La Nina á Kyrrahafi, rigningar í Ástralíu, PDO o.fl.

Rigningar, flóð og skriðuföll í Ástralíu og Brasilíu eru mál málanna í veðuröfgum heimsins þessa dagana. Í Queensland í Ástralíu var desemberúrkoman sú mesta sem mælst hefur í þeim mánuði og svo féll þar um daginn 200 mm sólarhringsúrkoma ofaná gegnblautan jarðveg – ekki furða að allt hafi farið á flot. Það er vel þekkt að úrkoma aukist mjög í Ástralíu og einnig Brasilíu þegar hið kalda La Niña ástand er uppi í Kyrrahafinu eins og nú á sér stað. Þessi núverandi La Nina þykir með þeim öflugustu og áhrifanna gætir með einhverjum hætti um alla jörð, en mest þó við Kyrrahafið. La Niña fyrirbærið er andstæða hins hlýja El Nino sem minnti á sig í fyrra með þveröfugum áhrifum og hjálpaði til við að gera árið 2010 eitt af þeim allra hlýjustu sem mælst hafa og jafnvel það hlýjasta.

La Niña
Einkenni La Nina eru þau að hæðarsvæði myndast Ameríkumegin í Kyrrahafinu við miðbaug en lægðarsvæði myndast Ástralíu- og Asíumegin með tilheyrandi rigningum þar, eins og ég hef merkt inn. Austanáttir verða algengari er venjulega sem verður til þess að kaldur sjór úr neðri lögum sogast upp til yfirborðs vestan Suður- og Mið-Ameríku og dreifist þaðan í vestur. Þessi kaldi sjór hefur verulega kælandi áhrif á miðbaugssvæði Kyrrahafsins og lækkar meðalhita jarðarinnar í heild. Talið er að núverandi La Niña sé í hámarki þessar vikurnar og jafnvægi verði kannski náð í sumar. Vegna kælingaráhrifa verður árið 2011 varla meðal þeirra allra hlýjustu á jörðinni.

Neikvæður PDO
Á kortið hef ég einnig merkt inná svokallaðan neikvæðan PDO (Pacific Decadal Oscillation) en það system er mér oft hugleikið. Neikvæði fasinn lýsir sér eins og þarna sést með kaldari sjó en venjulega við vesturströnd Norður-Ameríku og hlýrri sjó Asíumegin. Vísbendingar eru um að hér sé á ferð þrálátt ástand sem getur verið ríkjandi í áratugi. Þessi neikvæði PDO fasi hefur verið áberandi núna frá aldamótum en var yfirleitt jákvæður áratugina þar á undan. Hugmyndir eru síðan uppi um að neikvæði PDO fasinn ýti undir myndanir á La Niña og hefur þar með óbeint neikvæð áhrif hita jarðar – eða dragi úr eða geri jafnvel að engu þá hlýnun jarðar sem annars hefði orðið (hér er orðalag vandmeðfarið).

Jákvæður PDO fasi var hinsvegar ríkjandi á árunum 1977-1998 og ýtti að sama skapi undir myndanir hinna hlýju El Ninjo með miklum þurrkum í Ástralíu á sama tíma og mikið fjör hljóp í hlýnun jarðar.

Svipað forvitnilegt áratugasystem er sennilega til staðar hér í Norður-Atlantshafi og nefnist AMO (Atlantic Multidecadal Oscillation). Það hefur verið í pósitífum hlýjum fasa frá 1995 og hefur haft sitt að segja um hlýindin á Íslandi og einnig við Grænland. Hvenær það kerfi fer í mínus veit enginn en ég vek þó athygli á blárri skellu sem spáð er suðvestur af Íslandi. Er þetta tákn um að kólnandi sjó á okkar slóðum?

Kortið er upprunið frá Jamstec stofnunni í Japan og sýnir spá frá 1. janúar um yfirborðssjávarhita mánuðina mars-maí 2011.
http://www.jamstec.go.jp/frsgc/research/d1/iod/sintex_f1_forecast.html.en
Hér er líka eitthvað um PDO: http://en.wikipedia.org/wiki/Pacific_decadal_oscillation

Að lokum kemur dálítið bílabíó um óheppilegar afleiðingar vatnavaxta í Ástralíu:

Athugasemdir

[Höskuldur Búi Jónsson, 18.1.2011 kl. 18:43]

Ekki að ég vilji gerast svo mikill spámaður að spá fyrir um hnattrænt hitastig fyrir árið 2011 - en þá vil ég samt benda á að sterkt La Nina var seinnihluta síðasta árs - en samt varð það ár jafn heitt og heitasta árið þar á undan (samkvæmt flestum hitaröðum). Því held ég að hin venjubundna kólnun af völdum La Nina sé eitthvað að gefa eftir - það fer þó örugglega eftir því hvort að El Nino tekur við af La Nina fljótt og hvenær hvort met fellur aftur í ár.

Vel getur þó verið að hin undirliggjandi hnattræna hlýnun sé að taka yfirhöndina og þessar sveiflur í ENSO hafi minni áhrif.

Annað sem ég vil vekja athygli á, er að vegna hnattrænnar hlýnunar þá hefur rakainnihald lofthjúpsins aukist  - sem um leið eykur á hina náttúrulegu úrkomu.

Annars takk fyrir góðan pistil.

[Doddi (IP-tala skráð) 18.1.2011 kl. 20:53]

Þetta er hrikalegt þarna í Ástralíu. Sumstaðar hafa flóðin þó ekki verið meiri en oft áður, en valda samt miklu tjóni. Það er eins og menn gleymi auðveldlega svona náttúruhamförum og fara að byggja eins og þetta komi aldrei aftur.

Á ca. 25 ára fresti geta komið gífurleg flóð í Elliðaár. Í stað þess að undirbúa næsta flóð, hafa menn fyllt dalinn af trjágróðri sem mun draga verulega úr rennsli ánna í flóði. Spennistöðin fór t.d. á kaf í flóðinu árið 1968. Komi eins flóð, þá mun vatnsyfirborðið veða mun hærra vegna trjágróðursins og fleiri mannvirki fara á kaf.

[Ágúst H Bjarnason, 18.1.2011 kl. 21:23]

Skýrt og skorinort hjá Bresku veðurstofunni um La Nina:

The impacts of La Nina on global weather

Dr Adam Scaife a leading climate scientist at the Met Office Hadley Centre and an expert on La Nina and El Nino explains La Nina and its impacts in the video below.

http://metofficenews.wordpress.com/2011/01/13/the-impacts-of-la-nina-on-global-weather/

[Emil Hannes Valgeirsson, 19.1.2011 kl. 01:18]

Í sambandi við hitann á jörðinni þá held ég að hitasveiflur séu jafnvel nokkrum mánuðum á eftir ENSO sveiflunni þannig að köldustu áhrifin eru kannski ekki alveg komin fram. Það kæmi mér allavega á óvart ef hitinn á jörðinni verði álíka hár og á síðasta ári.

Ég man eftir einhverjum flóðum í Elliðaám fyrir mörgum árum og þau munu væntanlega að lokum endurtaka sig. Til þess þarf þó mikla snjósöfnun á vatnasviði Elliðaánna og stórrigningu með asahláku þar á ofan. Það er annars orðið langt síðan mikil snjóalög hafa verið í nágrenni Reykjavíkur.

Dr Adam Scafie er bara nokkuð sammála mér í þessum fræðum þó hann vilji ekki tengja rigningarnar í Ríó afdráttarlaust við El Niño. Ég hef þó séð að ENSO sveiflurnar tengist úrkomu í Brasilíu en þá kannski aðallega í norðaustur Brasilíu við miðbaug, en Ríó liggur nokkuð sunnar. Umræðan um þornun Amazónsvæðisins á sínum tíma hefur kannski komið til eftir að hver El Ninjóinn á eftir öðrum kom fram á 10. áratugnum með þveröfugum áhrifum og við erum að sjá nú.

Annars verðið þið að taka með fyrirvara allar þessar hálfrökstuddu fullyrðingar í mér og líta á þetta sem vangaveltur.

[Sigurður Þór Guðjónsson, 19.1.2011 kl. 12:20]

Ég hef tekið eftir því að það er litil sem engin umræða í athugasemdum við veðurblogg nema hún tengist hlýnun jarðar eða ENSO og þá oft hvort verði hlýjasta árið eða eitthvað. Hnattræn hlýnun, hnattræn hlýnun. Það er eina veðurumræðan sem virðist ná máli.  En alltaf er bloggið þitt gott Emil og sama hvað þú skrifar um.

[Sveinn Atli Gunnarsson, 19.1.2011 kl. 12:30]

Bloggið hans Emils er alltaf gott Sigurður. Það er þó fróðlegt að fygljast með því hvernig umræðan vill verða oft á tíðum ef minnst er á rannsóknir varðandi loftslagsmál, þú hefur örugglega séð hvernig sú umræða þróast t.d. á loftslagsblogginu. Merkilegt hve mælingar og rannsóknir vísindamanna og tilvitnanir og umræður um þau mál fær fólk til að verða heitt í hamsi...

[Sveinn Atli Gunnarsson, 19.1.2011 kl. 12:30]

PS. Emil, takk fyrir góða færslu að venju.

[Emil Hannes Valgeirsson, 19.1.2011 kl. 13:04]

Þið eruð aldeilis ágætir. Annars er umræðan um loftslagsmál sjálfsagt svona fjörug vegna þess hversu margir eru ósámmála enda blandast ýmislegt þar inní eins og umhverfispólitík. Það er hinsvegar engin pólitík í veðrinu sem hægt er að rífast um - nema kannski hvort betra veður sé fyrir norðan eða sunnan.

[Höskuldur Búi Jónsson, 20.1.2011 kl. 23:37]

Emil, hér er frábær greining á hitaröðum - geysilega áhugavert: http://tamino.wordpress.com/2011/01/20/how-fast-is-earth-warming/