Fęrsluflokkur: Vķsindi og fręši

Óleyfileg athugasemd

Kristinn Pétursson skrifar ķ dag bloggfęrsluna: Nś veršur fjallaš opinberlega um jöklastöšu į Ķslandi fyrir 2500 įrum žar sem hann gerir hlżindi fyrri įržśsunda į ķslandi og nįgrennis aš umtalsefni. Hann talar m.a. um hvaš jöklar voru smįir hér į landi fyrir 2.500 įrum sem reyndar er vel žekkt stašreynd. Einnig spįir hann ķ hvernig Gręnlandsjökull hafi litiš śt į hlżrri tķmum og kallar eftir grafķskri mynd af jöklinum į fyrri tķš og lķka af ķsnum į noršurpólnum. Ķ framhaldinu koma svo fram hjį honum klassķskar efasemdir um žaš hvort nokkuš sé aš marka męlingar į hitafari jaršar og svo żmislegt fleira ķ žeim dśr. Ekki tókst mér aš skrifa athugasemd viš fęrslu hans žar sem ég hef ekki leyfi til žess enda er žetta eldheitt mįlefni og sķgild deiluefni hér į blogginu žar sem hver telur sig vita best og skil ég žar sjįlfan mig ekki undan. Ég tók skjįskot af athugasemdinni sem ég birti hér aš nešan. Žetta er žvķ ekki eiginleg bloggfęrsla hjį mér enda er ég aš hugsa um aš taka žetta śt aftur įšur en langt um lķšur.

Athugasemd
Athugasemdin var į žessa leiš:
"Minni jöklastaša hér fyrr į tķmum er vel žekkt mešal vķsindamanna og ég veit ekki betur en aš žeir séu almennt sammįla um įstęšur žess aš loftslag hafi fariš smįm saman kólnandi sķšustu įržśsund og fram aš upphafi 20. aldar.
Grafķskar myndir um stęrš jökla og ķsbreiša aftur ķ tķmann eru mjög hįšar įgiskunum. Žó er nokkuš ljóst aš Gręnlandsjökull hefur haldiš flatarmalįli sķnu aš mestu enda er Gręnland eins og skįl sem er full af ķs. Žegar ķs Gręnlandsjökuls minnkar žį lękkar ķ skįlinni en flatarmįl breytist lķtiš. Žetta er ólķkt Ķslandi sem er meira bungulaga meš jöklum ofanį sem eru miklu viškvęmari fyrir brįšnun."


Fleira mętti gera athugasemdir viš ķ skrifum Kristins en žar skķn ķ gegn sś hugmynd hans og reyndar margra annarra aš hlżindin nśna séu ekki svo merkileg vegna žess aš hlżtt hafi einnig veriš įšur fyrr og žaš sem viš séum aš upplifa nśna sé bara nįttśruleg sveifla sem mun vonandi ekki ganga til baka. Mįliš er hinsvegar žaš aš nśverandi hlżindi, eins góš og žau eru akkśrat fyrir okkur hér ķslandi nś um stundir, eru talin vera ašeins hluti af žeirri hnattręnu hlżnun sem sennilega mun halda įfram langt fram į nęstu öld ef ekki lengur. Hlżindin sem voru hér fyrir nokkrum įržśsundum voru af allt öšrum toga en žau sem eru ķ dag. Žau voru ašallega bundin viš noršurhvel og orsökušust af meiri möndulhalla jaršar sem gerši žaš aš verkum aš sólgeislun var meiri aš sumarlagi į noršurhveli žannig aš ķs og jöklar įttu erfišara uppdrįttar en ķ dag. Žróunin til minni sólgeislunar aš sumarlagi mun halda įfram ķ nokkur žśsund įr til višbótar eftir žvķ sem jöršin réttir meira śr sér en sķšan mun žróunin snśast aftur viš.

Hver sem er getur gert hér athugasemdir eins og įvallt į žessari bloggsķšu.


Skeggtķska endurspeglar tķšarandann

Viš lifum į skeggjušum tķmum žar sem ekkert žykir sjįlfsagšara en aš karlmenn lįti andlitshįr sķn vaxa óskert. Žannig hefur žaš žó ekki alltaf veriš enda er skeggtķska nįtengd tķšarandanum hverju sinni rétt eins og önnur tķskufyrirbęri. Fyrir nokkrum dögum var skeggfręšingur kynntur til sögunnar ķ sjónvarpinu en sį hafši skrifaš BA-ritgerš um skeggsögu Ķslendinga. Nįši sś athugun eitthvaš aftur ķ aldir en endaši sirka į hippaįrunum kringum 1970 ef ég man rétt. Sjįlfsagt mjög athyglisverš rannnsókn.

En skeggsagan endar žó ekki žar og frį įrinu 1970 hefur skeggtķskan fariš heilan hring eša jafnvel tvo, žannig aš eiginlega mį tala um skeggjašar og óskeggjašar kynslóšir eins og ég ętla aš reyna aš rekja hér. Ég get svo sem upplżst aš ég er fęddur įriš 1965 sem žżšir aš ég varš tvķtugur įriš 1985. Į žeim įrum datt varla nokkrum ungum manni į uppleiš ķ hug aš lįta sér vaxa skegg enda mį segja aš ég tilheyri skegglausu kynslóšinni. Į įrunum um og upp śr 1980 žótti hjį ungum mönnum žaš vera beinlķnis gamaldags, kallalegt og fślt aš vera meš skegg.

Duran DuranHetjur 9. įratugarins voru heldur ekki meš skegg, hvorki pönkararnir né nżrómantķsku poppararnir. Eiginlega įttu menn aš vera kvenlegir ef eitthvaš var in the eighties, meš mikiš blįsiš hįr upp ķ loftiš ķ penum skófatnaši og jafnvel mįlašir, į sama tķma og konurnar voru meš axlapśša til aš gerast karlmannlegri. Žetta voru lķka tķmar framtķšarhyggju enda voru tölvurnar farnar aš gera žaš gott og allt sem var nśtķmalegt og framsękiš žótti jįkvętt. Žetta voru lķka tķmar efnishyggju og žį žótti allt annaš en skammarlegt aš vera svokallašur uppi.

Żmsir menn į besta aldri voru žó meš skegg į 9. įratugnum en žaš voru žį leifar frį hįrunum um og eftir 1970 žegar mikil skeggtķska var ķ gangi sem tengdist hippamenningunni. Helst voru žaš žį hinir rótękari sem létu skegg sitt vaxa og stundum mjög frjįlslega. Vinstri menn, verkalżšsleištogar, Steingrķmur og Ögmundurspekingar og svo aušvitaš margir popparar voru žarna įberandi skeggjašir og eru sumir jafnvel enn. Mörg skeggin hafa žó rżrnaš mjög meš tķmanum og eru ķ dag varla nema svipur hjį sjón eša jafnvel horfin. Hęgri menn og Framsóknarmenn įttu sķn skegg lķka en žar voru yfirvaraskeggin meira ķ tķsku. Žau voru lķka góš og gild į diskótķmanum en kolféllu śt śr myndinni eftir žaš og fįtt hefur veriš frįleitara en yfirvaraskegg hjį minni kynslóš og žeim seinni jafnvel lķka.

Žegar leiš į 9. įratuginn fór žetta smįm saman aš breytast. Amerķska rapp- og hjólabrettamenningin fór aš verša įberandi, og draumališiš USA ķ körfubolta sló ķ gegn. Žį žótti smart aš vera meš frjįlsleg hįlfskegg og hįrlitlir menn fengu uppreisn ęru og mįttu raka žaš sem eftir var į kollinum ķ stķl viš Michael Jordan. Žarna var lķka komin heilmikil žreyta gagnvart framtķšarhyggju og skynsemishyggju 9. įratugarins. Nżaldarmenning allskonar hófst meš 10. įratugnum og hippatķskan var endurunnin meš sķšum hįrum og żmsum skeggśtgįfum aš ógleymdu "grönsinu" meš Kurt Kóbein ķ broddi fylkingar. Žetta frjįlslega lśkk gekk žó ekki žegar menn ętlušu sér stóra hluti ķ ört vaxandi fjįrmįlaheimi upp śr aldamótunum. Žar réši snyrtimennskan rķkjum meš vel snyrtum andlitum og burstušum skóm. Tķska og tķšarandi hefur annars oft skipst ķ tvęr fylkingar. Ķ śthverfum borgarinnar og nįgrannsveitarfélögum žróašist hnakkamenningin sem var mjög mótfallin öllum lķkhamshįrum nešan hnakka. Til mótvęgis voru svo krakkarnir ķ hundrašogeinum sem tilheyršu krśttskynslóšinni. Žótt įherslan hafi žar veriš į hiš barnslega sakleysi létu strįkarnir sér žó vaxa žaš skegg sem ķ boši var og žótti passa einkar vel viš prjónahśfurnar.

Ķ dag žegar draumaheimar frjįlshyggjunnar hafa kollsteypst viršist hiš frjįlslega śtlit hafa tekiš völdin meš sigri hipsteramenningarinnar. Ķ staš Arne Jakobsen snśast smartheitin nś um aš endurnżta žaš gamla. "Retró" er mįliš og Slippfélagshśsiš er oršiš aš hóteli meš gamaldags veggfóšrum og Kexverksmišjan Frón heitir nś KEX Hostel og žar getur varla nokkur vel rakašašur mašur lįtiš sjį sig. Jafnvel menn af minni kynslóš eru farnir aš sjįst meš skegg, man til dęmis eftir einum skólabróšir śr MH sem kannski ętlar aš verša formašur Samfylkingarinnar og fleiri mętti nefna. Sjįlfur er ég ķ engum slķkum hugleišingum en višurkenni žó aš rakvélin er ekki notuš į hverjum degi.

Skegg Reykjavik

Myndaröšin hér aš ofan er tekin af bloggsķšunni Beards of Reykjavik žar sem sjį mį mikiš samansafn aš skegglingum.

Į hinum myndunum mį annarsvegar sjį drengjahljómsveitina Duran Duran og hinsvegar mynd sem ég tók af tveimur pólitķkusum af vinstri kantinum į fyrstu vikum bśsįhaldabyltingarinnar. Skeggjašur gušfręšiprófessor sżnist mér lķka gęgjast žarna inn.

Um BA-ritgerš Siggeirs F. Ęvarsonar, Upphaf ķslenskrar skegg­tķsku, mį lesa nįnar hér:

Skeggfręšingur rannsakar skeggsögu Ķsland.

 


Śtsynningur į vefmyndavél

Hin óstöšuga sušvestanįtt meš sķnum skśrum eša slydduéljum og einstaka hagléljum er įkaflega myndręnt vešur, einkum žegar geislar skammdegissólarinnar nį aš varpa dulmagnašri birtu į skżjabakkana. Hér kemur smį sżnishorn af śtsynningi dagsins en myndirnar eru skjįskot af vefmyndavél Vešurstofunnar og sżna vešriš ķ Reykjavķk meš 15 mķnśtna fresti žann 15. nóvember frį kl. 12:15 til 14:00.

15. nóv 12:15 15. nóv 12:3015. nóv 12:4515. nóv 13:0015. nóv 13:1515. nóv 13:3015. nóv 13:4515. nóv 14:00

 


Hamfaraheimskort

Žó aš viš hér į Ķslandi bśum viš mikinn fjölbreytileika ķ nįttśruhamförum žį eru žęr hamfarir sem betur fer ekki mjög dramatķskar į heimsmęlivarša. Til aš skoša žaš betur žį hef ég gert hér tilraun til aš kortleggja nįttśruhamfarir heimsins til aš sjį viš hverju mį bśast hér og žar. Śtkoman er kortiš hér aš nešan sem gęti kallast hamfaraheimskort og er ķ stķl viš hamfarkortiš af Ķslandi sem ég śtbjó į sķnum tķma. Greinilegt er aš sum svęši verša fyrir meira aškasti en önnur. Ķ Bandarķkjunum og Sušaustur-Asķu eru til dęmis varla plįss fyrir allar uppįkomurnar į mešan önnur svęši eru nįnast auš. Žaš mį skipta flestum nįttśruhamförum ķ tvo meginflokka: vešurfarslegar hamfarir og jaršfręšilegar. Fjölmennustu svęši jaršar eru aušvitaš viškvęmari fyrir duttlungum nįttśrunnar en žau fįmennari og svo skiptir rķkidęmi lķka mįli žvķ mesta manntjóniš veršur išulega ķ fįtękari löndunum į mešan eignatjóniš er mest ķ hinum rķkari löndum. Katastrófur kallast svo žaš žegar mikiš manntjón auk eignatjóns veršur ķ hinum rķkari og žróušu löndum. En hér er kortiš – nįnari śtlistun er svo fyrir nešan.

Hamfaraheimskort

Nįnari śtlistun: Eldgos geta valdiš miklu tjóni ķ nįnasta umhverfi en žau stęrstu geta valdiš grķšarlegum hamförum og jafnvel kęlt loftslag į allri jöršinni tķmabundiš. Eldvirkustu svęšin eru flest bundin viš flekaskil žar sem śthafsfleki fer undir meginland t.d. allt ķ kring um Kyrrahafiš. Indónesķa blandast žarna inn ķ en er alveg sér į parti žegar kemur aš eldvirkni. Ķ Evrópu er gżs ašallega į Ķtalķu auk Ķslands. Nokkur eldvirkni er viš sigdalinn ķ Afrķku žar sem įlfan er aš byrja aš klofna og svo eru einstaka heitur reitur innį meginflekunum. Viš flekaskil žar sem tveir meginlandsflekar koma saman er oft bara um jaršskjįlfta aš ręša eins og Himalayjafjölllum. Gjörvallur Kyrrahafshringurinn framkallar einnig mikla jaršskjįlfta og ķ žeim stęrstu į Kyrrahafi og Indlandshafi er hętt viš hamfaraflóšbylgjum ķ stķl viš žaš sem ķbśar Asķu hafa fengiš aš kynnast ķ tvķgang į žessari öld. Slķkar skjįlftaflóšbylgjur verša ekki į Atlantshafinu enda er botn Atlantshafsins aš glišna um hrygginn sušur eftir öllu hafinu ķ frekar rólegu ferli, nema kannski hér į Ķslandi žar sem hryggurinn liggur ofansjįvar. Į fjöllóttum svęšum geta skrišur gert mikinn usla ķ rigningartķš og žurrkaš śt heilu žorpin. Af vešurfarslegum fyrirbęrum er annars af nógu aš taka en žar fį fellibyljirnir ķ Amerķku mesta athygli, sérstaklega ef žeir nįlgast Bandarķkin. Annaš og kannski öllu meira fellibyljasvęši er vestast ķ Kyrrahafinu žar sem lętin skella į löndum Austur-Asķu. Minni hitabeltisstormar eru į vķš og dreif sitt hvoru megin mišbaugs og svo žekkjum viš vel styrk vetrarstormanna hér į noršanveršu Atlantshafi. Merkilegt er annars aš sunnanvert Atlantshaf er alveg laust viš fellibylji enda fréttum viš ekki af fellibyljum ķ Argentķnu og Brasilķu. Hafķsinn merki ég inn hér noršur af landi. Hann er žó kannski śr sögunni sem vandamįl en žó er aldrei aš vita. Hitabylgjur og kuldaköst verša helst į temprušum svęšum žar sem stutt er bęši ķ kalt og hlżtt loft. Hinsvegar tekur fólk hitabylgjum fagnandi į kaldari noršlęgum slóšum enda verša žęr sjaldnast til vandręša žar. Kuldaköstin geta žó teygt sig nokkuš langt sušur eftir Asķu aš vetralagi og sama mį segja um hitabylgjur aš sumarlagi. Flóš geta einnig vķša valdiš usla eins og t.d. ķ Pakistan, Kķna og vķšar ķ Asķu. Bandarķkjamenn, Evrópubśar og Įstralir žurfa einnig aš kljįst viš flóš žegar regniš fer śr böndunum en svo eru žurrkarnir oft öllu verri į sömu slóšum ekki sķst žegar uppskeran er ķ hśfi. Į žvķ hafa ķbśar austur Afrķku oft fengiš aš kenna en žar er öll afkoma fólksins beinlķnis hįš hinu hįrfķna sambandi regns og žurrka. Önnur afleišing žurrka utan eyšimarka eru svo skógareldarnir sem eiga žaš til aš fara śr böndunum og nįlgast ķbśšabyggšir, jafnvel heimkynni fręga fólksins ķ Hollywood. Bandarķkinn eru einnig land skżstrókanna en lķtiš fréttist af žeim annarstašar. Fyrir utan jarš- og vešurhamfarir mį svo aušvitaš nefna engisprettufaraldinn sem getur eyšilagt uppskeruna į stórum landsvęšum ķ heitu löndunum. Engisprettur falla sennilega ķ hamfarahópinn sem gęti kallast meindżr, plįgur og óargadżr en ég fer ekki nįnar śt žaš hér. Ekki fer ég heldur śt ķ žį tegund hamfara sem mannskepnan stendur fyrir sjįlf ķ friši og ófriši. Žaš kallar į alveg sérstaka kortagerš.


Vindstigin endurskošuš

Fyrir nokkrum įrum var įkvešiš aš leggja nišur gömlu góšu vindstigin en taka upp ķ stašinn męlieininguna metrar į sekśntu. Žessi skilgreining hefur sjįlfsagt żmsa kosti - er til dęmis nįkvęmari en gamla vindstigakerfiš. Hitt er annaš mįl aš žegar vindafar ber į góma ķ daglegu tali žį notar fólk ekki tölur enda hafa fęstir almennilega tilfinningu fyrir žvķ hvaš vindur fer hratt ķ metrum į sekśntu tališ. Fólk segir bara aš žaš sé logn, dįlķtiš hvasst eša jafnvel helvķti hvasst og žaš skilst. Gömlu oršin sem voru tengd vindstigunum geršu žetta lķka aš vissu marki, samanber kul, stinningsgola og stormur en voru hinsvegar komin nokkuš til įra sinna og ekki alltaf skiljanleg nśtķmafólki. Flestum finnst t.d. žaš vera öfugmęli aš rok skuli vera meira en stormur enda žekkja žaš fęstir žegar sjóinn tekur aš rjśka upp ķ roki. Žaš fyrirbęri mį žó gjarnan sjį t.d. ķ Kollafirši ķ mestu vešrunum eins og viš höfum fengiš aš kynnast ķ noršanįttinni undanfariš.

Til aš reyna aš bęta eitthvaš śr žessu ętla ég aš koma hér meš tillögu aš nżju kerfi til aš lżsa vindhraša sem mišast viš mįlvitund nśtķmafólks. Gömlu heitin og vindhraši ķ metrum į sekśntu eru ķ sviga.

       Blįnkalogn  ( Logn 0–0,2 m/s )

       1  Logn  ( Andvari 0,3–1,5 m/s )

       2  Bongó  ( Kul 1,6–3,3 m/s )

       3  Smįvindur  (Gola 3,4–5,4 m/s )

       4  Dįlķtill vindur  ( Stinningsgola 5,5–7,9 m/s )

       5  Soldiš hvasst  ( Kaldi 8,0–10,7 m/s )

       6  Leišindavindur  ( Stinningskaldi 10,8–13,8 m/s )   

       7  Ansi hvasst  ( Allhvasst 13,9–17,1 m/s )

       8  Helvķtis rok  ( Hvassvišri 17,2–20,7 m/s )

       9  Brjįlaš rok  ( Stormur 20,8–24,4 m/s )   

     10  Snarvitlaust rok  ( Rok 24,5–28,4 m/s )

     11  Alveg bilaš  ( Ofsavešur 28,5–32,6 m/s )

     12  Ó-mę-god!  ( Fįrvišri > 32,6 m/s )

Dęmigerš noršanįttar-óvešurspį gęti samkvęmt žessu hljómaš svona:Ansi hvasst eša helvķtis rok af noršri į landinu og jafnvel brjįlaš rok allra vestast. Hvessir enn meira um kvöldiš meš noršaustan helvķtis- eša jafnvel snarvitlausu roki. Ó-mę-god ķ verstu hvišunum.

Meš vešurspįm ķ žessum dśr er ég viss um aš óvešuspįr fari ekki framhjį nokkrum manni.


Hamfarakort af Ķslandi

Žaš eru ekki mörg lönd ķ heiminum sem geta bošiš upp į jafn mikiš śrval af nįttśrufarslegum uppįkomum og Ķsland. Žegar gosiš ķ Eyjafjalljökli stóš sem hęst voriš 2010 gerši ég tilraun til aš kortleggja žaš helsta sem viš žurfum aš fįst viš ķ nįttśrunni og śtkoman var hiš svokallaša Hamfarakort. Żmislegt hefur gerst sķšan, svo sem gos ķ Grķmsvötunum og nśna sķšast stórhrķš į Noršurlandi og jaršskjįlftar. Žaš er žvķ alveg tķmabęrt aš endurbirta hamfarakortiš, en žó meš smį uppfęrslum og višbótum.

Hamfarakort 2012

Hamfarayfirlit. Eldgos į Ķslandi er kannski žaš sem mesta athygli fęr og ekki aš įstęšulausu. Žó aš flest eldgos séu frekar meinlaus žį geta inn į milli komiš hamfaragos sem er stęrri ķ snišum en viš viljum hugsa til enda. Eldvirknin er ašallega bundin viš gosbeltin į landinu sunnan og noršanlands en įhrifin af žeim geta veriš mun vķštękari. Stórir jaršskjįlftar verša helst į Sušurlandsundirlendi og śti fyrir Noršurlandi auk minni skjįlfta vķšar. Hafķsinn kemur oftast aš landi į noršanveršum Vestfjöršum og getur breišst śt austur eftir Noršurlandi og jafnvel sušur meš Austfjöršum į köldum įrum. Sķšustu įratugi hafa snjóflóš reynst vera skašlegustu uppįkomurnar ķ mannslķfum tališ en helsta ógnin af žeim er žar sem fjöllin eru bröttust yfir byggšum į Vestfjöršum, Noršurlandi og Austfjöršum. Hętta į skrišuföllum og berghlaupum fylgir einnig žessum fjöllóttu landshlutum. Į sušvesturlandi er hęttan į sjįvarflóšum mest enda er landiš žar almennt aš sķga af jaršfręšilegum įstęšum. Flóš geta komiš ķ stęrri įr vegna śrkomu og leysinga en sér-ķslensk fyrirbęri hljóta aš vera jökulhlaupin į Sušurlandi. Óvešur geta skolliš į ķ öllum landshlutum og śr öllum įttum og žeim geta fylgt mikil vatnsvešur eša stórhrķšir į óhentugum tķmum. Žurrkar hafa vķša plagaš bęndur undanfarin sumur og žį kannski helst į Vestur- og Noršurlandi. Sunnanlands mį hins vegar helst eiga von į eldingum en žeim fylgir alltaf viss hętta. Sandfok telst varla til mikilla hamfara en į hįlendinu er fokiš nįtengt gróšureyšingu landsins en einnig hefur öskufokiš bęst viš eftir sķšustu gos. Eldar eru ašallega ķ formi sinu- og jaršvegselda en eftir žvķ sem gróšri fer fram į landinu eykst hęttan į stęrri atburšum svo sem skógareldum. Svo eru žaš bara blessašir ķsbirnirnir sem stundum įlpast hingaš - ekki sķst nś į undanförnum įrum žrįtt fyrir minnkandi hafķs.

Žaš mį velta fyrir sér dreifingu hamfara į landinu. Enginn landshluti er óhultur samkvęmt žessu en sum landssvęši liggja žó betur viš vissum höggum en önnur. Žaš landssvęši sem mér sżnist sleppa best er Breišafjöršurinn og Dalirnir, helstu atburšir žar eru vešursfarslegir en žó ekki endilega verri en annarstašar.

Viš getum fagnaš žvķ aš hér verša hitabylgjur ekki til vandręša, jafnvel ekki ķ framtķšinni. Ekki heldur fellibyljir eša skżstrókar nema žį ķ smękkašri mynd. Žótt minnst hafi veriš į skógarelda verša žeir varla ķ lķkingu viš žaš sem gerist erlendis og hamfaraflóšbylgjur vegna jaršskjįlfta koma hér varla enda ašstęšur öšruvķsi hér en į Kyrrahafinu. Žaš mį žó ķmynda sér flóšbylgjuhamfarir af öšrum og fįheyršum atburšum svo sem af loftsteinahrapi ķ hafiš sem minnir okkur į aš hamfarir geta veriš afar vķštękar. En hvaš sem öllu lķšur žį getum viš žó kannski fagnaš žvķ umfram annaš aš hér veršur enginn engisprettufaraldur.


Hvar veršur nęsta eldgos į Ķslandi?

Fimmvöršuhįls 3.aprķl

Eitt af haustverkunum hjį mér į žessari bloggsķšu er aš setjast ķ spįstellingar og velta fyrir mér nęsta eldgosi į Ķslandi. Aš venju eru žessar vangaveltur settar fram af meira kappi en forsjį enda er ég litlu nęr um framtķšina en ašrir. Ekki er ég heldur jaršfręšingur og žvķ skal lķta į žessar pęlingar sem dęmigerša tilraun óbreytts bloggara til aš hafa vit į hlutunum.
Prósentutölurnar ķ upptalningunni hér aš nešan vķsa ķ hversu miklar lķkur ég tel į aš nęsta gos verši ķ viškomandi eldstöš og eru žau lķklegustu talin fyrst. Eins og oftast įšur eru žaš sömu žrjįr eldstöšvarnar sem verma efstu sętin nema aš žessu sinni į ég erfitt meš aš gera upp į milli toppsętanna. Ég geri žó varfęrnislega tilraun til žess.

26% Grķmsvötn eru komin ķ mikinn ham og žar hefur gosiš žrisvar sinnum meš 6-7 įra millibili sķšan 1998. Auk žess er svo Gjįlpargosiš 1996. Grķmsvatnagos viršast koma ķ lotum sem standa yfir ķ įratugi og greinilegt aš slķk lota er ķ fullum gangi en til samanburšar žį gaus ekkert žarna į įrunum 1942-1982 og jafnvel lengur eftir žvķ hvaš skal skilgreint sem gos. Nśna eru Grķmsvötn hinsvegar sķgildur kandķdat fyrir nęsta gos jafnvel žótt stutt sé frį sķšasta gosi. Hvort nęsta gos verši ķ Grķmsvötnum ręšst ašallega aš žvķ hvort ašrar eldstöšvar séu ķ startholunum og nįi aš skjótast inn į milli eins og raunin hefur reyndar veriš undanfarin įr. Žó mį velta fyrir sér hvort sķšasta Grķmsvatnagos hafi breytt rśtķnunni eitthvaš en žaš gos var sérlega öflugt eins og bęndur og bśfé fengu aš kenna į.

24% Hekla er mikiš ólķkindatól sem gżs nįnast fyrirvaralaust og gerir žaš alla spįdóma erfiša. Nś getum viš ekki lengur stólaš į 10 įra regluna sem upphófst meš Skjólkvķagosinu 1970 en samkvęmt žeirri reglu hefši Hekla įtt aš gjósa įriš 2010 eša 2011. Kannski er tappinn ķ gosrįsinni fastari fyrir nśna en undanfarna įratugi en vitaš er aš žrżstingur hiš nešra er fyrir nokkru kominn ķ žaš sem dugaš hefur til aš koma af staš sķšustu eldgosum. Žvķ er vel mögulegt aš įratugalangt goshlé sé nś reyndin en Hekla hefur ķ gegnum aldirnar gosiš einu sinni til tvisvar į öld og žį yfirleitt meš öflugri gosum en viš höfum įtt aš venjast sķšustu įratugi.

22% Katla minnir į sig meš stöku skjįlftum öšru hvoru en žó kannski ekki alveg meš žeim krafti sem vęnta mį ef eitthvaš mikiš er ķ ašsigi. Eftir žvķ sem sagnir herma žį er heilmikill ašdragandi aš Kötlugosum ólķkt žvķ sem gerist ķ Grķmsvötnum og Heklu. Minnihįttar skjįlftar og umbrot hafa veriš ķ sjįlfri Kötluöskjunni sem benda til einhverra kvikuhreyfinga hiš nešra og fyrr eša sķšar veršur žarna gos sem menn hafa reyndar bešiš eftir įratugum saman. Viš bķšum žó eftir frekari vķsbendingum svo sem hęšarbreytingum, uppžornušum lękjum og svo stóru skjįlftunum sem koma venjulega nokkrum klukkutķmum fyrir gos.

15% Bįršarbunga (9%) og Kverkfjöll (6%) koma hér saman žótt um sitthvora megineldstöšina sé aš ręša. Eldvirkni į žessu svęši įsamt Grķmsvötnum tengist mjög virkni sjįlfs möttulstróksins undir landinu sem mun einmitt vera stašsettur undir noršvestanveršum Vatnajökli. Aukin virkni ķ Grķmsvötnum gęti žvķ tengst aukinni virkni žarna almennt. Bįšar žessar eldstöšvar eru til alls lķklegar og hafa alloft gosiš eftir landnįm. Gossagan er žó ekki mjög žekkt vegna žess hve afskekktar eldstöšvarnar eru. Žarna getur veriš um aš ręša gos innan jökuls meš tilheyrandi vatnsflóšum eša sprungugos utan jökuls meš hraunrennsli. Hęttulegust eru žarna hin miklu hraungos sem geta oršiš til sušvesturs frį Bįršarbungukerfinu.

4% Reykjanesskagi įsamt Hengli er oft ķ umręšunni enda stutt frį höfušborgarsvęšinu og vķst er gos į skaganum mun setja żmislegt į annan endann. Jaršskjįlftavirknin sem žarna er hefur žó yfirleitt lķtiš meš kvikuhreyfingar aš gera žvķ žarna er landiš einfaldlega aš glišna. Virkni į žessu svęši breytir hinsvegar um ham um nokkurra alda skeiš meš margra alda millibili. Hvenęr nęstu hamskipti verša vitum viš ekki en žaš ętti aš vera fariš aš styttast ķ žau meš tilheyrandi gosum ķ hverju eldstöšvakerfinu af öšrum nęstu aldir į eftir. Kannski munum viš verša vitni aš einhverjum atburšum žarna į nęstu įrum en žaš gętu lķka lišiš 200 įr įšur en eitthvaš spennandi fer aš gerast.

4% Askja og nįgrenni veršur einnig aš fį aš vera meš hér. Askja og Dyngjufjöll eru mjög eldvirkt svęši meš miklum sprungukerfum ķ noršur. Žarna varš myndarlegt hraungos įriš 1961 og heilmiklir atburšir į seinni hluta 19. aldar žegar Öskjuvatn myndašist. Skjįlftavirkni er öšru hvoru į žessum slóšum en ekki margt sem bendir til eldsumbrota alveg į nęstunni.

5% Ašrir stašir skora ekki hįtt hjį mér žótt allt sé til alls lķklegt. Hér koma til greina stašir eins og Torfajökulssvęšiš, Eyjafjallajökull, Mżvatnsöręfi og Žeystareykir aš ógleymdum Vestmannaeyjum, Öręfajökli og jafnvel Snęfellsjökli o.fl. en žį eru ólķkindin oršin talsverš. Ķ ljósi skjįlftahrinu fyrir noršan mį svo kannski fara śt fyrir landsteinana žar sem Kolbeinseyjarhryggurinn er. Fķnt vęri žar aš fį nżja eyju ķ staš žeirrar sem er aš sökkva ķ sę.

Nęsta gos


Berghlaupiš mikla ķ Esjunni

Allt ķ nįttśrunni er breytingum undirorpiš og žaš landslag sem viš sjįum ķ dag er ķ raun bara stundarfyrirbęri į lengri tķmaskala. Ef viš horfum til Esjunnar žį hefur hśn sennilega ekki mikiš breyst sķšustu žśsundir įra ķ meginatrišum. Öšru mįli gegndi į mešan ķsaldarjöklarnir nögušu og tįlgušu fjallshlķšarnar ķ hvert skipti sem žeir sóttu fram og skildu svo eftir sig óstöšugar hlķšar žegar nżtt hlżindaskeiš gekk ķ garš. Žannig var žaš einmitt eftir sķšasta jökulskeiš (sem ég vil nś bara kalla lok ķsaldar) sem varš til žess aš feiknastórt berghlaup ruddist nišur hlķšar Esjunnar og blasa afleišingarnar viš okkur Reykvķkingum meš mjög įberandi hętti.

Kollafjaršarhlaup R.vķk
Sjįlfsagt hafa ekki allir velt žessu nįttśrfyrirbęri fyrir sér en umrętt berghlaup, eša skriša eša hvaš sem menn vilja kalla žetta, nęr yfir allt svęšiš frį ašalgönguleišinni į Žverfellshorn og alla leiš austur aš Kistufelli. Nįnar tiltekiš frį farvegi Mógilsįr ķ vestri og Kollafjaršarįr ķ austri. Žetta svęši ķ Esjunni er ólķkt öšrum hlķšum fjallsins, allsett hólum og bungum og heillegum klettabrotum sem hafa falliš fram af efstu brśnum fjallsins og skiliš eftir sig greinilegt sįr sem er įberandi sem snarbrattir klettaveggir efst undir fjallsbrśninni.

Samkvęmt upplżsingum sem ég fann ķ skżrslu sem nefnist „Ofanflóšahęttumat fyrir Kerhóla į Kjalarnesi“ kemur fram aš žetta Kollafjaršarberghlaup sé 3,2 km aš lengd frį efstu brśn fjallsins og nišur į lįglendi. Breiddin er 1,9 km og fallhęšin 765 metrar. Um rśmmįliš er žetta sagt ķ skżrslunni: „Ef giskaš er į 60 m mešalžykkt veršur rśmtakiš rśmlega 0.2 km3. Į Ķslandi eru ekki žekktar nema um 20 berghlaupsuršir sem eru yfir 3 km2 aš flatarmįli. Kollafjaršarhlaupiš er žvķ ķ hópi mestu berghlaupa landsins.

Sennilegt žykir aš fjallshlķšin hafi hlaupiš fram meš miklum lįtum ķ einni atburšarįs - eša svo gott sem. Hįmarksaldur er um 11 žśsund įr en annars er ekki vitaš meš vissu um tķmasetningu annaš en aš žetta er allt annaš en nżskeš. Fyrstu įržśsundin eftir ķsöld ęttu žó aš vera lķklegust. Annars hefši nś aldeilis veriš flott aš sjį allan ženna massa skrķša fram į sķnum tķma og sjįlfsagt hafa fylgt žessu drunur miklar og skjįlftar ógurlegir. Segiš svo aš Esjan sé ekki merkileg!

Esja berghlaup

Žessa mynd tók ég ofan af Kistufelli sumariš 2009 og er horft vestur eftir Esjunni ķ įtt aš Žverfellshorni en Kerhólakamburinn er fjęr. Efri hluti berghlaupsins sést žarna vel.

Efri myndin er tekin frį Öskjuhlķš, 10. október 2011.

- - - - -

Heimildir. Ofanflóšahęttumat Fyrir Kerhóla į Kjalarnesi - Skżrsla Hęttumatsnefndar Reykjavķkur (PDF-skrį)


Ķ hvaš stefnir įrshitinn ķ Reykjavķk?

Nś žegar žrķr mįnušir eru eftir af įrinu ętla ég aš velta mér dįlķtiš upp śr įrsmešalhitanum ķ Reykjavķk og hvert stefnir meš hitann įr. Fyrst ętla ég žó aš nefna žessa töflu hér aš nešan sem ég hef vaniš mig į aš gera ķ upphafi įrs. Žar gefur aš lķta śtreikning į žvķ hver įrsmešalhitinn gęti veriš śtfrį mismunandi forsendum. Žetta er mjög misraunhęfar forsendur, sérstaklega efsta og nešsta lķnan žar sem gert er rįš fyrir aš kulda- eša hitamet hvers mįnašar allt frį 1930 séu jöfnuš. Talsvert raunhęfara er aš miša viš opinbera višmišunartķmabiliš 1961-1990 og fį śt įrsmešalhitann 4,3°C, en žar sem žaš var frekar kalt tķmabil gęti veriš raunhęfast aš miša viš sķšustu 10 įr (2002-2011) žar sem įrshitinn hefur veriš 5,5°C aš mešaltali. Til samanburšar mį nefna aš kaldasta įriš frį 1930 var 1979: 2,9°C og žaš hlżjasta 2003: 6,1°C. En žannig lķtur umrędd tafla śt.

Įrshiti įętlun 2012

Eftir žvķ sem lķšur į įriš koma hinar raunverulegu tölur ķ ljós og meš hverjum mįnuši žrengist žaš bil sem mešalhitinn getur stefnt ķ. Žį fęst žessi mynd:

Įrshiti sept 2012

Lišnir mįnušir hafa veriš mishlżir eins og gengur. Febrśar, mars og įgśst voru vel yfir mešalhita sķšustu 10 įra en nżlišinn september rétt missti af mešaltalinu frį 61-90. Ķ heildina hefur įriš veriš hlżtt žannig aš ef viš mišum įfram viš forsendurnar žį endar mešalhiti įrsins ķ 5,7°C ef mešalhiti žriggja sķšustu mįnašana veršur ķ samręmi viš sķšustu 10 įr. Ef žessir sķšustu žrķr mįnušir verša hinsvegar ķ samręmi viš "kalda" mešaltališ frį 1961-90 žį endar įriš ķ 5,4°C sem žó telst gott ķ sögulegu samhengi og ekki fjarri mešalhita s.l. 10 įra. 

Sķšan mį halda įfram og miša viš köldustu mįnušina frį 1930 og fį śt mešahitann 4,5°C, sem samt er yfir višmišunartķmabilinu '61-'90. Mišaš viš köldustu mįnuši sl. 10 įr yrši mešalhitinn 5,1°C sem einhverntķma hefši žótt gott. Ķ hinn endann gęti įriš endaš ķ 6,5°C og slegiš įrshitamet ef žrķr sķšustu mįnuširnir vęru viš žaš besta frį 1930 og jafnvel lķka ef sķšustu mįnuširnir verša viš žaš besta sķšustu 10 įr. 

Semsagt. Įriš 2012 veršur örugglega yfir mešalhita įranna 1961-'90. Nęsta vķst er aš įrshitinn verši yfir 5 stigum tólfta įriš ķ röš sem er einstakt. Lķklegt er einnig aš žaš nįi a.m.k. 5,4°C og 5,7°C er alveg ķ daušafęri. Žaš mį sķšan gęla viš 6 stigin ef góš hlżindi einkenna sķšustu mįnušina. Ég get aušvitaš ekkert spįš um hvort hlżindi eša kuldar eru framundan. Hinsvegar blasir viš aš įriš 2012 veršur enn eitt hlżja įriš į žessari öld og ekkert lįt į hlżindum.

Žetta var svokölluš vešurnördabloggfęrsla.

 


Tķmamót į noršurslóšum

Žaš er nś ekki hęgt annaš en aš fjalla ašeins um hafķsinn į Noršur-Ķshafinu sem aldrei hefur veriš minni į okkar tķmum, hvort sem talaš er um śtbreišslu, flatarmįl eša rśmmįl. Hversu langt aftur „okkar tķmar“ nį er sķšan matsatriši en viš gętum örugglega veriš aš tala um mannsaldur, sennilega lķka aldir eša jafnvel žśsund įr. Fyrra metiš hvaš varšar śtbreišslu hafķssins var sett meš afgerandi hętti įriš 2007 og markaši žaš einnig mikil tķmamót. En žetta eru einnig tķmamót hjį mér sjįlfum žvķ žaš var einmitt vegna hafķslįgmarksins 2007 sem ég skrifaši mķna fyrstu bloggfęrslu og hef ég veriš aš sķšan. Žar į mešal eru ófįir hafķspistlar enda hef ég fylgst žar nokkuš grannt meš mįlum.

En hvaš get ég sagt gįfulegt sem ekki hefur žegar komiš fram um žetta tķttnefnda hafķslįgmark? Sennilega ekki mikiš en žaš mį samt alltaf steypa saman einhverju. Žaš mį til dęmis byrja į aš bera saman žessar myndir til sżna hvaš viš er aš eiga.

Hafis 1980 2012

Myndin til vinstri er frį 17. september 1980 en sś til hęgri er sami mįnašardagur nś ķ įr. Eins og sést er žį er stór hluti Noršur-Ķshafsins nś opiš haf og ekki langt ķ aš Noršurpólinn sjįlfur sé ķslaus. Mestur og žéttastur er ķsinn er noršur af Gręnlandi og Kanadķsku heimskautaeyjunum en žar er aš finna žaš sem eftir er af fjölęrum žykkum hafķs sem įšur var allsrįšandi į mest öllu Noršur-Ķshafinu. Nś eru hinsvegar tķmarnir breyttir žvķ sį nżji ķs sem myndast yfir veturinn er mun viškvęmari fyrir sumarbrįšnun nęsta įrs. Auk žess er gisnari hafķsbreiša lķka hreyfanlegri gagnvart vindum og straumum sem t.d. beina ķsnum śt um sundiš milli Gręnlands og Svalbarša žašan sem hann berst sušur meš Austur-Gręnlandsstraumnum og įleišs til okkar. Kortin er af sķšunni The Cryosphere Today.

Nś gęti einhver sagt aš žaš sé til lķtils aš bera saman ķsinn ķ dag viš žaš sem var į įrinu 1980 žegar loftslag var frekar kalt - allavega į okkar slóšum. Žótt gervihnattagögn af śtbreišslunni nįi ašeins aftur til įrsins 1979 eru til żmsar męlingar og gögn sem nį lengra. Žetta lķnurit frį Bandarķsku snjó- og hafķsmišstöšinni nęr aftur til įrsins 1953 og ef žaš er nęrri lagi žį er greinilegt aš žessi žróun hefur stašiš lengi. Aš vķsu er ekki bśiš aš setja inn įriš 2012 en sś lķna nęši alveg nišur ķ kjallara myndarinnar. Ath. lķnuritiš sżnir frįvik frį mešaltali en ekki sjįlfa śtbreišsluna.

Hafķs 1953-2011

Žaš er lķka merkilegt viš sķšustu įr hvaš sveiflurnar hafa aukist milli įrstķša. Śtbreišsla undanfarna vetur hefur nefnilega veriš alveg žokkaleg mišaš viš žróunina ķ heild en žaš viršist žó ekki skipta mįli žegar kemur aš sumarlįgmarkinu. Į nęstu mynd sem ęttuš er frį fręndum vorum Dönum sést žróun sķšustu įra betur. Svarta lķnan er įriš 2012 og įrin frį 2005 eru til samanburšar. Žarna sést aš śtbreišsla sķšasta vetrar var heldur ķ meira lagi mišaš viš mörg sķšustu įr. Žaš hefur hinsvegar ekkert aš segja žvķ žį telja einnig svęši sem eru vel utan viš Noršur-Ķshafiš og brįšna išulega snemma hvort sem er. Žaš er hinsvegar ekki fyrr en um sumariš sem kemur ķ ljós hvernig hinn eiginlegi hafķs į noršurslóšum plummar sig. Ķsinn er eitthvaš farinn aš aukast į nż žessa dagana eins og vera ber og gęti į nęstu vikum nįš upp ķ blįu lķnuna frį fyrra metįrinu 2007.

Hafķslķnurit DMI 19 sept 2012

En af hverju svona mikil brįšnun akkśrat ķ įr? Žaš eru sjįlfsagt żmsar skżringar į žvķ. Sumariš 2012 žykir reyndar ekki eins sérstakt og sumariš 2007 sem einkenndist af miklu sólskini yfir ķsbreišunni og vindum sem pökkušu ķsnum saman auk žess aš beina honum sušur ķ Austur-Gręnlandsstrauminn. Ķ įr dreifšist ķsinn hinsvegar meira vegna breytilegra vindįtta og varš fljótlega frekar gisinn. Mjög stór lęgš gerši sķšan nokkurn usla snemma ķ įgśst og sem flżtti fyrir žvķ sem verša vildi en ekki er žó vķst aš sś lęgš hafi endilega gert śtslagiš meš sjįlft lįgmarkiš.

En svo skipta lķka mįli ašstęšur yfir vetrarmįnušina, ž.e. hversu mikinn friš ķsinn hefur til aš žykkna almennilega yfir veturinn, t.d. vegna ašstreymis af hlżju lofti og hlżrri sjįvar. Žį rifjast upp mynd sem ég setti saman fyrir bloggfęrslu snemma ķ febrśar nśna ķ įr žegar talsveršir Sķberķukuldar höfšu helst yfir Evrópu. Kuldunum olli öflugt hęšarsvęši yfir Skandinavķu sem um leiš dęldi hlżju lofti lengst noršur į bóginn. 

Hafķs og vešurkort feb 2012

Best aš ljśka žessari bloggfęrslu į texta sem ég setti saman žarna ķ febrśar og ekki lokum fyrir žaš skotiš aš ég hafi kannski dįlķtiš séš fyrir žaš sem įtti eftir aš gerast nś ķ sumar:

Sunnanįttirnar hafa veriš eindregnar milli Ķslands og meginlandsins og nįš lengst noršur ķ höf meš óvenju miklum hlżindum. Į Longerbyen į Svalbarša męldist t.d. fyrir stuttu, hęsti hiti sem męlst hefur į eyjunum ķ febrśar, ein 7 stig. … Mjög lķtill ķs er einnig viš Svalbarša og er noršurströndin žar ķslaus, en ķslaust svęši teygir sig langleišina til smįeyjaklasans, Franz Josefslands. Žaš mį žvķ segja aš žaš sé sumarįstand į hafķsśtbreišslunni žarna. Žaš er žó enn vetur og nóg eftir af honum į noršurslóšum … Žessi mikli skammtur af hlżindum žarna noršurfrį hlżtur žó aš hafa sķn įhrif į framhaldiš og getur haft sitt aš segja žegar kemur aš sumarbrįšnunnni.

(Śr bloggfęrslunni: Óvenju hlżtt ķ Evrópu - óvenju hlżtt ķ Noršurhöfum frį 12. febrśar 2012)


« Fyrri sķša | Nęsta sķša »

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband