar aldar sem inniheldur eiginlega ekkert nema hlý ár fram að þessu. Af þessu er ljóst að hitafar ársins 2015 í Reykjavík má skilgreina á ýmsan hátt eftir því hvað er miðað við eins og sést hér:

4,6°C Núverandi ár (?) 2015
4,3°C Núverandi 30 ára viðmiðunartímabil, 1961-1990
4,9°C Eldra 30 ára viðmiðunatímabil, 1931-1960
4,6°C Eldra+núverandi viðmiðunartímabil, 1931-1990 (60 ár)
4,9°C Síðustu 30 ár, 1985-2014
5,5°C Frá aldamótum, 2001-2014
2,9°C Kaldasta árið, 1979
6,1°C Hlýjasta árið, 2003

Það má sjá á þessari upptalningu að meðalhitinn 2015 stefnir í að vera nálægt meðalhita síðustu tveggja viðmiðunartímabila sem uppfærast á 30 ára fresti samkvæmt alþjóðastöðlum. Eða með öðrum orðum, meðalhitinn 2015 verður svipaður meðalhita áranna 1931-1990 sem inniheldur bæði kalt og hlýtt tímabil. Kannski væri því sniðugast í ljósi reynslunnar að miða við 60 ár en ekki 30 en samt þannig að viðmiðunartímabilið endurskoðist á 30 ára fresti. Þannig gæti næsta viðmiðunartímabil verið árabilið 1961-2020 og innihéldi þannig einnig hlýtt og kalt tímabil. Kem þessu hér með á framfæri þótt það sjálfsagt breyti engu.

Einnig má í ljósi reynslunnar gera tilraun til að skilgreina hvað sé kalt ár eða hlýtt, miðað við tölur úr Reykjavík. Það gæti litið út svona:

Mjög kalt ár: <–3,7°C
Kalt ár: 3,8–4,3°C
Meðalár: 4,4–4,9°C
Hlýtt ár: 5,0–5,5°C
Mjög hlýtt ár: 5,6°C–>

Samkvæmt þessu steinliggur árið 2015 í Reykjavík sem meðalhlýtt ár. En svo er það hinsvegar með hina margumtöluðu hlýnun jarðar. Ef hún er tekin með í reikninginn þá gæti skilgreiningin á því hvað sé hlýtt og hvað sé kalt tekið breytingum. Það er þó önnur saga en að mínu viti eiga hitameðaltöl ekki að taka tillit til framtíðarinnar enda ekki vitað hvað hún ber í skauti sér hvað sem öllum vísbendingum líður.

Athugasemdir

[Hjalti Þórðarson (IP-tala skráð) 14.12.2015 kl. 10:01]

Þetta ár er á margan hátt stórfurðulegt. Kalt í sumar a.m.k. á norðurhelmingi landsins, síðan afburða gott haust. Hvort þetta sé merki um eitthvað veit ég ekki. Hallast þó frekar að hinum venjubundnu sveiflum á Íslandi sem geta verið öllum öðrum sveiflum stærri. Nema þetta séu einmitt loftslagsbreytingarnar margumræddu þ.e. meiri öfgar. Næsta sumar verður kannski afburða hlýtt svo fari í metabækur.

[Emil Hannes Valgeirsson, 14.12.2015 kl. 16:45]

Ætli þetta sé ekki bara hin venjubundna óregla og óstöðugleiki. Það er allavega ekki skortur á hlýju lofti í heiminum, bara spurning hvernig því gengur að rata til okkar.

[Sigurður Antonsson, 14.12.2015 kl. 18:19]

Best er að hafa sem lengsta viðmiðun. 4.6 gráða hiti er lengsta meðaltalið, 60 ár. Þá hefur ekkert hlýðnað. Sýnir að allar spár um hlýnun á Íslandi standast ekki. Meðaltal síðustu hundrað ár væri skára. Mælingatækni er að verða betri og betri og minnstu viðvik kemur á stað ótæmabærum spurningum. 

[Þorsteinn Styrmir Jónsson (IP-tala skráð) 14.12.2015 kl. 18:51]

Samkvæmt nýjustu færslu á Moggabloggsíðu Ágústs H. Bjarnasonar er árið 2015 það þriðja hlýjasta á hnattræna vísu síðan gervihnattarmælingar á hita hófust árið 1979. Virðast ekki hafa verið hlýrri ár síðan um og fyrir litlu-ísöld árið 1400.

En eins og fram kemur samkvæmt færslunni virðumst við Íslendingar að mestu hafa farið á mis við þessi hlýindi. Sem harmónerar við það að ekki hefur verið meiri ís á Norðupólnum síðustu 10 árin.

[Emil Hannes Valgeirsson, 14.12.2015 kl. 20:42]

Sigurður nefnir að ekkert hafi hlýnað, sem sýni að spár um hlýnun á Íslandi standist ekki. Þarna borgar sig ekki að fullyrða mikið. Sérstaklega í ljósi þess að síðastu 15 ár er hlýjasta 15 ára tímabil frá upphafi mælinga hér á landi. Það hefur því hlýnað hressilega en svo á eftir að koma í ljós hvort sú hlýnun haldi.

Það má vel vera að gervihnattamælingar sýni árið 2015 sem 3. hlýjasta árið frá upphafi slíkra mælinga 1979. En það sem meira er þá sýna yfirborðmælingar á jörðu að þetta sé hlýjasta árið frá upphafi hefðbundinna veðurathugana. Það má velta fyrir sér af hverju þessu ber ekki saman en það er reyndar ekki verið að mæla alveg það sama. Erfitt er að segja hversu langt aftur þarf að fara til að finna sambærileg hlýindi á jörðinni í heild, það gætu verið hundruð ára eða jafnvel þúsundir ára.

Já, við hér á landi höfum farið á mis við þessi hlýindi þetta árið en ekki endilega víst að sama verði á næsta ári. Norður-Íshafið hefur þó ekki sýnt neina kólnunartilburði. Sumarlágmarkið á ísbreiðunni var það fjórða lægsta sem vitað er um og núna í haust er ísmagnið ekkert ósvipað og verið hefur síðustu ár. 

[Þorsteinn Styrmir Jónsson (IP-tala skráð) 14.12.2015 kl. 21:26]

Já en upphaf hefðbundinna veðurathuganna hófst líklega á kaldasta punkti síðustu 10.000 ára. Þetta sína hitamælingar skv. ískjörnum úr Grænlandsjökli og lesa má nánar um á títtnefndri Moggabloggsíðu Ágústs H. Bjarnasonar. Þannig að það voru alltaf öll líkindi á að hitastig myndi hækka frá þeim tíma.

Ekki þarf að fara þúsundir ára til að fynna hlýrra tímabil en nú, því að fyrir 1000 árum var hiti 1,5 gráðum hærri (sama heimild). Að mínu viti eru því engar líkur á að hiti muni hækka um 1,5 gráður á öldinni, það mun taka 1000 ár.

[Emil Hannes Valgeirsson, 14.12.2015 kl. 23:10]

Já það passar að hitamælingar hófust á þessu kaldasta punkti en það breytir ekki því að hitaukning síðustu 100 ára er alveg einstök frá lokum síðasta jökulskeiðs fyrir um 10 þúsund árum. Það má þó ekki líta á að ískjarnar úr Grænlandsjökla segi alla söguna varðandi hita jarðarinnar í heild því vísbendingar eru uppi um að hlýtt ástand hafi ríkt í öðrum heimshlutum á meðan kuldar ríktu á okkar slóðum og að kalt hafi víða verið annarstaðar þegar hlýindi eru á okkar slóðum. Núverandi ár sýnir t.d. vel hvernig það er mögulegt.

Hér er eiginlega nærtækast að vísa í eigin bloggfærslu þar sem ég kem nánar inn á þetta, sérstaklega í seinni hluta pistilsins þar sem meðal annars þessa mynd er að finna sem er tilraun til að sýna hvernig hiti jarðar gæti hafa þróast frá ísaldarlokum. Slóð: http://emilhannes.blog.is/blog/emilhannes/entry/2148012/

[Þorsteinn Styrmir Jónsson (IP-tala skráð) 15.12.2015 kl. 18:56]

Þetta er einmitt mjög góð mynd. Hún sýnir að á bóreölskum tíma (sem tilheyrir nútíma) þá var hiti 4 gráðum hærri en í dag. Hún sýnir einnig að síðustu 1000 til 1500 árin hefur orðið mjög skörp lækkun, og hvað er líklegast að gerist eftir það? Jú einmitt, mjög skörp hækkun. Þetta er bara eins og hlutabréfavísitölurnar þegar þær hafa ná sögulegu lágmarki eru yfirgnæfandi líkur á að þær hækki.

Annars styð ég heils hugar tillögu þína um að hækka viðmiðunartímabilin í 60 ár. 30 ára viðmiðunartímabil eru bara alltof skammur tími og segja litla sem enga sögu.

[Emil Hannes Valgeirsson, 15.12.2015 kl. 20:39]

Við lesum greinilega ekki það sama út úr myndinni. Rauði ferillinn sýnir hitabreytingar eftir að beinar mælingar komu til sögunnar og stendur ferillinn núna í 0,4° yfir meðallagi tímabilsins. Bláa línan kemst hæst  0,3°C yfir meðallagið fyrir nálægt 7 þúsund árum (5000 f.kr). Óvissan er táknuð með fölbláa litnum og samkvæmt því gæti hitinn í hæsta lagi hafa verið jafn og í dag á þessum tíma.

Það er líklegt að þessi hægfara kólnun síðustu 7 þúsund ár hefði haldið áfram ef ekki hefði komið til inngrips mannsins. Það má því þakka gróðurhúsaáhrifunum upp að vissu marki en allt stefnir þó í að þetta verði á endanum full mikið af hinu góða.