Allt til reiðu fyrir sumabræðsluna miklu í Norður-Íshafinu

Sumarið er framundan á norðurslóðum með tilheyrandi bráðnun á ísbreiðunni. Við vitum ekki hvernig það mun nákvæmlega ganga fyrir sig en miðað við hvernig liðinn vetur hefur verið þá er alveg óhætt að gæla við þann möguleika að minni hafís verði þar í lok sumars en áður hefur sést á vorum dögum. Allt mun það þó ráðast af veðuraðstæðum næstu mánuði þannig að best er að fullyrða sem minnst.

Það sem skiptir hins vegar máli nú er að nýliðinn vetur var óvenju hlýr þarna upp frá sem þýðir að hafísinn náði ekki að þykkna eins mikið og hann gerir venjulega yfir vetrartímann. Sjálf útbreiðsla hafíssins hefur einnig verið með allra lægsta móti í allan vetur og í samræmi við það var árlegt vetrarhámark hafíssins það lægsta sem mælst hefur. Vorið hefur líka farið snemma af stað og allt sem bendir til þess að útbreiðslan nú um stundir sé sú lægsta miðað við sama tíma hin fyrri ár - allavega síðan 1979 er farið var að mæla með nákvæmum hætti með gervitunglum. Að vísu hefur eitthvað bilunarvesen í gervihnattarbúnaði verið að hrjá eftirlitsaðila, aðallega Bandaríska, en það sem virkar bendir þó allt til óvenju lítillar útbreiðslu hafíssins nú í upphafi bræðsluvertíðar. Þetta má til dæmis sjá á þessu línuriti sem byggir á gögnum frá JAXA-stofnuninni japönsku. Rauða línan stendur, eins og sjá má, fyrir það sem liðið er af árinu 2016. Gula línan er árið 2012 þegar sumarbráðnunin sló öll fyrri met.

Til frekari glöggvunar er auðvitað bráðnauðsynlegt að líta á hafískort og hér koma því tvö samanburðarkort frá NSIDC. Kortið til vinstri sýnir útbreiðslu og þéttleika íssins þann 12. maí 2012 sem var einmitt vorið fyrir metbráðnunarsumarið mikla það ár. Til hægri er svo staðan þann 12. maí, árið 2016.

Í fljótu bragði er kannski enginn ógurlegur munur á þessum kortum. Norður-Íshafið er auðvitað þakið ís á þeim báðum en þarna eru þó atriði sem skipta máli. Á 2016-kortinu er til dæmis ísinn að mestu horfinn á Beringshafi milli Alaska og Síberíu og ísinn orðinn lélegur inn af Beringssundinu sjálfu. Merkilegt er svo hið myndarlega íslausa svæði norður af nyrstu ströndum Kanada við Beaufort-haf en það bendir til þess að ísinn sé kominn á hreyfingu og farinn að brotna upp mun fyrr en venjulega sem gæti skipt máli fyrir framhaldið.

Þetta íslausa svæði við Beaufort-haf er þó ekki endilega tilkomið vegna hlýinda þar undanfarið heldur frekar vegna mjög staðfastrar hæðar sem ríkti þar nálægt, mestallan aprílmánuð. Vindar umhverfis hæðina náðu sem sagt að koma ísnum af stað, og viðhalda réttsælis snúningi á stórum hluta ísbreiðunnar. Um leið stuðluðu vindar að færslu íssins að sundinu milli Svalbarða og Grænlands þar sem mikið af sleppur út úr prísundinni svipað og sjá má á myndinni hér að neðan sem sýnir hreyfingu íssins einn dæmigerðan dag seint í apríl.

Þetta mikla uppbrot og tilfærsla á hafísnum má greinilega sjá á gervitunglamyndum. Svona mikið opið haf þarna norður af Kanada og Alaska er óvenjulegt þetta snemma árs en tilfærsla íssins á þessum slóðum er annars vel þekkt fyrirbæri, nema hvað að á veturna frjósa allar vakir næstum jafnóðum. Þessi opnun gerist þó á viðkvæmum tíma núna, ofaná allt annað. Myndin hér er að neðan er frá NASA og sýnir hið íslausa haf við Beaufort-haf en Ísland er þarna með til að sýna stærðarhlutföll.

Svo er bara að sjá til hvert framhaldið verður. Lágmarksmetið frá 2012 gæti alveg verið í hættu í lok sumars miðað við aðstæður nú. Það þykir vænlegt til ísbráðnunar að sólin skíni sem mest á þessum slóðum á meðan hún er sem hæst á lofti. Hlýtt loft úr suðri þarf svo að hafa góðan aðgang að Norður-Íshafinu til að hjálpa til við bráðnunina. Reyndar er einmitt hlýtt loft á ferðinni þessa dagana eins og svo oft í vetur. Síðasta myndin er kort sem sýnir áætluð hlýindi miðað við meðallag, þann 13. maí. Ef þannig hlýindagusur halda áfram í sumar er útlitið ekki bjart fyrir hafísinn.

 

Athugasemdir

[Brynjólfur Þorvarðsson, 14.5.2016 kl. 06:20]

JAXA línuritið fyrir 13. maí sýnir aukalega fall upp á 117.000 ferkílómetra - meðaltalið fyrir fyrstu 10 daga maí mánaða er 66.000 ferkílómetrar á dag, fjórðungi meiri en meðaltal síðustu 12 ára.

Horfurnar næstu viku eru ekki góðar - gríðarleg hitabylgja virðist stefna upp frá Síberíu og mun leggjast yfir allt Íshafið ef spár rætast - meðalhitinn á föstudag fyrir allt norðurheimsskautssvæðið stefnir í að verða rúmar 5 gráður yfir meðaltali. Sem þýðir yfirborðsbráðnun á nánast öllu svæðinu.

[Brynjólfur Þorvarðsson, 14.5.2016 kl. 06:30]

Ágæt bloggsíða hja náunga sem kallar sig Robertscribler er með mjög gott yfirlit yfir stöðu mála akkúrat núna. þar er m.a. að finna þessa gervihnattamynd frá MODIS frá 12. maí. Myndin stækkar ef smellt er á hana. Það sem er merkilegt hér er hversu stór landsvæði eru orðin snjólaus - augljósast hvað Alaska og vesturhluta Kanada varðar (enginn snjór) en ef vel er gáð þá er Síbería að mestu snjólaus einnig, nema rétt meðfram ströndinni (þunn skýjahula er yfir svæðinu, en dökkt yfirborð snjólauss lands skín í gegn). Svona lítill snjór á þessum árstíma er vægast sagt óvenjulegt, en í samræmi við hitafar undanfarinn vetur. Snjólaust land hlýnar hratt í sól, og loft sem streymir yfir á leið norður hlýnar í stað þess að kólna.

Annað sem sjá má á myndinni eru opnu hafsvæðin norðan Alaska og Kanada, aftur mjög óvenjulegt, og ef grannt er skoðað má sjá bláa slikju yfir ísnum á stóru svæði norðan Beringssunds - vísbending um að þar sé yfirborðsbráðnun orðin það mikil að vatn liggur í pollum á ísnum.

[Emil Hannes Valgeirsson, 14.5.2016 kl. 13:10]

Já einhverjir eru að velta fyrir sér möguleikanum á að Norður-Íshafið nái að verða íslaust að mestu í lok sumar miðað við stöðuna nú. Ég læt mér þó í bili duga vangaveltur hvort nýtt lágmarksmet verði sett í lok sumars. Þetta gæti þannig orðið eitt af þessum árum sem setur nýtt viðmið, samanber árið 2007 og svo síðar árið 2012. Það er samt ekkert hægt að fullyrða því veðuraðstæður sumarsins skipta miklu máli yfir sumarmánuðina. 

Það virðist ætla að vera mjög hlýtt næstu daga á Norður-Íshafinu eins og stundum hefur verið í vetur og það gefur bráðnuninni gott start. En ef kuldinn fer á flakk frá norðurpólnum þá er hætt við að það kólni á suðlægari slóðum í staðin, enda spáð köldu veðri í Bandaríkjunum og Evrópu næstu daga.