Um loftslagspólitík, loftslagsvísindi og loftslagstrúarbrögð

Þó ég hafi oft og mörgum sinnum blandað mér í loftslagsumræðuna hér á blogginu þá hef ég eiginlega algerlega látið fram hjá mér fara þessa miklu loftslagsráðstefnu sem fram hefur farið í snjókomunni í Kaupmannahöfn. Ég vil þó ekkert gera lítið úr því sem þar hefur farið fram enda er málefnið stórt og krefst mikilla fórna af íbúum jarðar. Það er kannski bara þessi pólitíska hlið á málinu sem ég nenni ekki að fylgjast með og er því varla viðræðuhæfur um það sem rætt hefur verið um í Köben. Ég held að ég hafi þó séð forseta Frakklands tala um það að menn væru ekki þangað komnir til að ræða um loftslagsmál heldur aðgerðir, sem er sjálfsagt alveg rétt, ráðstefnan var ekki vettvangur til að deila um hvort maðurinn ætti sök á loftslagshlýnun því að loftslagsfræðingar segjast þegar vera búnir að komast að því að svo sé.

Það er auðvitað ekki hlutverk stjórnmálamanna að hrekja vísindin, þeirra hlutverk er að ræða pólitík og aðgerðir í loftslagsmálum eru pólitík. Það eina sem stjórnmálamenn þurfa í raun að vita í þessu máli er að aukin útblástur gróðurhúslofttegunda veldur hlýnun sem hefur slæmar afleiðingar fyrir mannkynið í framtíðinni og því þarf að minnka útblástur með pólitísku samkomulagi. Að komast að því samkomulagi er hins vegar erfitt, því það krefst fórna.

Það eru alls ekki allir vera sannfærðir um að maðurinn hafi áhrif á loftslag jarðar, kalla þetta jafnvel trúarbrögð sem á auðvitað að vera niðrandi og vísar til þess að það sé ekki vísindaleg hugsun að baki afstöðu þeirra sem boða hlýnun jarðar af mannavöldum. Samt er það nú svo að kenningin um hlýnun jarðar af mannavöldum er afrakstur vísindamanna en ekki heimsendaspámanna. Það má kannski deila um ýmsa hluti eins og hvort hlýrra hafi verið fyrir þúsund árum eða ekki og hvort einhverjar hokkýkylfur séu réttar eða ekki, enda er óvissa alltaf á ferðinni í þessum málum. Það getur líka vel verið að einhverjir vísindamenn hafi í auglýsingaskyni freistast til að hagræða einhverjum upplýsingum. Hvað sem því líður eru flestir loftslagsvísindamenn samt gallharðir á því að núverandi hlýnun jarðar sé bara rétt byrjunin á þeirri miklu hlýnun sem framundan er á næstu öldum, nema gripið verði til róttækra aðgerða. Við þurfum ekkert að tala um hvort þetta ár verði hlýrra en það síðasta, og það þarf ekkert að velta sér upp úr því þótt ekkert hlýni á jörðinni í 10-20 ár. Þessi hægfara hlýnun á sér stað í misstórum skrefum með afturkippum inn á milli og hlýnunin er þolinmóð og mun lifa okkur öll. Þó maður lesi endalausar greinar um loftslagsmál skrifaðar af hörðustu efasemdarmönnum eða sannfærðum vísindamönnum, þá get ég sem óbreyttur bloggari og borgari ekkert dæmt um það hvort kenningin sé rétt eða ekki. Ég treysti bara vísindasamfélaginu fyrir þessu. Hverjum ætti maður annars frekar að treysta og trúa í þessum málum? Prestum?

Ef vísindasamfélagið er meira og minna sammála því að hlýnun jarðarinnar sé af mannavöldum, þá er það líka á ábyrgð vísindasamfélagsins að þær fullyrðingar séu réttar. Ef hin vísindalega þekking segir að hér sé allt að fara til fjandans ef ekkert verður að gert, þá er ábyrgðarleysi að hunsa þær viðvaranir. Við getum þó alltaf gert okkur vonir um að með meiri þekkingu komi í ljós að hættan hafi verið stórlega ofmetin. En á meðan svo er ekki, þá er léttvægt að afgreiða tal um hlýnun jarðar sem trúarbrögð. Það er hins vegar alveg spurning hversu auðvelt er að bregðast við hlýnun jarðar. Ég sé reyndar ekki fyrir mér annað en að mannkynið muni næstu eina eða tvær aldir nýta allar vinnanlegar olíubirgðir heimsins sem eftir eru og gengdarlaus kolamokstur mun halda áfram þar sem kol eru að finna, hvað sem öllu samkomulagi líður. Í þessu sambandi má taka dæmi frá borginni Peking þar sem bílum hefur fjölgað um eina milljón á tveimur árum og þá erum við bara að tala um eina borg í Kína eins og kom fram í frétt um daginn. Það hefur því lítið sem ekkert að segja ef allir Íslendingar hætta að aka sínum hundrað þúsund bílum í þessum samanburði. 

Kannski er alveg eins mikilvægt að komast að því hvernig mannkynið geti lifað sem bestu lífi í hlýnandi heimi heldur en að eyða púðri í að reyna að koma í veg fyrir eitthvað sem við getum ekki stöðvað. Kannski eru afleiðingar hlýnunar ekki eins slæmar og af er látið, en kannski er það bara óskhyggja í mér.

Ban: Nauðsynlegt fyrsta skref

Ef við berum ekki ábyrgð á ICESAVE

Ég hef aldrei ætlað mér að blanda mér inn í ICESAVE umræðuna, en það er ein hlið á þessu máli sem mér finnst að mætti skoða nánar. Segjum að það sé þannig eins og sumir vilja halda fram, að íslenska ríkinu beri engin skylda til að ábyrgjast innstæður á útibúum einkabanka erlendis, má þá ekki líta á svona ICESAVE reikninga sem alveg tilvalda leið fyrir íslenska banka í framtíðinni? Ef íslenskur einkabanki þarf að fjármagna sig með innlánum er miklu sniðugra fyrir okkur að hann leiti til almennings erlendis, því ef bankinn fer yfirum þá þurfum við ekkert að bera neina ábyrgð, jafnvel þótt peningarnir renni beint til Íslands.

Ef skilningur þeirra sem telja okkur ekki bera neina ábyrgð er réttur, þá hefðu íslensku bankarnir kannski átt að vera miklu duglegri við að plata fólk til að leggja sparnaðinn í útibú íslenskra banka og kannski hefði bankakerfið okkar bjargast ef svona ICESAVE reikningar hefðu slegið í gegn í allri Evrópu. Reyndar þótti ICESAVE lengi vera alger snilld þangað til einhverjum datt í hug að við þyrftum að borga aumingjans fólkinu til baka sem var svo vitlaust að treysta íslenskum banka til að ávaxta peningana sína. ICESAVE átti aldrei að vera nein góðgerðastofnun því til þess var fyrst og fremst stofnað til að fjármagna Landsbankann þegar harðna tók í ári, en dugði því miður ekki til.

Í framhaldi af þessu vil ég leggja til að ef svo fer að við berum enga ábyrgð á ICESAVE þá ættum við að einkavæða Landsbankann hið snarasta, skipta kannski um nafn á honum og fá almenning erlendis til að leggja aleigu sína í útibú bankans með loforði um metávöxtun. Ef bankinn fer yfirum þurfum við engar áhyggjur að hafa, því tjónið verður ekki okkar. Við getum kannski ekki leikið sama leikinn aftur í Bretlandi eða Hollandi, en hvað um Bandaríkin? Þar er mikið af fólki sem hægt er að féfletta.

Siðferðislegu hliðin á þessari leið er auðvitað ekki upp á marga fiska en hún virðist vera algert aukatriði þegar peningar eru í spilunum - sérstaklega þegar við erum að tala um að hafa peninga af útlendingum. En ef við viljum aftur á móti vera áfram í hópi siðaðri þjóða er varla um annað að ræða en að gangast við okkar hluta af þeim skaða sem útibú íslenskra banka hafa valdið almenningi erlendis. Þótt það sé ekki réttlátt að íslenskur almenningur þurfi að bera ábyrgð á skuldum einkafyrirtækja, þá stöndum við allavega nær þeim bönkum en almenningur erlendra ríkja   … eða það held ég alla vega.

Nokkur misjafnlega mislæg gatnamót

Þó að Reykjavík sé ekki fjölmenn borg má þar finna mikil umferðarmannvirki. Mislæg gatnamót er til í ýmsum útgáfum og þau geta verið miseinföld eða -flókin. Stundum hafa óvanir ökumenn farið flatt á því að misskilja fráreinarnar eða aðreinarnar og farið norður og niður í staðinn fyrir út og suður. Sem er ekki gott. Hér á eftir koma nokkur dæmi um mislæg gatnamót á höfuðborgarsvæðinu og víðar. 

Einfaldasta gerð mislægra gatnamóta er væntanlega þessi tegund, sem má finna á Arnarneshæð þar sem Arnarnesvegur liggur um brú yfir Hafnarfjarðarveg. Þessi gatnamót taka lítið landrými en við sitt hvorn brúarendann eru umferðarljós, stundum eru þar hringtorg ef pláss leyfir.

- - - - - 

Höfðabakkabrúin er öllu stærri um sig enda mikil umferð úr öllum áttum. Almennt er útfærslan á vinstri beygjum helsti munurinn á mislægum gatnamótum. Hér eru vinstri beygjurnar látnar skerast uppi á brúnni og ein allsherjar umferðarljós stjórna umferðinni þar. Umferð um Vesturlandsveg fer óhindruð undir brúna en Höfðabakkaumferðin þarf að hinkra eftir vinstri-beygju-bílunum. Misjafnt er hvort hægri-beygju-bílar þurfi að stoppa á ljósum. Hér er eins gott að fá ekki víðáttubrjálæði uppi á brúnni og týna ekki akreininni sinni.

- - - - -

Tveggja slaufu gatnamót þar sem Réttarholtsvegur fer yfir Miklubraut og verður að Skeiðarvogi. Þegar kemur að þessari gerð gatnamóta fara málin að flækjast því þeir sem ætla að beygja til hægri inn á Miklubraut þurfa að stoppa á ljósum og beygja til vinstri inn á slaufu sem leiðir þá inn á Miklubraut áður en þeir koma að brúnni. Þeir sem hinsvegar ætla til vinstri og inn á Miklubraut þurfa ekkert að stoppa á ljósum og fara rakleiðis til hægri inn í slaufuna. Samskonar gatnamót eru þar sem Miklabrautin verður að Hringbraut (áður Miklatorg).

- - - - -

Niðri við Elliðavog erum við svo með elstu mislægu gatnamótin í Reykjavík og einu fullkomnu fjögurra-slaufu-gatnamót landsins. Hér er ekkert verið að spara landrýmið enda eru slaufurnar feiknastórar. Umferðin rennur hindranalaust í allar áttir því að allar vinstri beygjur fara um slaufurnar og hægri beygjurnar liggja þar utan með. Þetta eru þar með einu mislægu gatnamótin á landinu þar sem hægt er að bruna í gegn ofan brúar sem neðan án hindrunar af umferðarljósum eða hringtorgum.

- - - - -

Hér erum við komin út fyrir landsteinanna og til hinnar miklu bílaborgar Los Angeles. Þar má finna þessa gerð af gatnamótum þar sem öll umferðin gengur hindranalaust fyrir sig en í stað slaufa eru vinstri beygjurnar á sér hæðum þannig að alls eru fjórar hæðir á gatnamótunum. Neðst eru tvær vinstri beygjur, síðan bein hraðbraut, tvær vinstri beygjur þar fyrir ofan og efst er hin hraðbrautin. Með þessu sparast heilmikið landrými miðað við slaufugatnamót en mannvirkið er mikið.

- - - - -

Þessa flækju sem einnig er í Los Angeles ætla ég ekki að reyna að útskýra en hætt er við að einhver utanbæjarmaðurinn fari villur vegar í þessu völundarhúsi. Lífið er ekki alltaf einfalt.

- - - -

Læt þetta duga að sinni en er þó að hugsa um að halda áfram í bílaleik í næstu færslu sem verður þó með allt öðru sniði.

Loftmyndirnar eru fengnar af kortavef ja.is og google maps
 

Staupasteinn

Þá er að líða að lokum þessa veðursæla nóvembermánaðar og komið að hinni sívinsælu sjónvarpsnostalgíu. Staupasteinn hétu þættir sem óþarft er að kynna, eða Cheers eins og þeir hétu uppá amerísku. Þýðingin á heiti þáttana er annars ágætt dæmi um hvernig hægt er að þýða nöfn á erlendu sjónvarpsefni - eða var allavega hægt einu sinni. Hinn eini og sanni Staupasteinn er reyndar sérstæður lítill klettur í Hvalfirði sem líkist steðja í laginu eða staupi og stendur í brekku nálægt Hvammsvík.

En þá að þáttunum. Ég man ekki nákvæmlega hvenær þeir fóru fyrst í loftið hér á landi en þeir voru framleiddir á árunum 1982-1993. Ég man þó að einhverjum fjölmiðlarýninum þótti ekki mikið til koma eftir sýningu fyrsta þáttarins en svona gamanþáttaseríur eru svo sem ekki hátt skrifaðar sem andlegt fóður. Þeir hefðu allavega ekki verið hátt skrifaðir hjá sálfræðingnum Dr. Fraser Crane sem var einn af fastagestum Staupasteins. Föstustu fastagestir Staupasteins voru hinsvegar tveir menn, hinn alvitri og íhuguli póstburðarmaður Cliff og orðheppni bjórþambandi endurskoðandinn Norm. Hvorugur þeirra átti við mikla lífslukku að stríða frekar en aðrir þarna á staðnum en þeir nutu sín þó hvívetna á Staupasteini og bættu hvorn annan upp.

Í sýnishorninu sem hér fylgir má sjá áðurnefndar þrjár persónur. Þetta myndbrot hefur djúpan undirtón og upp kemur spurningin: Hefur fágaður smekkur menntamannsins hamlandi áhrif á möguleika hans til að njóta þess sem er einfalt og auðskilið og er kjánaskapur eingöngu fyrir kjána sem skilja ekki hina háleitu og vitsmunalegu fegurð?

 

80 ára gömul veðurtíðindi utan úr Evrópu

Nú hefur borist inn á heimili mitt heill innbundinn árgangur ársins 1929 af vikuritinu Fálkanum sem var gefið út allt til ársins 1966. Ég er búinn að fletta í gegnum öll blöðin en þar kennir ýmissa grasa. Auk ýmiss afþreyingarefnis og skrautlegra auglýsinga má finna í blöðunum allskonar fréttir, eins og af kóngafólki og framandi villimönnum, nýjustu framfarir í samgöngum eru tíundaðar, risastórir flugbátar og loftskip keppa um farþegana yfir Atlantshafið, háhýsi þjóta upp í Ameríku sem aldrei fyrr og í Reykjavík á að fara að reisa Þjóðleikhús, sundhöll og glæsihótel við Austurvöll. Þetta var góðæri, 10 ár liðin frá stríðinu mikla, og stórveldin voru að hefja vígbúnað ný með smíðum á ósigrandi herskipum. Flest virtist í lukkunnar velstandi og engin ástæða til að örvænta þótt einhverjir hafi farið flatt á fjármálahruni á Wall Street seint á árinu.

FIMBULVETUR Í EVRÓPU

Það sem helst var kvartað yfir á árinu 1929 voru vetrarhörkur í Evrópu og þær svo miklar að elstu menn mundu vart annað eins, eins og gjarnan er sagt. Forsíða Fálkans frá 9. mars var lögð undir þessi ósköp en þar má sjá skip á siglingu í gegnum þéttan hafís á dönsku sundunum.

Þetta var á sama tíma og einmuna vetrarhlýindi ríktu hér Íslandi og til marks um það þá hefur engin marsmánuður verið hlýrri í Reykjavík en einmitt þessi árið 1929 þegar meðalhitinn mældist 5,9 stig. Aðeins einu sinni er vitað til þess að meðalhitinn í Reykjavík í mars hafi farið yfir 5 stig en það var árið 1964 þegar hann var 5,7 stig.

- - - - - -

Texti fréttarinnar er á þessa leið:

Í heilan mánuð hefir Ísland verið hlýjasta landið í norðanverðri Evrópu. Snjór hefir varla sjest sunnanlands og venjulega hiti um alt land á hverjum degi. En utan úr heimi berast nær daglega frjettir um meiri frosthörkur og bylji, en elstu menn muna. Suður í Grikklandi og Rúmeníu hefir fjöldi manns frosið í hel, sömuleiðis í Póllandi og Þýskalandi, og í Frakklandi og Spáni eru úlfar orðnir svo ágengir vegna harðindanna, að landplága er að. Samgöngur hafa víða tepst og matvælaflutningar til sumra stórborga rjenað svo, að þurð varð og varan stórhækkað í verði, svo að setja varð á hana hámarksverð. – Í Danmörku hafa kuldarnir verið svo miklir, að siglingar um sundin hafa verið háðar hinum mestu örðugleikum. Skipin urðu föst í ísnum og ísbrjótarnir dönsku gátu ekki losað sum þeirra. Eimferjurnar sem flytja járnbrautir yfir Stórabelti voru undir sömu sökina seldar, þær sátu fastar á miðri leið og urðu farþegarnir að yfirgefa þær og ganga á ís til lands. Voru allar samgöngur yfir sundið teptar í þrjá daga og varð þá að flytja allan póst með flugvjelum. Frá Kaupmannahöfn hefir verið reynt að halda opinni leið norður og suður; er skipunum safnað í hópa og ísbrjótur látinn ryðja þeim braut gegnum ísinn. Er myndin hér að ofan frá slíku ferðalagi.

- - - -
Þannig var það nú í den. Þessi misskipting á hita á milli Ísland og Evrópu er svo sem ekkert einsdæmi, en þarna árið 1929 hafa öfgarnar þó verið meira lagi. Væntanlega hefur öflugt hæðarsvæði yfir Bretlandseyjum beint suðlægum vindum til Íslands og fimbulkalt heimskautaloftið streymt suður til Evrópu. Þetta er þá eiginlega alveg öfugt ástand miðað við það sem við búum við þessi dægrin. En það getur hæglega breyst.

Veðurfræði í teiknimyndasögum

Á þessu ári er haldið upp á stórafmæli tveggja teiknimyndasöguhetja, hins áttræða unglings Tinna og hins fimmtuga Ástríks gallvaska. Það er því algerlega við hæfi að heiðra þá félaga og teiknimyndasögurnar sem maður ólst upp með, með þessum lauflétta pistli þar sem veðrið kemur að sjálfsögðu við sögu.

Það getur vissulega verið leiðinlegt að fá heimsóknir óskemmtilegra manna, ekki síst þegar menn eru  langþreyttir á sólarleysi og sífelldu landsynnings- slagviðri, eins og segir í upphafi bókarinnar Ástríkur skylmingakappi. Þegar myndin er teiknuð hefur suðaustan landsynningurinn þó greinilega gengið niður í bili og komið hið besta veður með sólskini, bólstraskýin benda þó til þess að loftið sé óstöðugt og kalt loft í háloftunum. Slíkt er ekkert óalgengt eftir landsynningsslagviðri, ekki síst þegar í kjölfarið fylgir suðvestan- útsynningur með skúraleiðingum.

Nokkrum blaðsíðum síðar erum við komin út í skóg og fylgjumst með þjóð- skáldinu Óðríki Algaula þar sem hann dásamar hinn tólf vindstiga innblástur sem þarna er að finna, algerlega grunlaus um hættuna sem að baki leynist. Gömlu vindstigin hafa nú vikið fyrir metrum á sekúndum þannig að í dag væri talað um innblástur upp á 33 metra á sekúndu, sem jafngildir fárviðri.

Til að verjast söng skáldsins höfðu hermenn rómverska heimsveldisins komið sér upp eyrnatöppum úr fíflalaufum. Þó að aðgerðin hafi heppnast varð árásin ekki eins fjölmenn og til stóð. Tilgangur þessarar árásar var annars sá að fanga eitt eintak af hinum ósigrandi Gaulverjum sem Hnýsíus Glápíkus ætlaði að færa Júlíusi Sesari að gjöf. Bókin fjallaði svo í framhaldinu um frækilegan björgunar-leiðangur Ástríks og Steinríks til Rómar.

- - - - -

Þá eru það Ævintýri Tinna. Í bókinni Svarta gullið þurfti hann kljást við vafasama olíubraskara í miðausturlöndum. Hvassviðri og sandbylur í skrælþurri eyðimörkunni er ekkert grín og því fengu Tinni og Tobbi aldeilis að kynnast. Sem betur fer eru Skaftarnir aldrei langt undan en þeir voru einnig rammvilltir í eyðimörkinni. Að draga réttar ályktanir af hlutunum er ekki helsti styrkur þessara háleynilegu rannsóknarlögreglumanna.

Í sömu bók leiðir atburðarásin söguhetjurnar um borð í olíuskip. Enn sem fyrr kemur veðrið við sögu. „Kvess vegna kvessir?“ spyr skipverjinn. Það skal þó tekið fram að hann hafði fengið höfuðhögg, annars hefði hann kannski áttað sig á að vindur magnast upp vegna þrýstingsmunar og að loft streymir frá hærri þrýstingi í átt að lægri þrýstingi.

En þá að lokum að bókinni Sjö kraftmiklar kristals- kúlur sem gerist á heimaslóðum söguhetjanna. Á einum stað í bókinni fá þeir Tinni og Kolbeinn að kenna á óstöðugleika veðráttunnar þar sem þeir eru á ferðinni á opnum blæjubíl kafteinsins. Skin og skúrir er veðurlag sem fleiri þekkja en við íslendingar. Regnboginn er algengur fylgifiskur slíks veðurs en þá brotnar ljósið upp í vatnsdropunum og regnboginn verður sýnilegur í gagnstæðri átt við sól. Regnboginn rís hærra eftir því sem sólin er lægra á lofti.

- - - - - 

Í fréttinni sem hér fylgir er rædd við Úlfhildi Dagsdóttur um afmæli þessara teiknamyndasagna en þó aðallega um Ástríksbækurnar:

Íslenskar myndasögur dýrmætar

Íslenskt mál - heimsyfirráð eða dauði!

Nú er íslenskudagurinn og þá skal spáð í íslenskuna. Spáðu í mig, söng Megas á sínum tíma eins og frægt er og fyrir löngu orðið klassískt. Hversu sjálfsagt er það annars að syngja á íslensku? Hefði þessi söngur orðið eins sígildur ef hann hefði verið fluttur á ensku Think of me, then I will think of you? Hvað með Braggablús Magnúsar Eiríkssonar (Barrack blues) eða Stál og hníf Bubba Mortheins, (Steele and knive)?

Vinsælasta lagið á Rás2 um þessar mundir heitir Stay by You og er flutt af íslenskri hljómsveit sem heitir Hjaltalín. Þetta er svo sem ágætislag með ágætishljómsveit. Nafnið Hjaltalín minnir á þá tíma þegar fínar fjölskyldur tóku upp ættarnöfn til að hljóma meira „international“. Stay by you er líka mjög international nafn á lagi, þykir kannski ekki eins lummulegt eins og Stattu með þér upp á íslensku. Ansi er ég þó hræddur um að þetta lag muni fljótt gleymast og jafnvel hljómsveitin sjálf eins og hún leggur sig. Reyndar er lag Páls Óskars, Þú komst við hjartað í mér langvinsælasta lagið sem hljómsveitin Hjaltalín hefur flutt og það lag þeirra sem líklegast er til að lifa inn í framtíðina. Íslensk dægurlög sem flutt eru á ensku eiga nefnilega það til að gleymast fljótt og vel. Hver man til dæmis eftir lögunum með Change eða Rikshaw?

Það er svo sem ekkert óeðlilegt að hljómsveitir og söngvarar sem starfa aðallega erlendis syngi á einhverri erlensku. En þá eru þeir heldur ekkert að syngja fyrir okkur. Samt er það svo að þekktasta íslenska hljómsveitin erlendis, Sigurrós, hefur alltaf sungið heilmikið á íslensku og virðist það ekkert há þeim og ef eitthvað er þá skapar íslenskan þeim sérstöðu. Í mér syngur vitleysingur er eitt af þeirra nýjustu lögum. Stundum syngja þeir líka á sinni eigin „vonlensku“ sem enginn skilur.

Svo er bara að minnast á Sykurmolana en þau tóku upp slagorðið heimsyfirráð eða dauði sem er auðvitað í góðum íslenskum útrásaranda. Það má alveg minnast á að lögin sem þau upphaflega sigruðu heiminn með voru meira og minna fyrst samin á íslensku. Þar á meðal þeirra allra frægasta lag Afmæli sem hér fylgir á „Þú-túpunni“. Algerlega magnað lag og texti, og er vel við hæfi núna enda er þetta jú afmælisdagur Jónasar Hallgrímssonar. 

 

 

Hún á heima í húsinu þarna / Hún á heim fyrir utan / Grabblar í mold með fingrunum / og munninum, hún er fimm ára
Þræðir orma upp á bönd / Hefur köngulær í vasanum / Safnar fluguvængjum í krús / Skrúbbar hrossaflugur / og klemmir þær á snúru
Ahhh...
Hún á einn vin, hann býr á móti / þau hlusta á veðrið / Hann veit hve margar freknur hún er með / Hún klórar í skeggið hans
Hún málar þungar bækur / og límir þær saman / Þau sáu stóran krumma / Hann seig niður himininn / Hún snerti hann!
Ahhh...
Í dag er afmæli  / þau sjúga vindla / Hann ber blómakeðju / og hann saumar fugl / í nærbuxurnar hennar
Ahhh...
Þau sjúga vindla... / Þau liggja í baðkarinu... / Í dag er afmælisdagur ...
Tam, tam, tam-a-tam-a-tam...

Snjódýpt á hálendinu - línurit

Skammt suður af Hofsjökli, lengst upp á hálendi í 693 metra hæð, er fjallaskáli í eigu jeppaklúbbsins 4x4 sem nefnist Setur. Þó ég hafi ekki komið þangað sjálfur þá heimsæki ég staðinn reglulega í gegnum heimasíðu Veðurstofunnar, til þess eins að taka stöðuna á snjódýptinni sem mæld er þarna með sjálfvirkum hætti ásamt öðrum veðurþáttum. En til að fullnægja skráningarþörf minni til hins ýtrasta hef ég fært upplýsingarnar um snjódýptina hálfsmánaðarlega inn á þetta línurit sem ég hef komið mér upp og sést það hér að neðan:

Á þeim vetrum sem ég hef fylgst með snjódýptinni þarna uppi á Setri hefur þróunin verið með nokkuð svipuðu sniði þótt snjóþyngslin hafi verið mismikil eftir árum. Snjórinn nær sér á strik fyrir alvöru um og eftir miðjan október og nær hámarki um miðjan apríl, en þegar komið er fram í maí á hann sér ekki viðreisnar von og er horfinn um miðjan júní. Ég hef ekki skráð það sérstaklega hvenær snjórinn hverfur í júní en öll þessi ár hefur hann verið horfinn fyrri hluta mánaðarins, nema árið 2005 þegar hann hvarf örfáum dögum síðar. Eins og sést þá voru tveir síðustu vetur nokkuð snjóþungir miðað við hina fyrri en það endurspeglar ágætlega þessa vetur almennt á landinu. Reyndar vantaði upplýsingar fyrri part vetrar í fyrra þar sem upplýsingar bárust ekki af einhverjum ástæðum.

Í þessu samhengi sést vel hvernig veturinn sem nú er hafinn, ætlar að fara allt öðru vísi af stað en hinir fyrri. Strax í byrjun október var kominn talsverður snjór þarna upp á hálendi enda varð landið nánast alhvítt þarna á fyrstu dögunum í október. Síðan þá hefur veturinn varla náð sér á strik og það sem af er nóvember hefur verið auð jörð á Setri og virðist ekki ætla að verða mikil breyting á næstu daga, hvað þá að það snjói hér á láglendi suðvestanlands.

Eins og sést á þessari snemmkomnu snjókomu núna í október er erfitt að spá í framhaldið út frá ástandinu hverju sinni. Það verður því bara að ráðast hvernig veturinn á eftir að verða.

Slóðin á sjálfvirkar athuganir á Setri er hér á eldri vef Veðurstofunnar: http://andvari.vedur.is/athuganir/sjalfvirkar/setur/ 

Um Kelta, papa og brjóst

Í vikunni bárust okkur fréttir af því að með hátæknilegum aldursgreiningar-aðferðum væri hægt að sýna fram á að landnám Íslands hafi átt sér stað mun fyrr en áður hefur verið talið. Ekki er þó hægt að fullyrða hvaða fólk þetta var, hugsanlega átti landnám norrænna manna sér stað eitthvað fyrr en kemur fram á Íslendingabók Ara Fróða, eða þá að hér hafi verið fólk fyrir þegar norrænu frjálsræðishetjurnar komu hingað á flótta undan ofríki Haralds hárfagra. Keltneskt landnám fyrir landnám er stundum nefnt til sögunnar svo ekki sé talað um papana sem minnst er á í áðurnefndri Íslendingabók og víðar. Hið dularfulla og forna Ultima Thule gæti líka vel hafa átt við Ísland sem bendir um leið til þess að landið okkar hafi verið þekkt aftur í grárri forneskju.

Ef Keltar hafa hugsanlega komið hingað á undan Ingólfi Arnarsyni og félögum má alveg velta upp þeim möguleika að Landnáma og síðar Íslendingabók Ara fróða hafi verið skrifaðar til að réttlæta eignarhald Norrænna manna á landinu. Um þetta er svo sem ekkert vitað en óneitanlega er það mjög flott að geta nefnt fyrsta landnámsmanninn á nafn og vita að hann hafi einmitt tekið sér bólfestu þar sem hjarta höfuðborgarinnar er nú. En af hverju byggði hann sér ekki ból á Suðurlandi?

Í bókinni Þúsund ára sveitaþorp eftir Árna Óla, er fjallað um langa sögu Þykkvabæjar og Þjórsárholta þar sem finna má manngerða hella sem taldir eru bera vitni um byggð af keltneskum uppruna. Einnig er minnst á í bókinni að keltar hafi sett ferju á Þjórsá, Sandhólaferju, sem hafi verið getið um á landnámsöld og haldist þar í rúm 1000 ár. Árni Óla spyr í framhaldi af þessu:

„Hvernig stendur á því að Þjórsárholtin byggðust eingöngu keltneskum mönnum? Komu þeir hingað í hóp á sínum eigin skipum og náðu að nema þetta land, áður en norrænir landnámsmenn sölsuðu það undir sig? Eða völdu þeir sér bústaði þarna vegna þess, að þar voru Papar fyrir? Eða var þarna þegar Keltnesk byggð, áður en landnámsmenn komu, og hún látin í friði? … Það er því undarlegt, hver litlar sögur fara af Þjórsárholtum í fornöld. Var það vegna þess, að þarna byggðist önnur „þjóð“ sem ekki var af norrænum kynstofni“

Hvað þýðir orðið Papi?

Svo maður minnist aftur á Íslendingabók þá segir þar eins og frægt er: „Í þann tíð var Ísland viði vaxið á milli fjalls og fjöru. Þá voru hér menn kristnir, þeir er Norðmenn kalla papa, en þeir fóru síðan á braut, af því að þeir vildu eigi vera hér við heiðna menn, og létu eftir sig írskar bjöllur ok baggla; af því mátti skilja, að þeir voru menn írskir.“ 

Almenna skýringin á papa-örnefnum er sú að þar hafi verið byggð írskra einsetumunka eins og til dæmis í Papey og sama gildir um ýmis örnefni á Bretlandseyjum. Hinsvegar er það svo að í norrænum málum þýðir orðið pappe „brjóst, speni eða geirvarta“ og það sama gildir um enska orðið pap sem er talið forn-norrænt að uppruna. Það eru ýmis dæmi um að fjöll eða önnur kennileiti á Norðurlöndum og Bretlandseyjum sem kenna sig við pap, séu um margt lík konubrjóstum eða geirvörtum. Eitt helsta einkenni Papeyjar eru sérstakar klettaborgir sem standa uppúr og sjást víða að og ekki ólíklegt að þær hafi verið ástæðan fyrir nafngift eyjarinnar enda er það mjög algengt að örnefni sé dregin líkamshlutum fólks eins og öxl, enni, nes (nef) og háls. Ávalar hæðir hér á landi hafa stundum verið kenndar við bringur en erlendis hefur hefur slíkt einnig verið kennt við pap. Hinsvegar er á þessum stöðum engin sérstök merki um búsetu papa en vel getur verið að sagnir um papa á þessum stöðum hafi orðið til sem eftiráskýringar þar sem merkingin getur einnig átt við klerka (Papa=faðir). Engar minjar eru til á Íslandi af borghlöðnum einsetumannakofum eins og finnast á eyjunum í kringum Skotland en slíkir kofar eru einmitt mjög pap-legir í útliti og því hefur kannski ekkert verið sjálfsagðara fyrir Norræna aðkomumenn en að kalla þá sem þar búa papa. 

Um þessa nafnagiftarkenningu las ég á sínum tíma í grein sem heitir: Papar og brjóst - papaörnefni í nýju ljósi sem birtist í Lesbók Morgunblaðsins, 22. janúar 2005. Höfundur er ekki skráður en er titlaður doktor í norrænum fræðum. Þessu til stuðning eru svo hér nokkrar myndir af pap-landslagi, en eins og sjá má minnir þetta á eitthvað. Kannski eru sagnir af írskum einsetumunkum hér á landi eitthvað orðum auknar en í þeirra stað hafi kannski búið hér venjulegt kristið fólk af keltneskum uppruna nokkru fyrir hið opinbera landnám seint á 9. öld. Allavega þurfa papaörnefni ekkert að benda til þess að þar hafi endilega búið papar.

 

 

Í hvað stefnir árshitinn í Reykjavík?

Nú þegar aðeins tveir mánuðir eru eftir af þessu ári ætla ég aðeins að spá í hvert stefnir varðandi meðalhitann í Reykjavík. Opinber meðalhiti í Reykjavík er ekki nema 4,3°C, en þá er miðað við árin 1961-1990 sem var frekar kalt tímabil, en á 30 ára viðmiðunartímabilinu þar á undan var meðalhitinn 4,9°C. Síðustu 8 ár eða öll ár þessarar aldar hefur meðalhitinn hinsvegar alltaf verið yfir 5 gráðum – að meðaltali 5,4 gráður. Hlýjast var árið 2003 þegar meðalhitinn náði 6,1°C sem um leið er hlýjasta árið sem mælst hefur í Reykjavík. Að þessum orðum sögðum upphefst tölfræðin:

- - - - -

Ef hitinn í nóvember og desember verður …

… í meðallagi m.v. árin 1961-1990 (0,45°C) verður meðalhiti ársins = 5,3°C

… í meðallagi m.v. síðustu 10 ár (1,8°C) verður meðalhiti ársins = 5,5°C
 

Til að fá árshita undir 5,0 gráðum má meðalhitinn í nóvember og desember ekki vera yfir -1,4 gráðum. Það eru litlar líkur á að svo verði en gerðist þó síðast árið 1996 og þá sérstaklega vegna þess hve nóvember var kaldur það ár. Meðalhiti mánaðarins var -1,9 stig og var þetta kaldasti nóvember á liðinni öld.

Til að fá árshita yfir 6,0 gráðum þarf meðalhitinn í nóvember og desember að vera yfir 4,6 gráðum. Það væru mjög mikil hlýindi en þó ekki útilokuð því árið 2002 var meðalhiti þessa tveggja mánaða einmitt 4,6 gráður, en aldrei áður hafa þessir tveir mánuðir mælst svo hlýir samanlagt á sama ári.

Það má segja að líklegasta niðurstaðan fyrir árið 2009 sé meðalhiti upp á 5,3°-5,6° nema eitthvað óvænt gerist í aðra hvora áttina en hið óvænta er reyndar ekkert svo óvanalegt þegar kemur að veðri.

- - - - - 

Til frekari glöggvunar kemur svo hér línurit yfir meðalhitann í Reykjavík frá 1931. Græna línan sýnir hver meðalhitinn hefur verið á tímabilinu (4,7°). Bleika sporaskjan lengst til hægri á svo að tákna hvar meðalhitinn 2009 mun líklegast enda. Þarna sést ágætlega hversu mikið hefur hlýnað síðustu 30 ár en þó ekki eins mikið og ef farið er 50-60 ár aftur í tímann þegar hlýjast var á síðustu öld. Það er þó hlýrra nú en þegar hlýjast var á síðustu öld og munar þá helst um hversu stöðug hlýindin eru nú, enda orðið alllangt síðan komið hefur ár sem ekki nær meðalhita tímabilsins í heild.

Benny Hill

Þegar kemur að húmor hef ég mjög einfaldan smekk: því vitlausara – því fyndnara. Sá vitlausasti af öllum vitleysingum og þar með sá fyndnasti er Benny Hill eins hann og birtist í sjónvarpsþáttunum The Benny Hill Show. Vitleysan náði hæstum hæðum í þöglu, hröðu atriðunum með léttklædda kvenfólkinu. Um þau atriði þarf heldur ekkert að hafa mörg orð, enda verða þau ekki fleiri.  

Nema hvað, þetta er að sjálfsögðu sjónvarpsnostalgía mánaðarins á þessari síðu, eins og alltaf í lok hvers mánaðar.

 

Flosi Ólafsson, kommúnisminn og hinir mörgu fletir

Flosi Ólafsson sem nýlega kvaddi heiminn svo óvænt, lét út úr sér margt spakmælið í gegnum tíðina. Tvennt sem hann sagði einhvern tíma í viðtölum hefur mér persónulega þótt minnisstæðara en annað en í báðum tilfellum var Flosi að vitna í orð annarra. Sjálfsagt man ég þetta sem hann sagði ekki alveg orðrétt en hef vonandi skilið hugsunina. Í fyrra atriðinu var Flosi að tala um kommúnisma og hvað mörgum þótti sjálfgefið að kommúnistar væru vondir. Þá sagði Flosi og vitnaði í ömmu sína: „Kommúnistar er ekki kommúnistar vegna þess að þeir eru svo vondir, heldur vegna þessa að þeir eru svo góðir“. Þetta finnst mér að mætti hafa í huga í allri söguskoðun.
Þó ég hafi sennilega aldrei verið almennilegur kommúnisti, hafði ég oft samúð með kommúnismanum og varði hann stundum á meðan hann var sem mest fordæmdur og í dag hef ég jafnvel samúð með föllnum útrásarvíkingum. Svo hef líka oft bjargað flugum úr lífsháska.
En þá er það hitt spakmælið frá Flosa. Þar vitnaði hann að mig minnir í lögreglumann, sem sagði eitthvað á þá leið að það eru ýmsar hliðar á hverju máli og á hverri hlið eru oft margir fletir. Þetta mættu menn líka  hafa í huga í umræðunni.

Nýjar myndir úr miðbænum - Breski herinn er mættur!

Maður heyrir það gjarnan þessa dagana að fólk sé búið að fá leið á þessu ICESAVE máli og öllum þeim skotgrafarhernaði sem viðgengst í umræðunni um það mál. Að vísu hefur ICESAVE málið aldrei verið hugsað sem eitthvert afþreyingarefni fólki til skemmtunar sem er hægt að fá leið á. En nú er runninn upp tími ákvarðanna og þolinmæði Breta og Hollendinga senn á þrotum, því auðvitað vilja þeir sjá til þess að við berum þá ábyrgð sem okkur ber, á þeim fjármunum sem við fluttum hingað til lands á kostnað grandvaralausra ICESAVE reikningshafa.
Það kom mér því ekkert sérstaklega á óvart þegar ég átti leið um bæinn í dag, að sjá innheimtuaðgerðir í undirbúningi þar sem erlent herlið er búið að hreiðra um sig á hernaðarlega mikilvægum stöðum í miðbænum. Því til staðfestingar koma hér nokkrar myndir:

Þessi mynd er úr Grjótaþorpinu, en þar sá ég þessa vígalegu hermenn í skriðdreka á spjalli við liðsforingja sinn. Allt var þó með kyrrum kjörum enda hafði útgöngubanni verið komið á í hverfinu.
- - - - - 

Fyrir utan Dómkirkjuna mátti sjá harðsnúinn flokk Breskra og Hollenskra sérsveitarmanna. Þeir kváðust nýkomnir frá Afganistan þar sem þeir eltust við meinta hryðjuverkamenn. Liðsmenn Indefence-samtakanna hafa tekið sér stöðu fyrir utan Alþingishúsið.
- - - - - -

Þennan dáta hitti ég svo niðri við pulsuvagn. Ég tók hann tali og kvaðst hann vera prins og þótti pylsan góð. Ekki virtist hann vera með á hreinu í hvaða erindagjörðum hann var sendur hingað, en var að hugsa um að skella sér á öldurhús um kvöldið ásamt félögum sínum.

- - - - - -
Í framhaldi af þessu skulum við vona að þetta verði gott og vinsamlegt stríð og umfram allt - laust við skotgrafarhernað. Það mun þó ekki viðra nema svona rétt sæmilega til loftárása á næstunni.

Hvar verður næsta eldgos á Íslandi?

Nú eru liðin næstum 5 ár síðan síðast kom upp eldgos á Íslandi en það var í Grímsvötnum 1. nóvember 2004. Þó að þetta sé ekkert sérstaklega langt goshlé, gætu örugglega margir vel hugsað sér dálítið eldgos svona til að hrista upp í tilverunni á þessum síðustu og verstu tímum. Og nú ætla ég að spá í eldgos, eins og ég gerði hér á blogginu fyrir ári síðan og líka árið þar áður. Þetta er nefnilega ein af þessum árlegu uppfæranlegu bloggfærslum mínum sem svo þægilegt er að eiga.

Ég get ekki sagt fyrir um hvenær næsta eldgos verður en hinsvegar ætla ég að leggja mitt mat á það hvar næsta eldgos verður. Þetta er sett fram án allrar ábyrgðar enda er ég ekki jarðfræðingur og því síður bý ég yfir yfirnáttúrulegum spádómshæfileikum, ég er bara einn einn af þessum bloggurum sem halda að þeir hafi vit á hlutunum. En upplýsingar og fróðleik hef ég úr ýmsum fréttum og öðrum heimildum sem ég hef séð. Að þessu sögðu kemur hér mitt mat í prósentum á því hvar næsta eldgos verður á Íslandi. Þau líklegust eru nefnd fyrst.

37% Síðustu áratugi hefur HEKLA gosið á nánast 10 ára fresti eða árin 1970, 1980, 1991 og 2000 (auk smáskvettu árið 1981). Þessi reglulega goshegðun hlýtur að vera einstök meðal eldfjalla og ef hún heldur þessu áfram ætti að bresta á með Heklugosi á næsta ári eða snemma á því þarnæsta. Gosið 1991 varð um miðjan janúar þannig að ekki skeikaði miklu á áratugareglunni. Talið er að Hekla sé núna nánast tilbúin fyrir gos og gæti hún samkvæmt því alveg eins gosið á morgun enda gera gosin nánast engin boð á undan sér. Annars er það þannig með náttúruna að þegar við sjáum einhverja reglu í henni þá á hún það til að skipta um ham og því ekki alveg ráðlegt að stóla á þessa 10 ára reglu en í gegnum tíðina hafa Heklugos átt sér stað einu sinni til tvisvar á öld.

20%  Virkasta eldstöðin á Íslandi eru Grímsvötn. Hugmyndir eru uppi um að eldvirkni þar er sé að einhverju leiti lotubundin nokkra áratugi í senn og í takt við það er nú meiri virkni í Grímsvötnum og nágrenni en á seinni hluta 20. aldar. Ef gosið á sér stað undir vötnunum sjálfum eins og algengast er veldur það ekki jökulbráðnun og hlaupi. Ef hinsvegar gýs utan vatnanna undir jöklinum veldur það hlaupi eins og átti sér stað í Gjálpargosinu 1996. Það má síðan minna á að Skaftáreldar áttu upptök sín úr megineldstöðinni við Grímsvötn án þess að ég sé nokkuð að boða slíka atburði.

13%  Það hefur lengi verið beðið eftir Kötlugosi enda liðið 91 ár frá síðasta gosi sem er eitt lengsta goshlé í Kötlu eftir landnám. Gosið 1918 flokkast sem stórt Kötlugos en stærð gossins þá er nú talin ein ástæðan fyrir þessari löngu hvíld. Hinsvegar er ekki endilega talið að löng goshlé séu fyrirboði stórs eldgoss. Það hefur eitthvað róast yfir eldstöðinni frá því fyrir nokkrum árum þegar talið var að eldgos væri nánast yfirvofandi. Eitthvað hefur þó verið talað um að skjálftarnir í Goðabungu hafi átt sýnar skýringar í jökulhreyfingum. Það hefur lítið frést að skjálftum eða öðru í Kötlu undanfarið en það má alveg bóka þarna gos í nánustu framtíð. Þolinmæði er þó ráðlögð.

10%  Yfirvofandi eldgos við Upptyppinga eða Álftadalsdyngju er ekki eins líklegt nú og var í fyrra þegar fjöldi jarðskjálfta mældust. Á þessu ári hefur meiri ró færst yfir svæðið en þó er talið að einhver kvika geti verið þarna á ferðinni. Ef þarna gýs er helst talað um rólegheitar dyngjugos sem staðið geti lengi með þunnfljótandi hraunrennsli, en dyngjugos verða þegar kvikan kemur djúpt úr jörðu án þess að þróast í kvikuþró megineldstöðvar. Annars er óvissan mikil og erfitt að spá í framhaldið.

4%  Eyjafjallajökull var eitthvað að minna á sig í sumar með jarðskjálftum svipað og var árin 1994 og 1999 og því fær hann að vera með í þessari upptalningu. Aðeins er vitað um tvö eldgos í Eyjafjallajökli frá landnámi, bæði minniháttar, það síðara var árin 1821-1822 og kjölfar þess varð Kötlugos árið 1823. Gos í Eyfjallajökli getur auðvitað fylgt hlaup en þá skiptir máli hvar í fjallinu eldsuppkoman verður.

4%  Askja verður að fá að vera hérna með enda er Öskjukerfið eitt mesta eldstöðvakerfi landsins og í fullu fjöri. Í Öskju gaus síðast 1961, nokkur smágos urðu á þriðja áratugnum og svo stóra gjóskugosið 1875, en Öskjuvatn myndaðist í framhaldi af því.

4%  Bárðarbunga er megineldstöð sem á sér mikla gossögu en þar hefur ekki gosið í um 150 ár. Þarna getur gosið í jöklinum með tilheyrandi jökulhlaupum en einnig utan hans. Bárðarbungukerfið í heild sinni er annars mjög stórt og til þessa kerfis er hægt að rekja feiknamikil eldgos í stíl við Skaftárelda. Þjórsárhraunið sem rann alla leið í sjó fram við Stokkseyri fyrir um 8 þúsund árum er talið eitt mesta hraungos á jörðinni á nútíma. Það kom upp á langri sprungu nálægt Þórisvatni.

8% Aðrir staðir. Þrátt fyrir mikið úrval annarra eldstöðva hef ég ekki mikla trú á að nein þeirra sé líkleg til að knýja næsta gos. Það má þó alveg nefna Kverkfjöllin, Torfajökulssvæðið og jafnvel Vestmannaeyjar. Reykjanesskaginn og vestara gosbeltið er í sínum langa dvala en á sennilega eftir að vakna á næstu öldum. Snæfellsnesið er svo í enn lengri svefni. Öræfajökull hefur gosið tvisvar eftir landnám en þar er allt með kyrrum kjörum.

 - - - - - - -

Og þannig lýtur þetta þá út á kökuriti: 

- - - - - - - - 

Hér var meðal annars notast við þessar Mbl-fréttir: Engin teikn um stórann skjálfta og Kvikuinnskot gæti vakið Kötlu og bókina Íslandseldar eftir Ara Trausta. Ljósmyndin er frá síðustu dögum Heklugossins 1991 (Ljósm.EHV)

Nokkur súlurit yfir hitaþróun á Íslandi

Það þarf enginn að efast um það að síðustu ár hafa verið afar hlý hér á landi. Hinsvegar má velta ýmsu fyrir sér hvað sé hér á ferðinni. Eru þetta meiri hlýindi en voru þegar heitast var á síðustu öld? Er hlýnunin sú sama um allt land eða eru borgaráhrif að magna upp hitann hér í Reykjavík? Er þetta hluti af hnattrænni hlýnun sem er komin til að vera? Munu hlýindin aukast eða kannski ganga til baka?

Ég veit auðvitað ekki hvað mun gerast í framtíðinni. Aftur á móti er hægt að rýna í það sem gerst hefur, en það er það sem ég er búinn að gera með því að liggja yfir meðaltalstölum, stunda útreikninga af kappi og teikna súlurit.

Myndirnar sýna hvernig hitinn hefur þróast á landinu á 5 mismunandi stöðum hver í sínum landshluta samkvæmt tölum sem ég nálgaðist á Veðurstofuvefnum. Lengstu hitaraðir aftur í tímann eru frá Reykjavík, Stykkishólmi og Teigarhorni á Austfjörðum en ég sýni þær aftur til ársins 1901. Að auki er ég með Hæl í Hreppum á Suðurlandi og Akureyri, en þær hitaraðir er aðeins hægt að nálgast aftur til ársins 1931. Ég sýni hitaþróunina sem súlurit þar sem hver súla táknar einn áratug, en með áratug á ég við þá tíu áratugi sem öldin skiptist í. Af fyrsta áratug þessarar aldar eru bara liðin 8 heil ár en það eru einmitt árin sem hafa verið svo hlý. Hægra megin eru svo tvær súlur þar sem ég ber saman meðalhita síðustu 10 ára (1999-2008) og hlýjasta 10 ára tímabilið á síðustu öld (1932-1941), plús talan þar fyrir ofan sýnir hlýnun milli þessara tveggja tímabila.

Hér er svo afraksturinn (undir myndunum koma svo stuttaralegar niðurstöður):

 

 

 

 

 

Stuttaralegar niðurstöður:

Greinilegt er að sama hitaþróun hefur verið um allt land. Áratugirnir þrír frá 1931-1960 voru talsvert hlýrri en næstu þrír þar á eftir 1960-1990, eins og reyndar er vel þekkt. Kólnunin sjálf átti sér þó stað eftir 1965. Fjórði áratugurinn 1931-40 var yfirleitt sá hlýjasti á síðustu öld nema á Teigarhorni þar sem sjötti áratugurinn 1951-60 var örlítið hlýrri. Síðasti áratugur 20. aldar 1991-2000 var miðlungshlýr og heldur hlýrri en sá þriðji 1921-30.

Það sem af er þessum áratug er hitinn allstaðar nálægt 0,4 gráðum fyrir ofan hlýjasta áratug síðustu aldar. Í Reykjavík er munurinn 0,45 gráður þannig að ef um einhverja auka borgarhlýnun er að ræða er hún samkvæmt þessu ekki nema um 0,05 gráður sem er eiginlega innan skekkjumarka, en veðurathuganir hafa ekki verið gerðar á sama stað í Reykjavík á tímabilinu.

Miklu minni hitamunur fæst með því að bera saman 10 síðustu ár 1999-2008 og hlýjasta tímabil 20. aldar sem mér reiknast til að hafi verið á árunum 1932-1941 og er munurinn þarna mjög svipaður milli staða. Síðustu tvö ár 20. aldar voru enda ekkert sérstaklega hlý og því er talsverður munur á meðalhita síðustu 10 og 8 ára. 

Hitinn síðustu 8 ár á sér ekki hliðstæðu því ekki er hægt að finna sambærilegt 8 ára tímabil á síðustu öld með því að rýna í tölur. Öll árin hafa verið hlý en mestu munar um árið 2003 sem er að meðaltali það hlýjasta sem mælst hefur á landinu. Næsthlýjustu ár þar á eftir eru sennilega 1933 og 1939 en þrátt fyrir mörg hlý ár á 4. 5. og 6. áratugnum komu alltaf nokkuð svöl ár inn á milli ólíkt því sem hefur verið á okkar tímum.

- - - -

Spurningin um hvort þessi núverandi hlýindi munu halda áfram er auðvitað mjög heit. Það er freistandi að segja að við séum á einhverskonar náttúrulegu hlýindaskeiði svipuðu því sem var 1930-60 og eigum enn eftir um tuttugu ár þangað til náttúrulegt kólnunarskeið taki við, svipað og var árin 1960-1990, en vitað er að náttúrulegar áratugasveiflur eiga sér stað í hafinu. Það er líka freistandi að segja að þetta hlýindaskeið stefni í að verða eitthvað hlýrra en það síðasta vegna hnattrænnar hlýnunar.

Annars er það að frétta, að það sem liðið er af þessu ári 2009 í Reykjavík, virðist hitinn ætla að stefna í eitthvað svipað og síðustu ár, kannski mun ég skoða það betur eftir næstu mánaðarmót. Einnig er tilvalið og sjálfsagt að uppfæra allar þessar tölur eftir áramót þegar uppgjör ársins liggja fyrir. 

(Að sjálfsögðu geta leynst einhverjar villur í þessum útreikningum, vonandi eru þær þó sem allra smávægilegastar)