Veðurfræði í teiknimyndasögum

Á þessu ári er haldið upp á stórafmæli tveggja teiknimyndasöguhetja, hins áttræða unglings Tinna og hins fimmtuga Ástríks gallvaska. Það er því algerlega við hæfi að heiðra þá félaga og teiknimyndasögurnar sem maður ólst upp með, með þessum lauflétta pistli þar sem veðrið kemur að sjálfsögðu við sögu.

Það getur vissulega verið leiðinlegt að fá heimsóknir óskemmtilegra manna, ekki síst þegar menn eru  langþreyttir á sólarleysi og sífelldu landsynnings- slagviðri, eins og segir í upphafi bókarinnar Ástríkur skylmingakappi. Þegar myndin er teiknuð hefur suðaustan landsynningurinn þó greinilega gengið niður í bili og komið hið besta veður með sólskini, bólstraskýin benda þó til þess að loftið sé óstöðugt og kalt loft í háloftunum. Slíkt er ekkert óalgengt eftir landsynningsslagviðri, ekki síst þegar í kjölfarið fylgir suðvestan- útsynningur með skúraleiðingum.

Nokkrum blaðsíðum síðar erum við komin út í skóg og fylgjumst með þjóð- skáldinu Óðríki Algaula þar sem hann dásamar hinn tólf vindstiga innblástur sem þarna er að finna, algerlega grunlaus um hættuna sem að baki leynist. Gömlu vindstigin hafa nú vikið fyrir metrum á sekúndum þannig að í dag væri talað um innblástur upp á 33 metra á sekúndu, sem jafngildir fárviðri.

Til að verjast söng skáldsins höfðu hermenn rómverska heimsveldisins komið sér upp eyrnatöppum úr fíflalaufum. Þó að aðgerðin hafi heppnast varð árásin ekki eins fjölmenn og til stóð. Tilgangur þessarar árásar var annars sá að fanga eitt eintak af hinum ósigrandi Gaulverjum sem Hnýsíus Glápíkus ætlaði að færa Júlíusi Sesari að gjöf. Bókin fjallaði svo í framhaldinu um frækilegan björgunar-leiðangur Ástríks og Steinríks til Rómar.

- - - - -

Þá eru það Ævintýri Tinna. Í bókinni Svarta gullið þurfti hann kljást við vafasama olíubraskara í miðausturlöndum. Hvassviðri og sandbylur í skrælþurri eyðimörkunni er ekkert grín og því fengu Tinni og Tobbi aldeilis að kynnast. Sem betur fer eru Skaftarnir aldrei langt undan en þeir voru einnig rammvilltir í eyðimörkinni. Að draga réttar ályktanir af hlutunum er ekki helsti styrkur þessara háleynilegu rannsóknarlögreglumanna.

Í sömu bók leiðir atburðarásin söguhetjurnar um borð í olíuskip. Enn sem fyrr kemur veðrið við sögu. „Kvess vegna kvessir?“ spyr skipverjinn. Það skal þó tekið fram að hann hafði fengið höfuðhögg, annars hefði hann kannski áttað sig á að vindur magnast upp vegna þrýstingsmunar og að loft streymir frá hærri þrýstingi í átt að lægri þrýstingi.

En þá að lokum að bókinni Sjö kraftmiklar kristals- kúlur sem gerist á heimaslóðum söguhetjanna. Á einum stað í bókinni fá þeir Tinni og Kolbeinn að kenna á óstöðugleika veðráttunnar þar sem þeir eru á ferðinni á opnum blæjubíl kafteinsins. Skin og skúrir er veðurlag sem fleiri þekkja en við íslendingar. Regnboginn er algengur fylgifiskur slíks veðurs en þá brotnar ljósið upp í vatnsdropunum og regnboginn verður sýnilegur í gagnstæðri átt við sól. Regnboginn rís hærra eftir því sem sólin er lægra á lofti.

- - - - - 

Í fréttinni sem hér fylgir er rædd við Úlfhildi Dagsdóttur um afmæli þessara teiknamyndasagna en þó aðallega um Ástríksbækurnar:

Íslenskar myndasögur dýrmætar

Athugasemdir

[Höskuldur Búi Jónsson, 21.11.2009 kl. 22:18]

Fari það í kasúldna kolkrabba, þetta er snilld

[Trausti Jónsson (IP-tala skráð) 24.11.2009 kl. 00:08]

Í framhaldi af þessu má benda á ítarlega umfjöllun um veðurlag í Andabæ:

http://donaldisme.dk/klima.htm

Þar er vitnað í tvær grundvallargreinar fræðanna:

Jensen, F. (1973) Andebys klimatiske forhold og

von Storch, H. (1978) Klima in Entenhausen

http://coast.gkss.de/staff/storch/pdf/klima-in-entenhausen.pdf

Eins og við er að búast er grein von Storch kollega míns á nokkuð fræðilegum nótum.

Trausti Jónsson  

[EK (IP-tala skráð) 24.11.2009 kl. 01:34]

Dægurlagatextar eru stundum verri: 

Í einhverjum dægurlagatexta frá mínum unglingsárum var sungið um "1700 vindstig" Bara af því að það hljómaði vel og stuðlaði, býst ég við.

Ég var ekki svo mikill nörd að fara í útreikninga á hversu margfaldur ljóshraði "1700 vindstig" væru, hvorki á gamla eða nýja kerfinu. En þetta fór samt í taugarnar á mér. Hélt höfundurinn kannski að andrúmsloft væri í geimnum og vindstig væru mæld þar? Að hann gæti ferðast með einhverri gellu (með einhverjum gastegunda-geim-vindum, væntanlega) á margföldum ljóshraða...?

En jæja, þetta er víst alltsaman kallað "skáldaleyfi" :)

[Emil Hannes Valgeirsson, 24.11.2009 kl. 09:45]

GISP! - Miðað við sem Trausti kemur með þá er greinilegt að ég er ekki sá fyrsti til að veðurrýna teiknimyndasögur.

En þetta með 1700 vindstigin hans Karls Örvarssonar þá verður maður að líta á það sem mjög frjálslegt skáldaleyfi, enda alveg út í hött. Ég er hinsvegar alls ekkert að setja út á textana í Tinna og Ástríksbókunum sem eru yfirhöfuð mjög skemmtilega þýddir af þeim Þorsteini Thorarensen og Lofti Guðmundssyni.