Á mannkynið möguleika út í geimnum?

Þegar eðlisfræðingurinn Stephen Hawking kveður sér hljóð, er hlustað af andakt enda maðurinn talinn öðrum fremri að gáfum og andagift. Hawking hefur væntanlega rétt fyrir sér að það sé farið að þrengja að mannkyni hér á jörðu og sér þá lausn eins og sumir aðrir að snúa sér að landvinningum út í geimnum. Ef úr þessu yrði væri það afar tímafrekt og kostnaðarsamt ferli sem tæki hugsanlega aldir áður en eitthvert landnám gæti hafist að ráði. En það er kannski ekki málið því hér er verið að tala um framtíð mannkyns til langrar framtíðar. Ég get þó ekki af því gert en mér finnst oft svona framtíðarhugmyndir bera keim af bjartsýni og oftrú á getu mannsins, ekki síst í geimferðamálum. Ég er nógu gamall til að muna eftir framtíðarspádómum hér áður fyrr og hefðu þær ræst þá væri fólk í dag að fara í skreppitúra til Ástralíu með eldflaugum eins og ekkert sé og ég sjálfur kannski að skipuleggja sumarfríið á Tunglinu núna. Landnám út í geimnum og þá erum við að tala um önnur sólkerfi, krefst gífurlegrar tækniþekkingar til langrar framtíðar sem er kannski ekkert sjálfsagt mál. Í dag eru það olíulindir sem halda uppi velmegun mannkynsins en þær verða uppurnar áður en langt um líður og eftir það er hætt við að harðna fari á dalnum og mannkyni taki að hnigna. Ef landnám í einhverri mynd tækist á einhverri plánetu í órafjarlægð frá jörðu yrði það sennilega ekki sjálfbært samfélag og væri því háð aðföngum frá jörðinni. Það er hætt við því að svoleiðis mannabyggð gæti að lokum einangrast frá jörðinni þegar ekki verður lengur grundvöllur fyrir ferðum á milli og að hið fjarlæga plánetusamfélag muni þá daga uppi eins og hinir vestrænu Grænlendingar forðum.

Hawking hvetur til nýrra landvinninga í geimnum

Lesið í lógó – ekki er allt sem sýnist

Nú er komið að undraheimum grafískrar hönnunar. Þegar fyrirtæki láta hanna fyrir sig merki skiptir máli að útkoman endurspegli einkenni og karakter fyrirtækisins á sem smekklegastan hátt og þegar best tekst til má finna í merkjum og skrift fyrirtækja ýmislegt óvænt sem kemur í ljós við nánari skoðun. Lítum á dæmi.

Fyrst ber að nefna klassískt dæmi frá Ameríku. Hér er allt meðvitað en samt ekki mjög augljóst í fyrstu. Flutningsfyrirtækið Fedex notar eingöngu stafagerð til að einkenna sig. Kannski ekki mjög eftirminnilegt merki fyrr en maður sér hvítu píluna sem myndast þarna á milli tveggja stafa. Ég læt vera að benda á hvar hún er.

 

Svo er það merki FL Group sem er einfalt og stílhreint. Í bláum kassa eru stafirnir F og L, en L-inu hefur verið speglað svo það falli inní lausa plássið í F-inu þannig að stafirnir tveir pakkast saman í eina heild. Hversu margir skildu svo hafa tekið eftir því að í bláu línunum sem aðskilja stafina er sitjandi maður, að vísu höfuðlaus? Kannski flugmaður sem við sjáum á vinstri hlið með útréttar hendur eins og hann sé að stýra. FL-Group er að vísu ekki flugfélag en nafnið er vissulega dregið af Flugleiðum. Það hafa kannski ekki margir séð þennan flugmann og sjá kannski aldrei.

Á Eiðistorgi á Seltjarnarnesi má sjá merki Vínbúðarinnar undir stóru Hagkaupsskilti. Vínbúðin er dæmi um það þegar myndmerkið er látið falla inní leturgerðina og mynda með henni eina heild. Hagkaup hinsvegar er dæmi um það þegar ekkert myndmerki er til staðar og skriftin ein látin duga sem merki. En bíðum við. Þegar skriftin í nafni Hagkaupa er skoðuð nánar þarna rétt fyrir ofan Vínbúðarmerkið sé ég ekki betur en að þarna séu falin vínglös sem myndast bæði í bókstöfunum H og A. Það er ekki annað að sjá en að þegar leturgerðin var ákveðin, hafi Hagkaupsmenn gert ráð fyrir því að versla með áfengi í framtíðinni. Skál fyrir því.

Hnattrænu kuldakasti lokið?

Það var mikið bakslag í hitafari jarðar nú í vetur sem vakti mikla athygli, sérstaklega hjá efasemdarmönnum um hlýnun jarðar. En ef tekið er mið af nýjustu mælingum NASA á hitafari jarðar (GISS-gagnaröðin) er ekki annað að sjá en að þetta kuldakast sem herjaði í vetur sé nú að baki. Samkvæmt mælingum NASA rauk hitinn upp í mars síðastliðnum upp í það að vera 0,67 C° yfir meðallagi sem er talsverður munur frá því í janúar sem var aðeins 0,12 C° yfir meðallagi, en þá er miðað við frávik frá meðalhita jarðar á tímabilinu 1951-1980. Það sem meira er, síðastliðinn mars var í 3.-4. sæti yfir hlýjustu marsmánuði frá upphafi mælinga, sem ná aftur til 1880. Hitalínuritið hér að neðan teiknaði ég en það sýnir hitafar jarðar síðustu 15 mánuði eða frá ársbyrjun 2007 eftir tölum frá NASA. Upphafspunkturinn sem er janúar 2007 hefur mjög hátt gildi en hafa skal í huga að sá janúar telst hafa mesta jákvæða frávik frá meðalhita af öllum mánuðum sem skráðir eru. Janúar síðastliðinn var hins vegar kaldasti janúar frá árinu 1989. Þetta mikla stökk upp á við í hita er merkilegt ef rétt er og telst vera með því allra mesta sem gerist. Skýringin gæti verið sú að að talsverð hlýindi hafa verið í Asíu og svo hefur Kyrrahafsveðurkerfið La-Nina verið að veikjast undanfarið en það er svona almennt talið hafa valdið þessari kólnun í vetur.

 

Það eru fleiri aðilar en NASA, sem meta hitafar jarðar eins og RSS (Remote Sensing Systems of Santa Rosa), UAH (University of Alabama Huntsville) og HadCRUT (UK's Hadley Climate Research Unit Temperature anomaly). Það má alveg geta þess fyrir þá sem efast um mikla hlýnun jarðar að þær mælingar hafa ekki sýnt eins mikla hækkun hita núna á milli mánaða eins hjá NASA, þótt allir séu sammála um að hitinn hafi hækkað frá því í janúar og febrúar. Vísindamenn NASA eru miklir boðbera hnattrænnar hlýnunnar en hafa þó þá sérstöðu að taka heimskautasvæðin með í hitareikninginn og það hefur vafalaust sín áhrif. Ég hef séð gagnrýni á þessar nýjustu tölur frá NASA um hitafar í mars, sem eiga kannski rétt á sér því það vantar inn að þessu sinni tölur frá suðurhluta Afríku og eitthvað víðar. En til samanburðar kemur hér tafla frá HadCrut sem sýnir hitafar jarðar frá 1988. Þar sést svipuð endurkoma á hitafari og skv. NASA-GISS.

 

 

Ferðin sem næstum því var farin yfir Öræfajökul

Ég hef í gegnum tíðina haft gaman af því að ganga á fjöll af öllum stærðum hvort sem það er Helgafell eða Hvannadalshnjúkur. Oftast sigrast maður á þeim verkefnum sem lagt er út í, en þegar þegar út í alvöruna er komið og um er að ræða landsins mestu fjallabálka verður ævintýramennskan stundum að víkja fyrir skynseminni.

Það gerðist nú um helgina þegar ég ásamt þremur vönum fjallagörpum lögðum í ferð þar sem ætlunin var að ganga yfir Öræfajökul frá austri til vesturs og gista tvær nætur á leiðinni, þá seinni uppá jöklinum sjálfum í 2000 metra hæð. Á föstudaginn sl. ókum við frá Reykjavík austur að Fjallsárlóni og gengum þaðan fram í myrkur uns við vorum komnir á Ærfjall sem er á milli Fjallsjökuls og Hrútárjökuls þar sem við svo gistum um nóttina í talsverðu frosti. Morguninn eftir þegar leggja átti í gönguna miklu upp á jökulinn voru komnar ýmsar efasemdir á leiðangursmenn en fara átti leið sem liggur um nokkur jökulsker, um Drangaklett og upp að Sveinstindi við austurenda Öræfajökulsöskjunnar. Þótt við hefðum skoðað leiðina rækilega á myndum og kortum sáum við að aðstæður voru öllu stórkarlalegri og vafasamari en við áttum von á, sprungusvæðin ekki árennileg, mikill snjór á leiðinni sem erfitt var að ganga í með þungar byrðar á bakinu og síðast en ekki síst sáum við að veðurútlitið var að verða vafasamt þarna á toppnum. Það var því ákveðið þarna að taka lífinu með ró, kannski að reyna aftur síðar og fara þá aðra leið, enda er þessi leið yfirleitt ekki farin á jökulinn.

Þótt ferðin hafi verið styttri en til var ætlast var þetta þó mjög tilkomumikil og skemmtilegt ferð á fáfarnar slóðir. Það var t.d. athyglisvert að ganga á milli jökulsporðanna á milli Fjallsjökuls og Hrútárjökuls en þeir skriðjöklar hafa fram að þessu náð saman á láglendi og teiknaðir þannig á öllum landakortum. Nú hafa þeir hinsvegar hopað það mikið að að fært er á milli þeirra um jökulurð. Landið þarna við jökulsporðana eins og víða annarstaðar er í sífelldri þróun vegna minnkandi jökla, ný lón myndast, nýir klettaveggir koma í ljós og ár breyta um farveg, þannig að það er alveg óvíst hvernig þetta svæði mun líta út næst þegar maður verður þarna á ferð. 

 

Kort: leiðin sem var farin og það sem átti að fara

Fleiri myndir má sjá í myndaalbúmi. 

 

Fór á Al Gore

Auðvitað fór ég að sjá og hlusta á Al Gore, enda hef ég áhuga á loftslagsumræðunni og nokkrum sinnum skrifað um þau mál hér á blogginu, vonandi af einhverju viti. Þetta var flottur fyrirlestur hjá honum og áhrifamikill og skilaboðin voru skýr eins og vænta mátti: það hefur hlýnað mikið á jörðinni af mannavöldum og ef við gerum ekkert í málinu núna erum við í vondum málum.

Al Gore hefur verið einskonar tákngerfingur umræðunnar um hlýnun jarðar af mannavöldum enda skiljanlegt eftir alla þá vinnu sem hann hefur lagt í þetta málefni. Stundum mætti jafnvel ætla á umræðunni að hann sé persónulega ábyrgur fyrir kenningunum um hnattræna hlýnun af mannavöldum og því vill gagnrýnin á þær kenningar beinast að honum einum, oft á frekar illkvittinn hátt. En kenningin um hlýnun jarðar er ekki komin frá Al Gore. Hann hefur hinsvegar tekið að sér  að vera boðberi þess sem alþjóðasamfélag loftslagsfræðinga hafa varað við að kynni að gerast ef mannkynið breytir ekki um stefnu í orkumálum og lifnaðarháttum, og fyrir það hefur hann hlotið fínustu viðurkenningar og líka harða gagnrýni. 

Ég geri mér alveg grein fyrir því að það eru ekki allir vísindamenn sammála Al Gore í því að maðurinn sé að valda allri þeirri hlýnun sem óumdeilanlega hefur orðið. Sjálfur hef ég farið nokkra hringi í afstöðu minni og í dag veit ég satt að segja ekki alveg hverju skal trúa. Það hefur orðið mikið hnattrænt bakslag í hitafari síðustu mánuði sem er ekki góð auglýsing fyrir dómsdagspár hlýnunarsinna. Sumir segja að sólin sé aðal örlagavaldurinn í hitafari jarðar og ekki stjórnum við henni. Þær kenningar fengu heldur ekki góða auglýsingu nú á dögunum eftir rannsókn í tveimur breskum háskólum sem bentu til þess að virkni sólar hafi ekkert með þá hlýnun að gera sem orðið hefur síðustu áratugi (sjá hér) þótt hún hafi kannski haft sín áhrif á öðrum tímum. Ýmsar skammtíma- og langtímasveiflur í hitafari ráðast auðvitað af ýmsum þáttum. Tímabundnar breytingar og sveiflur í stórum veðurfarskerfum hafa t.d.  sitt að segja eins og La Nina fyrirbærið í Kyrrahafi hefur sýnt undanfarið, en kannski hefur það einmitt verið mikil tíðni El Ninjo undanfarna áratugi sem hefur ýtt undir þeirri hlýnun sem orðið hefur. Aukningin á CO2 er hinsvegar ekki sveiflukennd, hún er stöðug, og áhrifin ættu að koma fram á löngum tíma og leggjast ófaná þá náttúrulega ferla sem annars eru í gangi. Spurningin er þó alltaf, hversu stór er hlutur CO2 og mannsins í þessu öllu saman.

Við vitum þó að CO2 er öflug gróðurhúsalofttegund, og gerir það að verkum að hér á jörðu ríkir ekki eilífur fimbulkuldi. Áhyggjur manna af því að við séum að hafa áhrif á loftslagið með því að brenna upp olíu og kolaforða jarðarinnar á svo skömmum tíma eru að mínu mati skiljanlegar. Ég ber virðingu fyrir stjórnmálamönnum sem velta þessu alvarlega fyrir sér án þess það snúist um einhverja hægri og vinstri pólitík. Umhverfisvernd þarf ekki að vera árás á kapítalismann og öfugt. Ef það kemur í ljós að áhyggjur manna af hnattrænni hlýnun reynast ástæðulausar, getur vel verið að einhverjir verða pínulítið spældir en við munum hinsvegar vera búin að öðlast miklu betri skilning á eðli lofthjúpsins og ekki síst betri nýtingu á dýrmætum orkugjöfum til framtíðar. Svo má heldur ekki útiloka það að aukin gróðurhúsaáhrif verði miklu alvarlegri en nokkur þorir að spá, vonandi þurfum við þó ekki að spá í það. Í fortíðinni hefur hitinn oft sveiflast snöggt upp á við eins og gerðist undanfarna öld, en hvort sem það er tilviljun eða ekki að það gerist núna einmitt sama tíma og mannkynið iðnvæðist og mannfjöldin fjórfaldast, er allavega umhugsunaratriði.

 

 

Hvernig kemur Esjan undan vetri?

Síðustu þrjú ár hef ég tekið ljósmynd af Esjunni frá sama sjónarhorni í fyrstu vikunni í apríl. Þegar teknar eru myndir svona með árs millibili er tilvalið að gera samanburð á snjóalögum en um þetta leiti ársins má gera ráð fyrir að ekki bæti í snjóinn í fjallinu að ráði og bráðnunartími snjóskaflanna hefjist fyrir alvöru. Það þarf ekkert koma á óvart að eftir þennan vetur er meiri snjór í Esjunni en undanfarin ár en suðurhlíðar Esjunnar eru reyndar ekki snjóþungt svæði svona yfirleitt. Frá árinu 2001 hafa allir snjóskaflar í Esjunni sem sjáanlegir eru frá borginni horfið á sumrin enda hafa öll ár þessar aldar verið hlý. Nú er bara spurning hvað gerist á þessu ári, er þetta nægilegur snjór til að lifa af sumarið?

Ég hef merkt inná síðustu myndina þá staði þar sem snjóskaflar í Esjunni lifa lengst. Til vinstri er skafl vestur undan Kerhólakambi sem er mjög lífseigur á sumrin þótt hann sé ekki stór og í kassanum til hægri þar sem er Gunnlaugsskarð eru nokkrir skaflar sem bráðna seint eða jafnvel ekki á sumrin.

 

Hitafar síðustu 20 vetra

Nú þegar aðalvetrarmánuðirnir eru að baki er kominn tími á að líta yfir farinn veg og sjá hvernig hitafarið hefur verið samanborið við síðustu ár. Eins og alvöru veðurdellumanni sæmir þá skrái ég veðrið daglega en úr þeim veðurfærslum má síðan gera ýmiskonar samantektir, töflur eða myndir, eins og þessa sem ég birti hér. Samskonar mynd gerði ég áður en veturinn gekk í garð, en nú hefur liðinn vetur bæst við.

 

Á myndinni sést hitafar yfir vetrarmánuðina nóvember-mars í Reykjavík sl. 20 ár. Myndin skýrir sig vonandi sjálf en hver láréttur borði táknar einn vetur og litirnir tákna hitafar. Þannig stendur dökkblár litur t.d. fyrir kuldakast með 5-10 stiga frosti að meðaltali, en appelsínugulur táknar hlýindi uppá 5-10 stiga hita. Myndin er einfölduð þannig að það sjást ekki stakir dagar heldur meðalhitinn nokkurra daga í senn en þannig sjást vel einstök hita- og kuldatímabil hvers vetrar. Þetta er byggt á eigin skráningu á meðalhita yfir daginn en til hægri sést meðalhiti sömu mánaða skv. tölum Veðurstofunnar.

Þrátt fyrir að mörgum hefur sjálfsagt þótt þessi vetur hafa verið kaldur var meðalhitinn í Reykjavík þessa fimm mánuði 1,0°C sem er 0,7°C yfir núgildandi meðallagi (þ.e. sömu mánuði áranna 1960-91). Einnig var hitinn nú ekki nema 0,1 gráðu lægri en veturinn í fyrra. Fyrir áramót var frekar hlýtt í veðri miðað við árstíma en hinsvegar mjög illviðrasamt á köflum sællar minningar. Seinni hluti vetrarins var svo kaldari án þess þó að miklir frostakaflar kæmu að ráði en kannski hefur helst vantað þessi löngu hlýju tímabil sem einkennt hafa síðustu vetur. Nú þegar komið er fram í apríl virðist veturinn ekki vera að baki hjá okkur en í veðurspákortum er ekki annað að sjá en að köldu loftmassarnir bíði í röðum eftir að hella sér yfir landið þótt veðrið geti verið gott öðru leiti.

Þegar Rússar ætluðu að reisa olíustöð í Viðey

Árið 1979 birtist frétt í því sáluga blaði Þjóðviljanum að samkomulag hafi náðst milli ríkisstjórnarinnar og Sovétríkjanna að í Viðey skildi rísa stór og fullkomin olíuhöfn með öllu tilheyrandi. Eins og gefur að skilja var þetta stórpólitískt mál í miðju kalda stríðinu en á þessum tíma voru vinstri flokkarnir við völd, en þeir sem komu að þessu máli fyrir hönd ríkisstjórnarinnar voru þeir Svavar Gestsson, Ragnar Arnalds og Hjörleifur Guttormsson og töldu þeir þetta mikið þjóðþrifamál. Þjóðviljinn var greinilega hlynntur þessum framkvæmdum og hvatti alla sósíalista til að sniðganga mótmælafund sem halda átti við Sovéska sendiráðið. Í frétt blaðsins mátti m.a. lesa þetta:

„Olíuhöfnin í Viðey ásamt tíu 55 þúsund lesta olíutönkum og tilheyrandi leiðslum í land verður gífurlegt mannvirki og verða framkvæmdir boðnar út 1. maí n.k. víða um A-Evrópu og einnig á Kúbu, í Víetnam og Angóla. Samkomulag náðist um að eignaraðild Íslands yrði 50% eða jafnmikil og Rússa eins og viðeigandi er milli bræðraþjóða. Aðalhöfnin verður staðsett í víkinni fram undir Viðeyjarstofu og til marks um stærð hennar er að skip allt að 120 þúsund lestir geta lagst að viðlegukanti.

Olíutönkunum verður raðað í hálfhring utanum Viðeyjarstofu og kirkjuna en þess skal getið að þessi fornu mannvirki fá að standa algerlega óhreyfð og hafa Rússar m.a.s. boðist til að gera kirkjuna að minjasafni gegn því að skrifstofur hafnarinnar fái inni i Viðeyjarstofu. Olíutankarnir verða að miklu leyti grafnir í jörðu eða 9/10 hluti þeirra, og er það gert vegna náttúruverndarsjónarmiða. Það sem upp úr stendur verður þó um 40 metrar á hæð. Verður tignarlegt að líta yfir Viðeyjarsund þegar tíu fagurgjörfum turnunum verður raðað með reglulegu millibili sem einskonar umgjörð um höfuðból iðnrekandans Skúla fógeta.“

- - - - - -  

Það er kannski allt í lagi að minnast á það í lokin að þessi frétt birtist þann 1. apríl 1979. Nú eru hinsvegar breyttir tímar, en ekki alveg því eitthvað koma Rússar við sögu í þeim áformum að reisa olíuhreinsistöð á Vestfjörðum, en ég hef reyndar aldrei verið viss um hvort þar sé eitthvað spaug í gangi eða ekki.

Ó-fagra Reykjavík

Eftir alla umræðuna sem hefur átt sér stað um ástand miðborgarinnar fór ég á vettvang í gær, vopnaður myndavél og útkoman var smá myndasería sem ég setti setti saman hér. Reykjavík – okkar stolta höfuðborg við sundin blá hefur sjálfsagt oft litið betur út en hún gerir í dag. Fyrir utan hina margumræddu niðurníðslu gamalla húsa, blasa hvarvetna við byggingarsvæði, væntanleg byggingarsvæði í bland við ýmislegt skárra bæði gamalt og nýtt. Það er eðlilegt að borgir séu í stöðugri þróun en sú þróun sem átt hefur sér stað í Reykjavík er ekki alltaf í áttina að betri og fallegri borg, kannski vegna þess að aldrei hefur almennilega verið vitað í hvaða átt sú þróun ætti að ganga. Undanfarið hefur mikið verið rætt um að þróunin ráðist aðallega af hagnaðarvon lóðareigenda og verktaka sem vilja byggja sem stærst og mest án tillits til þess hvort útkoman skapi heilbrigða borgarmenningu. Ég fer ekki nánar út í það en læt myndirnar tala sem allar eru teknar laugardaginn 29. mars og sýna borg sem er að ganga í gegnum mikla endurnýjum, sem sér ekki fyrir endann á næstu árin. 

Madness - Night boat to Cairo

Hér kemur myndband mánaðarins eða létt lag á laugardegi. Night boat to Cairo með hinum þó nokkuð kátu piltum í hljómsveitinni Madness. 

 

 

Um jökla, lón og Jökulsárlón

Það er alkunna að jöklar eru viðkvæmir fyrir loftslagsbreytingum. Á kuldaskeiði því sem kallað hefur verið litla-ísöldin stækkuðu jöklar mikið uns þeir náðu hámarki kringum aldamótin 1900. Tuttugasta öldin var hinsvegar það hlý að þá skruppu jöklarnir saman jafnt og þétt ef frá er talið tímabil á seinni hluta aldarinnar sem ég hef kallað pínulitla ísöldin. Um landnám hafði ríkt hér hlýindaskeið um langan tíma, enda voru jöklarnir þá ekki nema svipur hjá sjón miðað við það sem þeir eru í dag. Við óbreytt hitastig halda jöklarnir áfram að minnka, uns þeir ná nýju jafnvægi og gætu því endað í sömu stærð og við landnám. Ef hinsvegar spár um aukna hlýnun ganga eftir munu helstu jöklar landsins jafnvel nánast hverfa með tímanum. 

 
Jökulsárlón á Breiðamerkursandi 

Breiðamerkurjökull er væntanlega augljósasta dæmið um áhrif jöklabúskaparins á landið. Þar var jökullinn stærstur skömmu fyrir aldamótin 1900 eftir að hafa gengið fram með rikkjum um nokkrar aldir og átti að lokum ekki eftir nema um 200 metra að ströndinni eins og kemur fram á korti frá danska herforingjaráðinu sem var teiknað eftir mælingum frá árinu 1902. Áður en jökullinn lagðist yfir var þarna sléttlendi og gróðursælar sveitir og jafnvel skógi vaxið land milli fjalls og fjöru um landnám. Þegar jökullinn hopar kemur allt annað land í ljós en það sem var fyrir. Það er eðli skriðjökla að grafa sig niður í það land sem þeir hvíla á og þar sem langt er í fast berg þarna á söndunum, hefur jökullin náð að grafa sig marga tugi metra niður fyrir sjávarmál þar sem lónið er, en lengra inn í landinu og undir skriðjöklinum sjálfum hafa mælingar sýnt að jökullin hefur grafið sig niður meira en 300 metra undir sjávarmál. Lón sem myndast vegna hörfandi jökla fyllast smám saman af framburði jökuláa sem í þau renna en það sem ógnar hins vegar þessu lóni er sjórinn sem smám saman vinnur á því hafti sem skilur að lón og haf. Því óttast menn að þarna sé að verða til heilmikill fjörður verði ekkert að gert og samgöngur milli landshluta í hættu landleiðina. Eins og kom fram í fréttaviðtali, þann 2. í páskum, við Fjölni Torfason bónda á Hala í Suðursveit eru hugmyndir upp um að opna lóninu aðra leið til sjávar og þá austar um gamlan farveg, en það á að minnka álagið á svæðið þar sem brúin er og styst til sjávar.

 

Á myndinni hér að ofan sést vel hversu mikið Breiðamerkurjökull hefur hopað frá því að hann fyllti út í allt lónið fyrir 100 árum. Áin sem liggur á milli hafs og lóns er orðin það stutt að sjórinn nær nú að flæða inn í lónið sem verður þannig hlýrra en ella og flýtir enn frekar fyrir bráðnun jökulsins.

Myndina setti ég saman úr fjórum myndum sem bloggarinn og flugkappinn Kjartan Pétur Sigurðsson tók á flugi yfir lóninu, en á hér myndasíðu hans má sjá fleiri myndir úr því flugi.

Bandaríkjamenn falla á prófinu í Írak

4000 þúsund Bandaríkjahermenn hafa fallið í Írak sem er vissulega há tala og örugglega hærri tala nokkurn gat grunað fyrir innrásina í Írak. Það er hinsvegar erfiðara að gera sér grein fyrir tölu fallina Íraka frá innrásinni en sú tala hleypur þó á hundruðum þúsunda. Mannfall Íraka er þó ekki nema að hluta til vegna beinna árása Bandaríkjamanna því mjög margir hafa fallið í hryðjuverkum, sem er athyglisvert því Írakstríðið var einmitt liður í stríðinu gegn hryðjuverkum. Hryðjuverk voru reyndar mjög lítið stunduð í Írak fyrir innrásina en það verður að hafa í huga að stríðið gegn hryðjuverkum var alltaf bara stríð gegn hryðjuverkum í Bandaríkjunum sjálfum. Það sem Bandaríkjamenn geta kannski glaðst helst yfir er að stjórn Saddams Husseins er fallin og Saddam sjálfur ekki lengur á meðal vor sem þýðir að hann getur ekki komið sér upp gjöreyðingarvopnum í framtíðinni, eins og einhver Bandarískur embættismaður nefndi svo smekklega um daginn. Ég get ekki sagt annað en að Bandaríkjamenn hafa fallið á prófinu í Írak.

4000 Bandaríkjamenn hafa fallið í Írak

Var Jesú sólguð, frjósemisguð eða frelsari?

Nú er komið að stóru Jesuskrifunum. Ég skrifaði fyrir síðustu jól um vetrasólstöðurnar og velti aðeins fyrir hvort fæðing frelsarans tengdist endurkomu sólarinnar um jólin og spurði þessarar spurningar: Hver var hann í raun þessi Jesú sem fæðist um jólin á sama tíma og sólin og er fórnað um páska? Ég hafði reyndar eitthvað heyrt óljósar hugmyndir um að Jesúfræðin gætu verið talsvert flóknari heldur en frásagnir Biblíunnar gæfu til kynna og að finna mætti fleiri Jésúa í öðrum og eldri trúarbrögðum. Hugsanlegu er viss skyldleiki milli flestra trúarbragða sem upp hafa sprottið í gegnum árþúsundin meira og þau meira og minna samtengt rétt eins og menningin og tungumálið.

Sama dag og ég birti umræddu grein kom svo einmitt umfjöllun í Fréttablaðinu um þetta og var þar lagt útfrá myndinni Zeitgeist sem ég vissi ekki af þá en margir hafa séð á netinu en fyrsti hluti hennar er lagður undir þessi Jesúmál. Í nefndri mynd eru taldir upp ýmsir fornir guðir sem tengdust átrúnaði á sólina og því haldið fram Jesú hafi í raun verið sólguð og sagnir um hann séu meira og minna byggðar á fornum goðsögnum og fyrirmyndum sem finna má í ýmsum trúarbrögðum. Meðal þeirra sem nefndir eru til sögunnar eru: Hórus - sólguð Egypta, Krisna - Kristur Hindúa og Mítra - Guð Persa. Þessir heilögu guðir og ýmsir fleiri eiga margt sameiginlegt. Þeir fæðast allir um vetrasólhvörf, gjarnan meyfæðingu, eru guðssynir, ljós heimsins, frelsa menn frá illu, lækna sjúka og deyja að lokum fyrir syndir mannanna – sumir jafnvel krossfestir.
Og talandi um kross, þá er krossinn auðvitað tákn kristinnar trúar en á sér um leið samsvörun í heiðnum átrúnaði á sólina þar sem miðja hans táknar sólina en höfuðáttirnar eru svo útfrá henni. Í fornum myndum af Jesú var reyndar höfuð hans gjarnan sýnt á miðju krossins eins og sólguði sæmir - ljósi heimsins.

En svo eru það páskarnir. Þeir eru auðvitað eins og jólin, forn hátíð. Jesú kom einmitt til Jerúsalem til að halda upp á páskana, en var þar svikinn, handtekinn, krossfestur, dáinn og grafinn en reis svo upp á þriðja degi aftur upp frá dauðum. Páskana ber upp á þeim tíma þegar jafndægur eru að vori, eða því sem næst eins og fjallað er um í áðurnefndri Zeitgeist mynd. En í myndinni er hins vegar minni áhersla lögð á annan þátt páskahátíðarinnar, sem er nefnilega sá að páskarnir séu frjósemishátíð og sennilega ævaforn sem slík. Páskana ber upp á þann tíma þegar gróður jarðar fer að dafna eftir veturinn og það sem skiptir kannski meira máli hér, er að páskarnir eru sá tími þegar korninu er sáð í jörðu. Útsæðinu er fórnað, fyrir nýja uppskeru og því betri uppskeru eftir því sem guðirnir eru okkur hliðhollari. Á þeim örlagaríku páskum sem kristnir menn halda upp á, var sjálfum Jesú Guðssyni fórnað. Er þar kannski komin tilvísun í miklu eldri fórnarhátíðir um páska? Líta má svo á að eins og sáðkornið sem spíraði eða lifnaði við eftir að hafa legið í jörðinni í þrjá daga þá reis Jesú upp á þriðja degi „til þess að hver sem á hann trúir, glatist ekki heldur hafi eilíft líf“ eins og segir í trúarjátningunni. Svo má líka nefna að í bók fræðimannsins Einars Pálsonar er að finna frásögn um frjósemisguðinn Frey Njarðarson sem kemur úr ásatrúnni en þar er talað um að Njörður hafi fórnað sjálfum sér í syni sínum fyrir mannkynið og í myrkasta skammdeginu éta menn líkama hans og drekka blóðið, eða éta kornið og drekka ölið.

Þar hafa menn það, Jesú var maður eða goðsagnarvera sem átti sér marga eldri bræður frá mörgum samfélögum, sem voru sólarguðir og/eða frjósemisguðir. Jesú kristinna manna er hinsvegar samkvæmt Biblíunni ekki goðsagnavera, hann lifði og starfaði meðal fólksins, boðaði fyrirgefningu syndanna og frelsun mannanna. Það er í sjálfu sér ekkert sem sannar það Jesú Kristur hafi yfirleitt verið til, hvað þá að hann hafi verið eingetinn sonur guðs og risið upp frá dauðum. En þetta er auðvitað trúaratriði og verður hvorki sannað eða afsannað og eins og fellst í orðinu trú, þá er ekki um fullvissu að ræða heldur trú. 

- - - - - - 

Ég læt hér fylgja slóð á myndina Zeitgeist: http://www.zeitgeistmovie.com/main.htm. Eftir inngang að myndinni þá fjallar fyrsti hluti hennar um hugmyndina um Jesú sem sólarguð en annars virðist tilgangur hennar vera sá að fletta ofan af hlutunum eins og kristindómnum, en einnig um samsæriskenningar í sambandi við árásina á World Trade Center og svo kemur umfjöllun um peningakerfið í heiminum. 

Einnig bendi ég á grein á bloggsíðunni Greinasafn Sigursveins, en þar fékk ég fróðleik um Frey Njarðarson, en einnig er þar fjallað um tengsl fornra trúarbragða og frjósemisdýrkenda við hinn heilaga berserkjasvepp.

Misjafn er matarkosturinn í henni veröld

Nú styttist í að föstunni lýkur og páskaátið hefst. Það er ekki verra tilefni en hvað annað til að skoða hvað fólk lætur ofan í sig af mat víðsvegar í heiminum svona dags daglega. Á myndunum sem hér fylgja hefur einmitt verið safnað saman vikuskammti af mat hjá fjölskyldum í hinum ýmsu löndum og að auki búið að taka saman hvað herlegheitin kosta. Mjög athyglisverður samanburður að ýmsu leyti.

Verði ykkur að góðu.

Þýskaland: Melander fjölskyldan frá Bargteheide

Matarkostnaður á viku: 500 dollarar / 38.900 kr.

 

Bandaríkin: Revis fjölskyldan frá Norður-Karolínu

Matarkostnaður á viku: 342 dollarar / 26.600 kr.

 

Ítalía: Manzo fjölskyldan frá Sikiley

Matarkostnaður á viku: 260 dollarar / 22.200 kr.

 

Mexíkó: Casales fjölskyldan frá Cuernavaca

Matarkostnaður á viku: 189 dollarar / 14.700 kr.

 

Pólland: Sobzynscy fjölskyldan frá Konstacin-Jeziorna

Matarkostnaður á viku: 151 dollarar / 11.745 kr.

 

Egyptaland: Ahmed fjölskyldan frá Kaíró

Matarkostnaður á viku: 68.5 dollarar / 5.330 kr.

 

Ekvador: Ayme fjölskyldan frá Tingo

Matarkostnaður á viku: 31.5 dollarar / 2.450 kr.

 

Bhutan: Namgay fjölskyldan frá Shingkhey þorpi

Matarkostnaður á viku: 5 dollarar / 389 kr.

 

Chad: Aboubakar fjölskyldan frá Bredjing búðunum

Matarkostnaður á viku: 1,23 dollarar / 96 kr.

- - - - - - -  

Myndirnar hér að ofan birtust allar í bókinni: Hungry planet what the world eats, eftir Faith D'Aluisio og ljósmyndarann Peter Menzel.

 

Á Vífilsfelli

Já, það var ekki mjög slæmt að vera staddur á toppi Vífilsfells núna fyrr í dag. Lognið kom úr öllum áttum, sólin skein af öllu afli og fjallakyrrðin allt að því ærandi. Á myndinni má sjá þann sem þetta skrifar en það var ferðafélagi minn Harri sem tók myndina. Bláfjöllin skarta sínu fegursta þarna í baksýn en þar hefur sjálfsagt verið meira margmenni á ferð og á meiri ferð. Þetta var ágætis æfing fyrir stærri átök sem eitthvað er verið að spá í.