Hafístíðindi um hávetur

Nú má fara að velta sér upp úr stöðu hafíssins á norðurslóðum en þar er ýmislegt að gerast þessa dagana. Um þetta leyti árs er útbreiðsla hafíssins á norðurhveli í hámarki eins og sést á meðfylgjandi línuriti sem sýnir árstíðasveiflur í flatarmáli íssins allt aftur til 1979. Það er ekki alveg hægt að fullyrða að hámarki vetrarins hafi verið náð en það ætti þó varla að fara mikið ofar en þarna sést.

Vetrarhámarkið að þessu sinni sætir reyndar engum sérstökum tíðindum og er í samræmi við mörg síðustu ár og bara lítið eitt lægra en algengast var undir lok síðustu aldar. Væntanlega verða ekki róttækar breytingar á hafísútbreiðslu að vetraralagi á næstu árum jafnvel þótt eitthvað hlýni. Þróunin á sumarlágmarkinu er hins vegar öllu meira afgerandi og verulega farið að styttast í núllið miðað við það sem áður var. Sumarið í fyrra sló einmitt öll fyrri met með afgerandi hætti eins og þarna sést. Í ofanálag bætist svo að ísinn er þynnri en áður sem aftur skýrir hvers vegna sífellt meira bráðnar að sumarlagi. Línuritið er af síðunni The Cryosphere Today.

Næst koma hér tvær yfirlitsmyndir ættaðar frá Bandaríska sjóhernum og sýna þær útbreiðslu og áætlaða þykkt íssins. Sú til vinstri er staðan þessa dagana en myndin til hægri sýnir metlágmarkið í fyrra og allt það mikla opna haf sem þá myndaðist. Eins og sést á vetrarmyndinni þá er ísinn mun þykkari (og eldri) Ameríkumegin heldur en Síberíumegin. Þykkasti ísinn sleikir strendur Kanadísku heimskautaeyjanna og er þar mun þykkari en á pólnum sjálfum sem átti ekki mjög langt í að vera íslaus síðasta sumar. Myndina setti ég saman upp úr kortum sem finna má á þessari síðu: http://www7320.nrlssc.navy.mil/hycomARC/arctic.html en þar hægt að finna ýmsar myndir aftur í tímann og gif-hreyfimyndir.

 

Mikið uppbrot á ísnum undanfarið
Vegna hinnar miklu sumarbráðnunar undanfarin ár og sérstaklega síðasta sumar þá er sífellt stærri hluti ísbreiðunnar ungur ís sem er mun viðkvæmari en sá sem lifað hefur og dafnað árum saman. Þetta hefur glögglega komið í ljós núna undanfarið því undir lok febrúarmánaðar fór viðkvæmur fyrsta árs ísinn að brotna upp á stórum svæðum í Beuforthafi norður af Alaska. Uppbrot íssins á þessum slóðum er þó ekki endilega einsdæmi enda tengist þetta ríkjandi hringhreyfingu íssins þarna undir enska heitinu Beufort Gyre sem hefur að undanförnu fengið aðstoð sterkra vinda og öflugrar hæðar nálægt norðurskautinu. Þeim sem fylgjast með hafísmálum þykir þetta þó vera óvenju mikið svona um háveturinn. Hér má reyndar nefna að ég skrifaði einmitt bloggfærslu um það þegar þetta gerðist í fyrra, en þá var reyndar komið fram í apríl. Sjá: Ísinn mölbrotnar á Norður-Íshafinu

Þetta mikla uppbrot og hreyfing sem komin er  á ísinn gæti verið vísbending um hvað í sé vændum næsta sumar. Það mun koma í ljós síðar því enn er þarna hörkufrost og sprungurnar eru fljótar að frjósa á ný, þó ekki nái það að bæta fyrir skaðann. Ísinn er ekki eins fastur fyrir og áður og þolir mun verr sterka vinda sem gerir hann viðkvæmari fyrir sumarbráðnun. Það kom reyndar í ljós síðasta sumar þegar öflug lægð rótaði upp í ísbreiðunni og átti sinn þátt í að flýta fyrir met-sumarlágmarkinu. Kannski fáum við enn eitt metlágmarkið næsta sumar og kannski nær norðurpólinn því að vera tímabundið skilgreindur sem íslaust svæði í fyrsta skipti síðan menn fóru að fylgjast svona náið með heimskautaísnum. Þetta verður bara að koma í ljós – það eru möguleikar í stöðunni en alls engin vissa.

- - - -

Í lokin fyrir þá sem treysta ekki bloggskrifum áhugamanna kemur hér ítarlegra opinbert yfirlit frá Bandarísku snjó- og hafísmiðstöðinni (NSIDC): http://nsidc.org/arcticseaicenews/

 

Athugasemdir

[Magnús Sigurðsson, 10.3.2013 kl. 09:01]

Alltaf gaman að kíkja inn á síðuna þína Emil og sjá hvað þú ert að pæla. Ef mér skjöplast ekki þá var 1979 síðast hafís við Ísland og hafði hann þá ekki verið við landið í 20 ár þar á undan. Á árunum í kringum 1980 var mikið talað um hnattræna kólnun, jafnvel nýja ísöld.

Heldurðu að það geti verið að þegar ísinn brotnar svona upp að vetrarlagi að þá verði meiri hætta á rekís og þ.m. hafís við Ísland að vorlagi?

[Emil Hannes Valgeirsson, 10.3.2013 kl. 11:52]

Takk fyrr Magnús, ég man sjálfur ekki eftir ískomu 1979 en það var þó eitt kaldasta vor hér við land á síðustu öld. Annars voru það nú eiginlega hafísárin kringum 1970 sem hægt er að tala um endurkomu hafíss, en þá náði ísinn jafnvel alla leið að austfjörðum. Síðan hefur ekki verið jafnmikill ís síðan nema að stöku sinnum hefur ísinn lagst að norðurlandi. Það hefur hinsvegar verið lítið um hafís nú á síðustu árum.
Þessi ís sem er að brotna upp þarna á myndinni er mjög fjarri okkur og mun auk þess sennilega bráðna meira og minna í sumar. Það sem skiptir okkur máli er hversu mikill ís berst suður með Austur-Grænlandsstraumnum en það ræðst af ríkjandi vindum og straumum. Mögulega mun eitthvað dramatískt gerast í þeim efnum í framtíðinni sem snúið gæti þróuninni við, hér á okkar slóðum.

[Magnús Sigurðsson, 10.3.2013 kl. 17:53]

Ísinn lokaði siglingaleiðinni fyrir Austfjörðum 1979 þannig að um tíma þurftu togarar frá Neskaupstað að leita hafnar á Eskifirði, Norfjörðurin var fullur af ís. Þar áður voru ámóta hafís á árunum 1966-69 ef ég man rétt.

[Emil Hannes Valgeirsson, 10.3.2013 kl. 18:59]

Hafísárin svokölluðu munu hafa byrjað 1965 en ísinn var í hámarki 1968 og náði þá suður með öllum Austfjörðum og jafnvel vestur fyrir Hornafjörð. Eftir 1970 hefur væntanlega ekki borist mikill ís að Austfjörðum nema þá árið 1979 samkvæmt því sem þú segir og ætti ekki að koma á óvart miðað við hversu kalt var þá. Í Reykjavík var meðalhitinn í maí 1979 ekki nema 2,3 stig og hefur aldrei mælst kaldari. Meðalhitinn í janúar og mars var um -4 stig og árið það kaldasta á öldinni. Kannski ekki furða að sumir hafi óttast yfirvofandi ísaldarástand.