Er hlýnun á Íslandi hluti af náttúrulegri sveiflu?

Það hefur væntanlega ekki farið framhjá neinum að það hefur verið hlýtt á Íslandi undanfarin ár sem og  annarstaðar í heiminum. Núverandi hlýindi á Íslandi hófust í kringum árið 1995 eftir um það bil 30 ára kuldaskeið sem náði hámarki ca. 1980, en um og fyrir miðja síðustu öld var hinsvegar margrómað hlýindaskeið sem stóð í um 35 ár. Þessar nokkurra áratugalöngu sveiflur í hita hljóta að vekja upp vissar grunsemdir um að núverandi hlýindaskeið sé ekki endilega komið til að vera, heldur sé hluti af einhverju gangverki náttúrunnar sem við fáum engu stjórnað hvað sem líður þeirri hnattrænu hlýnun sem annars er í gangi.

Það eru vissulega ýmsar misþekktar sveiflur í náttúrunni sem ná yfir lengri og skemmri tíma en þar á meðal eru góðar vísbendingar um hafstraumakerfi Norður-Atlantshafsins sem nefnist Atlantic Multidecadal Oscillation (AMO). Þessi sveifla virðist tengjast því að mismikill kraftur er í hringstraumakerfi sjávar og er þá talað um jákvæðan og neikvæðar fasa sem skiptir um ham á nokkurra áratuga fresti séu hugmyndir varðandi þetta kerfi réttar. Þegar fasinn er jákvæður er ein afleiðingin sú að hlýrri sjór á greiðari leið með Golfstraumnum á okkar slóðir og alla leið upp í Norður-Íshaf og getur því einnig haft sín áhrif á þróun hafíssins þar. Ýmsir aðrir veðurþættir eru einnig tengdir þessari Atlantshafssveiflu eins og tíðni stórra fellibylja og sveiflur í úrkomu hér og þar í löndunum kringum Norður-Atlantshaf, fer þó ekki nánar út í það.

Á myndinni hér að neðan kemur fram það sem þessi færsla snýst annars um, en það er samband þessarar Atlantshafsveiflu við hitafar á Íslandi. Myndin sem í bakgrunni sýnir styrk AMO eins og hann hefur verið mældur eða áætlaður aftur til ársins 1856 og sjást þar vel hinir hlýju og köldu fasar sem koma fram á nokkurra áratuga fresti (mynd:Wikipedia). Rauða línan sýnir hinsvegar á einfaldaðan hátt hitaþróun á Íslandi og er þá miðað við hitann í Stykkishólmi þar sem búið er að jafna út öllum smærri hitasveiflum (teiknað eftir línuriti frá Veðurstofunni).

Þegar þessi línurit eru skoðuð svona saman er varla hægt að segja annað en að hitafar á Íslandi sé nokkuð tengt þeim sveiflum sem eiga sér stað í hafinu og þarf kannski ekkert að koma neinum á óvart. Þótt það komi ekki vel fram á hitalínuritinu þá urðu talsvert umskipti í veðri á Íslandi til hins betra á árunum eftir 1995 á sama tíma og AMO hrökk nokkuð ákveðið í hlýjan jákvæðan fasa. Hversu lengi þessi jákvæði fasi mun svo standa er tæplega vitað enda erfitt treysta á svona gangverk þegar svo margt annað spilar inn í. En þegar og ef kerfið fer í bakkgírinn hlýtur að mega álykta sem svo að því muni fylgja kólnandi veðurfar á landinu á ný, með öllu sem því fylgir, kannski eftir svona 10-20 ár. Það er hinsvegar spurning hvort það hugsanlega bakslag verði eins svalt og tímabilið 1965-1995 var hér á landi, því ef við trúum á að við lifum í hlýnandi heimi ættu áhrifin að verða þau að kuldatímabilin verða sífellt vægari og hlýju tímabilin að sama skapi hlýrri. 

Allavega hlýtur að vera varasamt að líta á það hlýja tímabil sem við upplifum þessi árin sem eitthvað sem sé komið til að vera og það er kannski ennþá varasamara að álíta að hlýnun síðustu ára muni bara halda áfram eins og ekkert sé. Með þessu er ég þó ekkert endilega að geri lítið úr hlýnun vegna aukinna gróðurhúsaáhrifa, enda er það allt annað dæmi og stærri atburður bæði í tíma og rúmi.

- - - - - - 

Til að gera grein fyrir því að Atlantic Multidecadal Oscillation er ekki bara minn eigin skáldskapur má lesa nánar um fyrirbærið hér: http://en.wikipedia.org/wiki/Atlantic_Multidecadal_Oscillation og hér: http://www.intellicast.com/Community/Content.aspx?a=127 

Einnig er sjálfsagt að vísa í grein á vef Veðurstofunnar um hitafar á Íslandi eftir 1800. Þar er að vísu ekkert talað um þessar AMO-sveiflur: http://www.vedur.is/loftslag/breytingar/fra1800/hitafar/

 

 

Athugasemdir

[Sigurður Þór Guðjónsson, 4.3.2009 kl. 00:09]

Vonandi er engin bölvuð ónáttúra í þessu.

[Emil Hannes Valgeirsson, 4.3.2009 kl. 00:34]

Nei, kannski er bara blessuð náttúran hér á ferð. Einhver ónáttúra þó sjálfsagt líka.

[Höskuldur Búi Jónsson, 4.3.2009 kl. 15:32]

Mjög góð samsvörun á línuritinu alla tuttugustu öldina, skrítið með tímabilið þar á undan.

Mér finnst mjög líklegt að svona staðbundnar sveiflur haldi áfram, allavega myndi maður áætla það. Hvort það bætist þá ofan á aðrar hitabreytingar (hnattrænar) er erfitt að segja til um... það er þó möguleiki að sveiflurnar verði svipað djúpar, en að tímabil þeirra breytist... þ.e. að kuldatímabilin verði styttri og hitatímabilin lengri, þ.e. ef gert er ráð fyrir hnattrænni hlýnun vegna aukinna gróðurhúsaáhrifa.

[Emil Hannes Valgeirsson, 4.3.2009 kl. 16:49]

Kuldinn fyrir 1900 er væntanlega vísbending um að fleira stjórni hitafarinu en þessi AMO sveifla en samsvörunin er óneytanlega mikil á 20. öld.

[Kjartan Pétur Sigurðsson, 9.3.2009 kl. 07:32]

Flott samantekt hjá þér.