Landsynningi og útsynningi gerð skil

Hér er smá innlegg um veðurfræði. Þegar lægðirnar fara yfir landið hver á eftir annarri eins og verið hefur síðustu vikur fáum við svo að segja allar gerðir af veðri. Þetta eru umhleypingar þar sem vindátt og hiti er síbreytilegur og ólíkir loftmassar af ýmsum uppruna leika um landið. Í svona tíðarfari skiptist gjarnan á  landsynningur og útsynningur, en þetta eru orð standa fyrir tvær ólíkar gerðir af sunnanáttum, allavega hér sunnan- og vestanlands. Ég hef á tilfinningunni að hinn almenni borgari þekki ekki þessi orð í dag, sérstaklega yngra fólk enda er lítil áhersla lögð á veðurlestrarkunnáttu núorðið.

Samkvæmt minni bestu þekkingu þá er landsynningur suðaustanáttin á undan meginskilunum þegar lægð nálgast landið. Þessu fylgir sívaxandi vindur og úrkoma og smám saman hlýnandi veður. Úrkoman byrjar oft sem snjókoma á veturna en fer yfir í rigningu eftir því sem hlýnar. Veðrið nær hámarki rétt áður en skilin ganga yfir og þá getur orðið verulega hvasst. Skilin sem ganga yfir eru ýmist hitaskil eða samskil. Ef um hitaskil er að ræða tekur við hlý, stöðug og rök sunnanátt, (hlýi geirinn). Þetta er loftið sem í raun knýr lægðina áfram og er oft ættað langt sunnan úr höfum. Í þessu lofti erum við þangað til kuldaskilin koma úr suðvestri og við tekur kólnandi suðvestanátt - útsynningur. Þegar samskil hinsvegar ganga yfir förum við beint úr landsynningi yfir í útsynning án viðkomu í hlýja geiranum. Í útsynningi er loft sem er ættað frá kaldari svæðum í vestri, veðrið er óstöðugt, það skiptast á skin og skúrir og þegar á líður fer gjarnan yfir í éljagang á veturna eftir því sem kólnar í suðvestanáttinni. Það snýst þó ekki alltaf í suðvestanátt í kjölfar skila, lægðarkerfin fara t.d. oft suður fyrir land og þá snýst hann í norðaustan með kaldara veðri úr þeirri átt. 

Á veðurkortum í dag sem ætluð eru almenningi virðist sífellt minni áhersla lögð á að sýna skil, hvað þá að gera þeim skil og kannski ekki nema von að skilningur fólks á þessum grundvallaratriðum fari minnkandi. Á vef veðurstofunnar eru t.d. hvergi sýnd skil og í sjónvarpsveðurfréttum RÚV sjást þau bara stundum í byrjun í veðuryfirliti en aldrei í veðurspám. Já það var öðruvísi hér áður fyrr þegar gamli snúningskassinn var notaður í veðurfréttum, þá var allt teiknað inná, því fleiri strik því verra veður og allt komst vel til skila.

Athugasemdir

[Sigurður Þór Guðjónsson, 28.11.2007 kl. 20:15]

Í hvert skipti sem formi sjónvarpsveðurfrétta er breytt er stigið skref niður á við í nákvæmni og upplýsingu. Það er komið frá veðurfræðingunum sjálfum, þeim yngri í stéttinni. 

[Lára Hanna Einarsdóttir, 1.12.2007 kl. 11:25]

Þetta var gaman að sjá og lesa. Mér er mjög minnisstæðar veðurfréttirnar í sjónvarpinu forðum - þegar Markús, Páll og fleiri gerðu sér far um að uppfræða áhorfendur um leið og þeir lýstu veðrinu. Þeir sýndu alltaf skilin og útskýrðu þau. Ég drakk svo í mig fróðleikinn í þáttum Markúsar þar sem hann kenndi ýmsar undirstöður veðurfræðinnar í nokkrum þáttum. Ertu nógu gamall til að muna eftir þeim?

Veðurfræði er afskaplega skemmtileg og ég tek undir orð Sigurðar - áherslur á fróðleik veðurfregna í sjónvarpi fer minnkandi, nú orðið er öll áherslan á lýsinguna sjálfa, ekki orsakir, afleiðingar og skýringar. Undantekningin er Siggi stormur á Stöð 2 - hann gerir oft mjög góða hluti.

[Matthildur B. Stefánsdóttir, 5.12.2007 kl. 16:40]

Einhverntíma heyrði ég að þessi orð landsynningur og útsynningur væru arfur frá norskum landnámsmönnum.  Landsynningurinn var á þeirra heimaslóðum vindur af meginlandinu í SA, en útsynningurinn var þar vindur af hafi, sem sagt úr SV.

[Emil Hannes Valgeirsson, 5.12.2007 kl. 20:01]

Jú, ég held að þetta sé rétt hjá þér Matta. Það kemur líka margt frá Noregi sem tengist veðurfræðinni, hann var jú norskur sá sem fann upp lægðirnar og flestir veðurfræðingar okkar eru menntaðir þar. Veðrið sjálft kemur þó sjaldnast hingað frá Noregi, það er frekar að það sé öfugt.