Emil H. Valgeirsson

20.3.2016 | 09:00

Heimsmet í hafísleysi

Nú er sá tími ársins sem hafísinn í norðurhöfum ætti að vera í sínu árlega hámarki og því tilvalið að skella í smá stöðuyfirlit. Áður en komið er að sjálfum hafísnum er þó ágætt að kíkja á hitafarið sem hefur lengst af í vetur einkennst af talsverðum hlýindum yfir Norður-Íshafinu eins og sjá má á kortinu sem sýnir frávik frá meðalhita síðustu 90 daga. Þrátt fyrir rauða litinn er samt hörkufrost þarna uppfrá. Munurinn er þó sá að hörkufrostið er öllu mildara en venjulega og Norður-Íshafið er eftir sem áður algerlega hulið hafís. Vegna "hlýindanna" ætti ísinn hinsvegar að þykkna eitthvað minna þennan vetur sem gæti haft sitt að segja þegar kemur að sumarbráðnuninni.

Útbreiðslu íssins um þessar mundir má sjá hér á kortinu. Það sem helst einkennir stöðuna núna er mjög lítill ís umhverfis Svalbarða og norður af Barentshafi en þar spila inn í hin miklu hlýindi sem verið hafa á norðurslóðum í vetur. Reyndar hefur ísinn varla náð að norðurströndum Svalbarða í vetur sem er eiginlega mjög spes. Ísinn hefur einnig haldið sig víðsfjarri Íslandsströndum í vetur. Vindáttir í Grænlandssundi hafa verið okkur hagstæðar en almennt er þó ekki mikill liðssafnaður af hafís til staðar til að herja á okkur og liðsauka ekki að vænta miðað við vígstöðuna norðar. Hinsvegar vill svo til að hafísinn hefur náð sæmilegri útbreiðslu miðað við meðallag á svæðum sem eru fjærst Norðurpólnum. Þar á ég við hafssvæðin vestur af Nýfundnalandi og einnig alveg hinumegin, við Okhotskhaf sem liggur á milli Kamtsjatkaskaga og Japanseyja, en það er reyndar sá staður á norðurhveli sem kaldastur hefur verið í vetur, miðað við meðallag. Ástandið á sjálfu Norður-Ísahafinu skiptir þó mestu máli þegar bræðsluvertíðin að sumarlagi hefst enda mun flestallt annað bráðna fljótt örugglega fyrri part sumars.

Samanlagt hefur útbreiðsla hafíssins á Norðurhveli verið með minnsta móti allt frá áramótum og stundum sú lægsta miðað við síðustu 10 ár, eins og sést á línuritinu frá NSIDC. Brúna línan stendur fyrir árið 2016 en meðalútbreiðsla áranna 1981-2010 er sýnd með grárri línu. Lægsta hámarksútbreiðsla sem mælt hefur var reyndar í fyrra en það er ekki alveg útséð með hámarkið í ár þegar þetta er skrifað. Enn er þó möguleiki að hámarkið verði lægra í ár. Það er þó tæpt vegna norðanátta við Svalbarða þessa dagana en þær hafa reyndar verið sjaldgæfar í vetur.

Reyndar eru til ýmsir mælikvarðar í sambandi við hafísinn og það mætti lengja þessa bloggfærslu með því að tala um þykktarmælingar og flatarmálsmælingar sem reyndar segja svipaða sögu og útbreiðslan. Það má þó nefna eitt met sem klárlega var sett í vetur en það var í febrúar þegar samanlagt flatarmál hafíssins á suður- og norðurhveli mældist það minnsta frá upphafi nákvæmra gervitunglamælinga 1979. Slíkt met er eiginlega bara hægt að setja í febrúar þegar hásumar er á suðurhveli og hafísinn þar er minnstur. Að þessu sinni fór það svo að sumarísinn á suðurhveli var með minna móti eftir nokkurra ára hlé og þegar það fór saman við óvenjulitla febrúarútbreiðslu á norðurhveli var metinu náð. Það má kannski kalla þetta "heimsmet í hafísleysi" en ég viðurkenni að það er heldur mikil æsifréttamennska að setja það í fyrirsögn. Línuritið er hluti af stærra línuriti af síðunni Cryosphere Today og nær þar alveg aftur til 1979, sem breytir þó ekki metinu.