Hafísstaðan á miðju ári

Árið er hálfnað og tími kominn til að skoða hafísstöðuna á Norðurhveli nú þegar sumarbráðnunin er komin á fullt. Fyrst er það línurit yfir hafísútbreiðslu frá Bandarísku snjó- og ísmiðstöðinni NSIDC. Svarta línan er árið 2018 en til viðmiðunar eru öll árin frá 2007. Gráa línan er meðalútbreiðsla tímabilsins 1981-2010 og liggur sú lína yfir öllum hinum enda hefur ísnum hrakað mikið á síðari árum. Sérstaklega að sumarlagi. Eins og staðan er þarna í lok júní þá er hafísútbreiðslan ekki ósvipuð og hún hefur verið á sama tíma á árunum eftir 2007. Árið í ár hefur þó dregist nokkuð aftur úr keppinautunum síðustu vikur og er í 8. sæti eftir að útbreiðslan hafði verið sú næstminnsta þann 1. júní og raunar sú minnsta eða við það minnsta allan veturinn á undan.

Útbreiðslan þann 30. júní er einnig dálítið meiri en á sama tíma í fyrra, 2017, en þessi tvö ár eru borin saman á hafískortunum hér að neðan. Einnig í boði NSIDC.

Þegar rýnt er í kortin sést að sitthvað er mismunandi í hafísútbreiðslunni milli þessara síðustu tveggja ára. Fyrst má nefna það sem að okkur snýr, en núna er enginn teljanlegur ís milli Íslands og Grænlands og er það fremur óvenjulegt á þessum tíma árs. Sunnanáttirnar héldu ísnum í skefjum í vetur og hröktu leifarnar að lokum inn á Íslandsmið þar sem ísinn bráðnaði hratt án þess að ná almennilegri landfestu. Að sama skapi hafa sunnanvindar haldið ísnum í skefjum í Barentshafi og sérstaklega við Svalbarða þar sem óvenjulangt er í ísbrúnina.

Það sem vegur upp á móti minni ís á Atlantshafshliðinni eru svæði eins og Hudsonflói þar sem enn er mikill ís en hann var að mestu horfinn á þessum tíma í fyrra. Mikið gat hafði opnast í ísinn í fyrra í Beauforthafi norður af Kanada en núna í vor hafa kaldir vindar blásið sem frestað hafa vorkomu fram að þessu.

Þótt heildarútbreiðsla íssins sé nokkuð frá því lægsta þá á mikið eftir að gerast þar til bræðslusumrinu líkur í september. Allur ís á jaðarsvæðum mun bráðna fyrir haustið samkvæmt venju og eftir mun standa misþétt ísbreiða á sjálfu Norður-Íshafinu og gæti þá útbreiðslan orðið eitthvað líkingu við það sem ég merkti inn með bleikri línu á 2018-kortið. Væntanlega verður metlágmarkinu frá 2012 ekki ógnað í ár og ómögulegt að segja hvort lágmarkið verður lægra en það endaði í fyrra, en bráðnunin sumarið 2017 gaf heldur eftir undir lokin og endaði útbreiðslan í 8. sæti, - sem reyndar er sama sæti og útbreiðslan er nú. Hvað sem það segir.

En útbreiðsla er ekki allt því einnig er horft til heildarrúmmál íssins. Slíkt er reyndar erfitt meta og því notast menn að mestu við líkön fremur en beinar mælingar að sumarlagi. Í rúmmálsgreiningu er gjarnan notast við niðurstöður frá PIOMAS (Pan-Arctic Ice Ocean Modeling and Assimilation System) og samkvæmt því var rúmmálið það 5. minnsta núna um miðjan júní.

 

 

Athugasemdir

[Brynjólfur Þorvarðsson, 2.7.2018 kl. 05:47]

Sunnnanáttir hafa ekki verið svo afgerandi nýliðinn vetur og vor þótt þær hafi verið nokkuð viðvarandi síðustu vikurnar, og bæði skortur á ís um Fram sund og opna hafið norðan Svalbarðs þarf því að skýra með öðrum hætti.

Norður af Svalbarða hefur hafísinn aldrei komist nær því að vera í um 100 - 150 km fjarlægð allan vetur (nema við austurhorn Svalbarðs þar sem hafísinn var landfastur lengi). Þetta virðist ekki vera vegna sunnananátta eins og þú nefnir, heldur virðist liggja heitur hafstraumur norður með Svalbarða sem bræðir hafisinn jafnóðum reki hann suður undan vindi.

Þetta má vel sjá á gervihnattamyndum, þegar blæs úr norðri rekur ís inn í þetta 100-200 km breiða belti og bráðnar jafnharðan. 

Framburður íss um Fram sund hefur einnig verið í algjöru lágmarki eins og þú bendir á, en ekki er heldur hægt að skýra það með sunnanáttum heldur virðist sem ísinn sem venjulega rekur rangsælis framhjá Svalbarða og niður Framsund hafi einfaldlega bráðnað í hlýsjónum norðan Svalbarða.

Ekki að þetta hafi verið staðfest með beinum mælingum, en allir geta skoðað gervihnattamyndir og ef flett er tilbaka má vel sjá hvernig norðanáttir ýta ísnum inn á opið hafa norðan Svalbarða þar sem hann bráðnar. Sunnanáttir ýta honum í öfuga átt, en aldrei lengra en í c.a. 200 km fjarlægð frá Svalbarða.

Gervihnattamyndir má sjá hér: https://worldview.earthdata.nasa.gov/

[Emil Hannes Valgeirsson, 2.7.2018 kl. 13:04]

Sæll Brynjólfur og takk fyrir athugasemdina.

Í þessum pistli er ég ekki margorður um einstök atriði en skauta meira yfir heildina. En það er þetta með sunnanáttina. Hún hefur svo sem ekki verið viðvarandi í allan vetur og þá sérstaklega ekki seinni part vetrarins við Barentshaf og Svalbarða. En hinsvegar þá hafa verið afgerandi sunnanáttaratburðir í vetur sem hafa flutt með sér hlýtt loft norður á bóginn en einnig hlýjan og saltan sjó. Slíkt hefur verið nokkuð algengt síðustu þrjá vetur og má t.d. sjá vetrarhlýindin á línuritunum frá dönsku veðurstofunni. http://ocean.dmi.dk/arctic/meant80n.uk.php

Mest afgerandi slíki atburðurinn í vetur var seinni partinn í febrúar þegar vökin opnaðist norður af Grænlandi og hitinn fór yfir frostmark á Norðurpólnum. Þetta hefur sín áhrif eftir því þegar norðanátt nær sér loksins á strik eru aðstæður í hafinu orðnar óhagstæðar ísnum. Nýlega hefur einmitt Atlantshafsvæðing Barentshafsins komist í umræðuna vegna þess að pólsjórinn hefur hörfað þar undan suðlægari sjó. Allt er þetta væntanlega drifið áfram af vindáttum og lægðargangi. Sjá t.d. febrúaryfirlit frá NSIDC: http://nsidc.org/arcticseaicenews/2018/03/a-warm-approach-to-the-equinox/

"On the Atlantic side, low pressure off the southeast coast of Greenland and high pressure over northern Eurasia helped to funnel warm winds into the region and may have also enhanced the northward transport of oceanic heat. At the end of the month, this atmospheric circulation pattern was particularly strong, associated with a remarkable inflow of warm air from the south, raising the temperatures near the North Pole to above freezing"

Hafstraumar umhverfis Svalbarða eru annars réttsælis en ekki rangsælis hefði ég haldið og því er alltaf meiri ís austur af Svalbarða heldur en vestan við. Óvenjulítill ís norður af Svalbarða ætti því að skýrast af auknum hlýindum í þessum straumi af sömu ástæðum og nefni hér að ofan. Við vestanvert Framsund þétt við Grænland er hinsvegar norðanstraumurinn sem ber ísinn í suður af Íshafinu.

Worldview.earthdata er frábær síða sem ég skoða daglega nema í svartasta skammdeginu þegar lítið er að sjá vegna myrkurs.

[Brynjólfur Þorvarðsson, 3.7.2018 kl. 06:52]

Réttsælis er auðvitað rétt, enda hefði það sem ég var að reyna að segja verið enn ruglingslegra hefði ísinn borist rangsælis að Svalbarða! 

Íshrönglið sem hraktist í átt að Íslandi vegna sunnanáttar er dæmi um bein afleiðing af stefnu og styrk vinds við yfirborð. Lítill framburður um Framsund og opna röndin norðan Svalbarða er ekki bein afleiðing stefnu og styrks yfirborðsvinds við hafísröndina (nema í litlum mæli), heldur vegna innstreymis hlýsjós sem svo aftur er m.a. afleðing viðvarandi sunnanátta upp allt Atlantshafið frá miðbaug og norðurúr.

En jafnvel án sunannáttanna hefur hlýsjóð leitað sífellt norðar ár frá ári, eins og umræðan um Barentshaf sýnir.