Kerhólakambur - hin leiðin á Esjuna

Flestir sem fara á Esjuna fara hina hefðbundnu leið eftir göngustígum sem liggur upp að Þverfellshorni. En það eru auðvitað fleiri leiðir á Esjuna eins og til dæmis leiðin upp að Kerhólakambi eða gamla Ferðafélagsleiðin eins og hún er stundum kölluð. Persónulega finnst mér þessi leið mun skemmtilegri ekki síst vegna þess að þarna eru engar halarófur af fólki og maður getur notið þess að eiga svæðið nánast útaf fyrir sig. Fyrir utan smá klettabelti neðst er leiðin frekar einföld, nánast ein samfelld brekka þar til komið er að skálinni þar sem litli skaflinn er þar svo áberandi á sumrin. Þar er svo farið upp og ekkert varið í annað en að fara alla leið að vörðunni sem þar er á hábungu Kambsins í 851 metra hæð og er hæsti hluti vestanverðar Esjunnar.

Og núna á laugardaginn var góður dagur til að fara á Kerhólakamb - bjart í veðri og úrvals skyggni. Nokkur strekkingur var að vísu í neðri hlíðunum og þegar upp var komið tók á móti manni alvöru vetrarríki með frábæru útsýni í hreina loftinu þar sem Hekla, Eyjafjallajökull og Vestmannaeyjar blöstu við í fjarska. Auðvitað er svo nauðsynlegt að hafa heitt kókómalt í brúsa og samlokur og njóta dásemdanna í rólegheitum þarna uppí hæstu hæðum.

Af mér og bönkum fyrr og nú

Nú þegar við horfum upp á alveg nýtt landslag í fjármálakerfi landsins er stundum sagt að við séum að hverfa aftur til hinna gömlu tíma þegar allt var einfaldara og hlutirnir gjarnan í fastari skorðum. Þetta voru tímar þegar menn gengu með peningaseðla í veskinu eða skrifuðu ávísanir, þetta voru tímar þegar bankarnir stóðu í röðum landbúnaðar-útvegs, ekki bara í Austurstræti heldur líka í Bankastræti sem þá bar nafn með rentu með þrjú bankaútibú. Í öllum þessum bönkum var ávallt margt um manninn, fólk stóð í þvögu við gjaldkeraborðin, enda voru íslendingar ekki búnir að læra að fara í röð. Þá var líka bærinn fullur af fólki, strætisvagnarnir í sínum mosagræna felulit voru líka fullir af fólki, sumir voru svo sjálfir fullir en það hefur kannski ekki mikið breyst.

Mín fyrstu kynni af bankakerfinu voru eins og hjá svo mörgum að ég eignaðist sparibauk. Þennan sparibauk sem var í líki Múmínpabba fyllti ég reglulega og fór með í Iðnaðarbankann - stoltur yfir því að eiga eigin bankareikning, þótt um miklar upphæðir hafi ekki verið um að ræða.

Hinsvegar handlék ég öllu stærri upphæðir þegar ég gerðist sendisveinn hjá Sláturfélagi Suðurlands árið 1980. Eitt af mínum verkefnum þar var að labba á hverjum degi með milljónir í sendlatösku, sneisafullri af peningaseðlum og ávísunum í útibú Landsbankans að Laugavegi 77. Þessar fjárhæðir lagði ég inn í bankann hjá gjaldkera eftir að hafa staðið í þvögunni við gjaldkeraborðið og beðið eftir afgreiðslu. Engum datt í hug þá að þessi unglingspiltur hefði getað verið mikil uppgrip fyrir sniðugan ræningja. Aðeins nokkrum árum síðar var framið þaulskipulagt rán við þetta sama bankaútibú þegar vopnaðir ræningjar náðu stórfé af mönnum sem ætluðu að leggja peninga frá ÁTVR í næturhólf bankans.

Í mínu starfi sem grafískur hönnuður hef ég stundum unnið fyrir banka. Eitt af fyrstu verkefnum mínum á auglýsingastofu árið 1989 var að leggja í púkkið tillögur að merki fyrir nýjan Íslandsbanka sem þá stóð til að stofna þegar sameina átti Iðnaðarbankann, Verslunarbankann, Alþýðubankann og Útvegsbankann. Eitthvað af mínum tillögum komu til greina en ég átti þó ekki merkið sem endanlega var valið, en það var hið litríka og fjöruga Íslandsbankamerki sem var mikil nýjung meðal bankamerkja á Íslandi. Þetta merki lifði til ársins 2000 þegar Íslandsbanki FBA varð til, en tók svo upp aftur í einfaldari útgáfu sem lifði þar til nafnið GLITNIR var tekið upp enda var það svona meira „erlendis“. Í dag heitir svo bankinn Nýi Glitnir samkvæmt 2008-stílnum. Allar svona breytingar eru auðvitað mjög atvinnuskapandi fyrir okkur auglýsingateiknara.

Þrátt fyrir ýmsar framfarir í rafrænni bankaþjónustu síðustu ár þá fæ ég mér reglulega göngutúr í bankaútibúið mitt til að borga mánaðarlega reikninga mína og taka um leið út dálítið af peningum. Þetta þykir víst mörgum dálítið gamaldags því helst á maður að gera á netinu allt sem hægt er að gera þar. Ég tel þetta þó ekkert eftir mér en þessar heimsóknir mínar eru auðvitað atvinnuskapandi fyrir bankafólk. Yfirbragðið í bönkunum er líka allt miklu rólegra en áður og engar þvögur lengur við gjaldkeraborðin, því flestir aðrir eru bara á netinu og nenna ekki í bankann sinn.

 

Ljósmyndin sem fylgir pistlinum birtist í Þjóðviljanum árið 1980. Ég sjálfur er hvergi sjáanlegur á myndinni.

Loksins almennilegur sólblettur

Eftir einhverja mestu ládeyðu sem sólin hefur sýnt af sér í 50 ár hefur loks birst sólblettur á yfirborði hennar sem gefur til að næsta 11 ára sólblettasveifla sé hafin. Þetta virðist ekki vera blettur sem hverfur nánast jafnóðum og hann myndast eins og sumir hafa gert undanfarið því þessi blettur er á stærð við jörðina og hefur þegar lifað í nokkra daga. Sólblettasveiflan sem nú ætti loks að vera að hefjast er númer 24 frá því menn fór að telja, en þegar sólblettasveiflan er í hámarki eru á hverjum tíma margir sólblettir samtímis á sólinni og oft mun stærri en sá sem nú prýðir sólina.

Því hefur verið spáð fyrir nokkru að sólarsveifla 24 ætti að vera nokkuð almennileg og endurspegla góða virkni í sólinni, en ládeyðan undanfarið hefur þótt svona heldur setja strik í þá útreikninga en spurning er samt hvort þessi sólblettur sé einn á báti eða sá fyrsti af mörgum glæsilegum á næstunni. Hinsvegar bendir margt til þess að þarnæsta sólarsveifla nr. 25 verði sú veikasta síðan einhvertíma á 19. öld, en sú veika sólarsveifla mun ganga yfir á árunum 2020-2030.

Vangaveltur um virkni sólarinnar hafa eðlilega verið nokkuð áberandi síðustu 10-15 ár því margir hafa mikla trú á að sólin sé einn öflugasti áhrifavaldurinn í hitafari jarðar og aðalorsakavaldurinn í hlýnun jarðar. Bakslag í virkni sólarinnar getur samkvæmt því þýtt bakslag í hita jarðar og það jafnvel svo um munar ef sólin fer í gegnum sólblettaleysi svipað og var á seinni hluta 17. aldar. Það efast reyndar enginn um að sólin hafi einhver áhrif en hvort hlýnun jarðar vegna útblásturs gróðurhúsalofttegunda sé orðin nógu mikil til að yfirgnæfa hitasveiflur af völdum sólarinnar er auðvitað stóra spurningin.

Myndir af sólbletti eru fengnar af síðunni: spaceweather.com

Myndin af sólarsveiflu og fleiri heimildir eru héðan: Long range solar forecast (NASA 10.okt. 2006)

og héðan: Blankest Year of the Space Age (NASA 30.sept. 2008)

 

Medúsa flekinn - þegar vonin vaknar

Eitt af hádramatískustu verkum myndlistarsögunnar var afhjúpað í París árið 1819 en það var verkið Medúsa flekinn eftir Franska málarann Théodore Géricault. Málverkið er afar stórt eða heilir 7 metrar á breidd og vakti strax mikla athygli og aðdáun þegar það var sýnt, en jafnframt reiði hjá sumum. Hér segir frá umdeildum atburðum sem áttu sér stað í raun og veru eftir að freigátan Medúsa steytti á skeri undan ströndum Vestur-Afríku árið 1816 undir stjórn skipstjóra sem var yfirlýstur andstæðingur Napóleons og að mörgum talinn vanhæfur til að stýra skipi. Alls voru um 400 manns um borð en auk áhafnar var þarna meðal annars Landstjórinn í Senegal ásamt herliði sínu en förinni hafði verið heitið til Frakklands. Almennilegir björgunarbátar voru ekki til taks fyrir alla um borð og því þurfti fjöldi hinna lægra settu að sætta sig við að láta sig reka um hafið á illa búnum fleka. Eftir tveggja vikna ólýsanlegt harðræði var þeim fáu flekaverjum sem lifað höfðu hörmungarnar af, blessunarlega bjargað um borð í skip sem þarna kom að.

Svona hástemmdar örlagamyndir eru algengar í listasögunni en það sem gerði þessa mynd sérstaka á sínum tíma var að hér er um að ræða raunverulegt fólk af lægri stigum samfélagsins og má þar örugglega kenna áhrifa frá Frönsku byltingunni, en fram að þessu höfðu aðallega valdahetjur og persónur í guðatölu fengið að prýða svona mikilfengleg málverk á striga. Géricault kaus að sýna í mynd sinni það dramatíska augnablik þegar skipbrotsmenn sjá lífsbjörgina í miklum fjarska en geta ekki vitað hvort eftir þeim hafi verið tekið. Öll uppbygging myndarinnar er hugsuð til að auka á áhrifamátt hennar, mennirnir á flekanum mynda einskonar þríhyrning sem leitar upp til hægri þar sem hinir örmagna eru fremst, en efstur er sá sem veifar skipinu í fjarska út við sjóndeildarhring. Annar þríhyrningur hallast hinsvegar í hina áttina til vinstri og þar er þanið seglið sem beinir flekanum í öfuga átt þarna í ólgusjónum.

Hin veika von í miðri örvæntingunni er sem sagt umfjöllunarefni þessarar myndar. Hér er illa statt fólk út á reginhafi og ekkert nema björgun kemur til greina og við sem horfum á myndina getum auðvitað huggað okkur við að svo fór þarna að lokum.

 

Mynd dagsins hjá NASA er frá Íslandi

Á vef Bandarísku geimferðastofnunarinnar NASA, eru þeir með það sem þeir kalla „Image of the Day“ en það eru birtar hinar ýmsu gervitunglamyndir og nú þann 6. október varð fyrir valinu mynd af norðausturhluta landsins okkar. Það mætti ætla að þeir hjá NASA væru með þessari mynd að sýna góðærið okkar fjúka endanlega á haf út enda liggur þykkur mökkur yfir landinu sem berst langt út á haf.

En það er nú ekki alveg svo, því myndin er tekin þann 17. september sl. þegar óveðurslægðin, kennd við fellibylinn IKE var stödd skammt vestur af landinu og hvöss suðvestanáttin sem henni fylgdi gekk yfir landið eftir að megin-skilakerfi lægðarinnar var farið framhjá. Í texta með myndinni er það nefnt að svona sandstormar séu algengastir á eyðumerkursvæðum nærri miðbaug eða við uppþornuð vötn í mið-Asíu. Við þekkjum þetta fyrirbæri hinsvegar vel á eyðisöndum okkar sem hér er nóg af.

Hægt að sjá nánari umfjöllun um myndina á þessum svæðum:

Image of the day: http://modis.gsfc.nasa.gov/gallery/individual.php?db_date=2008-10-06

Nánari umfjöllun hér: http://earthobservatory.nasa.gov/Newsroom/NewImages/images.php3 

Nú er það svart – allt orðið hvítt

Þótt ég hafi um síðustu helgi spáð miklum harðindum hér á landi í vetur þá verð ég að viðurkenna að úr spánni hefur ræst svona heldur hraðar en ég hugði. Ofan á öll fjárhagsharðindin þar sem krónan og hlutabréfin hafa fallið svo um munar þá hefur snjórinn einnig fallið víða um land, langt fyrir tímann. Það er hinsvegar ekkert óvenjulegt þótt haustlaufin hafa fallið, Skagamenn eru svo auðvitað löngu fallnir en nú vonum við bara að Bubbi sé ekki fallinn.

Það er þetta með snjóinn. En þar sem ég er ekki með elstu mönnum þá man ég engan vegin eftir svona öflugum vetrarkafla svona strax í byrjum október, jafnvel þótt ég hafi haldið veðurdagbók í yfir 20 ár eins og ég hef nokkrum sinnum minnst á. Í þessa veðurdagbók skrái ég meðal annars hvort snjór sé á jörð um miðnætti hér í Reykjavík og þar kemur fram að hvít jörð hefur ekki verið svona snemma hausts á miðnætti í Reykjavík frá árinu 1986 þegar skráningar mínar hófust og það tvö kvöld í röð, sem þýðir að snjórinn hefur lifað sólarhringinn. Slíkur er kuldinn. 

Upp úr þessum skráningum mínum hef ég sett saman þessa mynd sem sýnir hvenær snjór hefur verið í Reykjavík síðustu 22 vetur en þessa mynd hef ég birt áður. Ásamt mörgu öðru merkilegu sést þarna hvað október er snjóléttur mánuður í borginni. Ef það hefur snjóað í mánuðinum hefur það verið yfirleitt verið undir lok mánaðarins og staðið stutt. Frá 1986 hafði fyrsti októbersnjórinn fallið þann 13. árið 1987 en október 1986 er snjóþyngstur, en viku eftir leiðtogafundinn það ár gerði mikið vetrarríki í borginni sem hélst út mánuðinn. Sjálfsagt hefur einhvern tíma snjóað svona snemma að hausti og í ár, en ég læt þetta tímabil sem ég hef skráð nægja. Svo er bara að vona að við hörkum af okkur þennan harðindavetur sem er framundan, hvort sem þau harðindi verða veðurfarlegs eðlis eða ekki.

Íshafið og hinn kaldi veruleiki

 

 

Að þessu sinni ætla ég að rýna í málverk sem ég hef lengi haft dálæti á og hef reyndar birt áður í smærri útgáfu. Þetta er myndin Íshafið frá árinu 1824 (The Polar Sea / Das Eismeer) eftir Þýska málarann Caspar David Friedrich. Það er ýmislegt við þessa mynd sem gerir hana sérstaka bæði hvað varðar myndefni og kannski ekki síst hversu nútímaleg hún er miðað við hvenær hún er máluð. Við sjáum að þarna grilla í skutinn á seglskipi sem hefur lotið í lægra haldi fyrir ógurlegum hafís sem fyllir hafflötinn og brotnar upp í stóra oddhvassa hröngla. Það má vel skynja bæði þögnina og kuldann í þessari mynd sem gerir ósigur skipsins dramatískari þarna í norðurhjaranum. Þetta mun ekki vera mynd af ákveðnum atburði né heldur af einhverju ákveðnu skipi. Þetta er öllu frekar táknmynd sem ætluð er til að skapa hughrif hjá áhorfandanum og vekja fólk til umhugsunar um smæð mannsins gagnvart náttúrunni og þeim öflum sem hún býr yfir. Það má því segja að hér sé verið að myndgera ófullkomleika mannsins eða beinlínis ósigur mannsandans.

Þegar þessi mynd var máluð var rómantíska stefnan í hávegum í Evrópu. Þá var kannski ekki alveg sami skilningur á hugtakinu rómantík og er í dag en samt sem áður viss skyldleiki því í rómantíkinni felst alltaf eitthvað fráhvarf frá skynsemishyggju mannsins sem á þessum árum hafði mátt þola ákveðið skipbrot eftir Frönsku byltinguna og Napóleonsstríðin sem varð til þess að einveldi festi sig í sessi á ný. Í rómantíkinni er hin háleita fegurð náttúrunnar notuð sem einskonar táknmynd fyrir þær hættur og ógnþrungnu örlög sem við þurfum að lifa við. Skynsemi okkar eru nefnilega takmörk sett, enda erum við alltaf jafn óviðbúin þegar við stöndum frammi fyrir hinum kalda veruleika. Það gildir jafnt í dag sem og á fyrri öldum.

Harðindavetur framundan

Í fyrravetur urðu ákveðin umskipti hér á landi sem og víðar sem benda ótvírætt til þess að veturinn sem framundan er verði með alharðasta móti. Við þekkjum úr sögunni lýsingar á alvöru harðindavetrum sem fengið hafa nöfn eins Píningsvetur, Lurkur, Svellavetur og á síðustu öld var það Frostaveturinn mikli. Það á eftir að koma í ljós hvað komandi vetur mun verða kallaður, en mér dettur í hug nöfn eins og Gengisfellingavetur, Fjármagnskostnaðarvetur, Verðbólguvetur, Uppsagnavetur, Gjaldþrotavetur og svo framvegis. Kannski eru þetta þó full óþjál nöfn, kannski mun hann einfaldlega bara heita Þrotavetur eða Þrotaveturinn mikli. Harðindi á vorum dögum eru semsagt ekki lengur bundin við duttlunga náttúrunnar eins og áður því nú er það hið manngerða fjármálakerfi sem ræður afkomu okkar. En ólíkt þeim vanda sem stafar af náttúruöflunum er fjármálavandi eitthvað sem við sem þjóð komum okkur sjálf í með ofmetnaði og hina óbilandi bjartsýni að leiðarljósi.
Það er eitthvað við ástandið í dag sem minnir mig á lítið atriði úr kvikmyndinni Óðal feðranna, eftir Hrafn Gunnlaugsson. Þegar allt stefndi í óefni á þeim bæ í myndinni spurði sonurinn móður sína angistarfullur, „Hvað eigum við að gera?“ Móðirin svaraði með dramatískri röddu: „ÞAÐ ER EKKERT HÆGT AÐ GERA!“

En kannski eigum við ekki að mála skrattann á vegginn, kannski verður eitthvað hægt að gera til þess allavega að lina þrautir þessa komandi harðindavetrar. „Senn er sigruð þraut“ verður kannski sagt undir vor er hugarhrelling sú er hart oss þjakar nú mun hverfa og fleiri höpp oss falla í skaut.
 

 

Hafísþróunin á Norðurpólnum

Eins og venjan er í september þá hefur hafísinn á Norður-Íshafinu náð sínu lágmarki í ár og er hægt og sígandi byrjaður að aukast á ný. Þeir sem fylgjast með hafísnum og þar á meðal ég, biðu með mikilli eftirvæntingu eftir því hvernig hafíslágmarkið í ár yrði ekki síst vegna þessa hve illa fór fyrir hafísnum í fyrrasumar. Niðurstaðan varð síðan sú að hafísinn þegar hann varð minnstur nú í haust reyndist vera 15% meiri en sambærilegt lágmark í fyrra, en samt sem áður næst minnsti hafís sem mælst hefur frá upphafi gervihnattamælinga, sem reyndar ná ekki lengra en aftur til ársins 1979.

Ég hef sett hér saman í eina mynd hér að neðan hafíslágmörk frá árinu 1997 en þannig er fróðlegt að sjá hvernig þróunin hefur verið síðustu árin. Það er greinilegt að síðustu tvö árin skera sig nokkuð úr og kannski engin furða að mikið er talað um að hafísinn sé á hverfanda hveli þarna norðurfrá, en þá er auðvitað bara verið að tala um sumarísinn. Það birtust fréttir í fjölmiðlum í sumar sem rugluðu marga þegar talað var um að Norðurpóllinn gæti orðið íslaus nú haust. Þar var bara um að ræða Norðurpólinn sjálfan en ekki allt Norður-Íshafið. Eins og sjá má á myndinni frá 2007 mátti ekki miklu muna að íslaust hafið næði að Norðurpólnum það ár og því var alls ekkert óraunhæft að spá að slíkt gæti gerst í ár. En þróun hafíssins ræðst ekki bara af hitafari því veður og hafstraumar ráða þarna líka miklu og nú í ár voru aðstæður miklu hagstæðari fyrir hafísinn en í fyrra og því enginn íslaus Norðurpóll.

Á myndunum hér að neðan sést líka vel hversu breytileg útbreiðslan er frá ári til árs. Þetta er ekki samfellt hörfunarsaga því á milli koma ár með meiri hafís en árið á undan og því er alls ekkert hægt að segja að ísinn sé hættur að hörfa þótt metið frá því í fyrra hafi ekki verið slegið. Hitt er svo annað mál og getur skipt máli að hitafar á norðurslóðum sveiflast á mörgum áratugum vegna smávægilegra breytileika í sjávarstraumum. Þar er m.a. um að ræða áhrif vegna Atlantic Multidecadal Oscillation sem hefur verið í jákvæðum og hlýjum fasa undanfarin ár en hin mikla hlýnun við norðurheimskautið á mjög líklega þessum sveiflum að þakka að einhverju leiti. Hafísinn allra síðustu ár hefur líka bráðnað miklu hraðar en áður var spáð en eins og menn þekkja úr hagtölum þá fylgja gjarnan bakslög slíkum snöggum breytingum - og þegar og ef bakslagið kemur þá munu sjálfsagt margir halda að það sé að koma ísöld.

 

Myndirnar eru fengnar af vefsíðunni: The Cryosphere Today - http://arctic.atmos.uiuc.edu/cryosphere/

Að vera bloggari í vogarmerkinu

Nú er runnin upp tími Vogarinnar samkvæmt stjörnuspekivísindum, það er svo sem ekki frásögum færandi nema vegna þess að þetta er mitt stjörnumerki enda á ég afmæli á næstunni. Ekkert stórafmæli þannig séð en samt persónulegt met í aldri. Við vogarfólk erum auðvitað afar merkilegt fólk sem vegur hlutina og metur áður en við fellum okkar dóm. Það er af því að við skiljum að á hverju máli eru tvær hliðar og á hvorri hlið geta verið ýmsir fletir og það þarf að taka með í reikninginn. Þetta getur samt orðið til þess að við eigum stundum erfitt með að taka afstöðu til mála eða þá að við höllumst að þeim málstað sem hallað er á. Við viljum nefnilega leita jafnvægis í öllu bæði hvað varðar ýmis sjónarmið og í lífinu almennt. Hitt er svo annað mál og önnur hlið á þessu að auðvitað er spurning hvort eitthvað sé að marka svona stjörnuspeki yfirleitt. Hvernig getur t.d. persónuleiki minn ráðist af afstöðu stjarnanna á þeirri stundu er ég kom í heiminn? Þarna er ég bara ekki alveg viss, þetta er eitthvað sem þarf að vega og meta.

Önnur tímamót hjá mér eru þau að nú er ég búinn að blogga hér í eitt ár. Á þessu bloggári hef ég fyrst og fremst fjallað um hluti sem ég hef gaman að skrifa um sjálfur og þá gjarnan um himinn og jörð en stundum sitthvað þess á milli eins og segir í ritstjórnarstefnunni. Ég hef hinsvegar látið lönd og leið allskonar dægurþras og pólitík og aldrei vogað mér að vega að einstaklingum. Kannski er það einmitt vogareðlið í mér sem veldur því að mér fellur það betur að skrifa um staðreyndir heldur en að fella sleggjudóma enda svo óskaplega meðvitaður um hliðarnar tvær á hverju máli.

En á svona tímamótum veltir maður því fyrir sér hvað gera skal á þessum bloggvettvangi ekki síst vegna þess að mér finnst stundum ég vera búinn að segja allt sem ég veit, nema að ég taki upp á því að gerast deilumálabloggari og þjóðfélagsumbreytir eins og margir eru svo uppteknir af og góðir í líka. Ég ætla samt að halda eitthvað áfram, það má t.d. alltaf skrifa meira um náttúruna og veðrið sem er síbreytilegt og svo er líka spurning hvort ég geti ekki bara endurtekið gamla pistla þegar þeir hafa náð því að vera ársgamlir. Það getur vel verið að ég geri það svona í bland við annað enda lagði ég stundum mikla vinnu í pælingar sem mjög fáir tóku eftir á sínum tíma. En þetta er auðvitað allt eitthvað sem ég þarf að vega og meta.

The Smiths - Nowhere Fast

Ég veit satt að segja ekki hvað veldur, en af öllum þeim hljómsveitum sem ég hef kynnst í gegnum tíðina standa þessir alltaf uppúr enda er The Smiths orðin nokkurskonar goðsögn í tónlistarsögunni sem verður vart endurvakin. The Smiths héldu áfram á þeirri braut sem Pönk/nýbylgju-tónlistin hafði haft að leiðarljósi sem er einskonar afturhvarf til grundvallatatriða eða „back-to-basic“ í tónlist. Hljóðfæraskipanin einföld: gítar, bassi og trommur. Laglínunan var einnig einföld, glaðleg og grípandi en það sama verður hinsvegar ekki sagt um innihald textanna því þar tekur alvaran við. Textar Morriseys eru alveg kapítuli útaf fyrir sig í tónlistarsögunni, afar innhverfir og svo dapurlegir á köflum að jafnvel unun er á að hlýða.
Johnny Marr lagahöfundur og gítarleikari sveitarinnar er síðan ekkert annað en snillingur, en fyrst og fremst var það liðsheildin sem gerði útslagið en því miður entist hún ekki lengi og í dag eru varla nokkrar líkur á því að The Smiths verði endurvakin og kannski engin ástæða til.

Það er erfitt að velja eitt lag út úr með þessari hljómsveit en þó þetta lag sé svona miðlungs gott Smiths lag, væri það samt meðal allra bestu lögum hvaða hljómsveitar sem er – segi ég allavega. Myndband mánaðarins er Nowhere Fast frá árinu 1985 með hljómsveitinni The Smiths.

 
I'd like to drop my trousers to the world. I am a man of means (of slender means). Each household appliance is like a new science in my town. And if the day came when I felt a Natural emotion I'd get such a shock I'd probably jump in the ocean. And when a train goes by it's such a sad sound. No ... It's such a sad thing.

I'd like to drop my trousers to the Queen. Every sensible child will know what this means. The poor and the needy are selfish and greedy on her terms. And if the day came when I felt a natural emotion. I'd get such a shock I'd probably jump in the ocean and when a train goes by It's such a sad sound No ... It's such a sad thing

And when I'm lying in my bed I think about life and I think about death. And neither one particularly appeals to me. And if the day came when I felt a natural emotion I'd get such a shock I'd probably lie in the middle of the street and die. I'd lie down and die ... Oh, oh 

16. september 1936 – Pourqoui Pas?

Það er farið að hvessa allhressilega útifyrir núna þegar þetta er skrifað og dagurinn er 16. september, eða kvöldið réttara sagt því það er orðið áliðið dags. Það er talað um að lægðin sem veldur veðrinu sé að hluta til mynduð úr leyfum fellibylsins Ike sem gerði mikinn usla um daginn á Karíbahafinu og síðar í Texas. Þessi staða hringdi einhverjum bjöllum í höfðinu á mér sem varð til þess að ég kannaði hvenær það var sem franska seglskútan og rannsóknarskipið Pourqoui Pas? fórst og það stóð heima því það gerðist einmitt þennan dag, 16. september árið 1936. Með skipinu fórst Franski vísindamaðurinn Dr. Jean Baptiste Charcot auk 39 annarra skipverja eins og frægt er orðið en aðeins einn komst lífs af. Skipið hafði lent í miklu óveðri út af Reykjanesi aðfarnótt 16. september, hraktist alla leið upp að Mýrum við Borgarfjörð og fórst svo við Hnokka út af Álfanesi. En þetta óveður varð fleirum að fjörtjóni því á þriðja tug sjómanna drukknaði í ýmsum skipssköðum þennan dag sem var eitt af alvestu veðrum sem komu á 20. öldinni.

Dr. Charcot hafði verið á skipi við hafísrannsóknir við Grænland þarna um sumarið þegar bilun kom upp sem varð til þess að draga þurfti skipið til Ísafjarðar. Eftir viðgerð í Reykjavík lagði það úr höfn þann 15. september og lá mönnum svona frekar á, því töfin olli því að Dr. Charcot var að verða of seinn í veislu í Kaupmannahöfn þar sem átti að gera hann að heiðursdoktor við Kaupmannahafnarháskóla. Hugsanlega varð sá flýtir til þess að illa fór, en Dr. Charcot var óhræddur maður og átti það oft til að segja „Allt fer vel - hvers vegna ekki?“ en Pourqoui Pas? þýðir einmitt, hvers vegna ekki?

Það er vel hugsanlegt að það hafi verið leyfar fellibyls sem olli því að svo kröpp lægð myndaðist þennan dag í september 1936, eins og reyndin er núna með lægð dagsins. September er einmitt aðal-fellibyljatíminn á Atlantshafinu og þeir geta alveg átt það til að fóðra lægðir með nægilegu hráefni til að skapa almennilegar óveðurslægðir hér á okkar slóðum. En við erum þó ekki að tala um fellibyljirnir sjálfir komi hingað því svona íslensk óveður lúta allt öðrum lögmálum en fellibyljir. Hér er það fyrst og fremst mjög hlýtt suðrænt loft sem berst norður með miklum hraða uns það mætir kaldari loftmössum hér norðurfrá svo allt fer í bál og brand. En nú er bara að vona að þessi lægðarkoma verði ekki nema svipur hjá sjón miðað við óveðrið 1936 og ekki munu mörg skip brotna í spón. Það er kannski meiri hætta á því að eitthvað af trjám brotni í spón að þessu sinni enda eru þau enn fulllaufguð og taka á sig meiri vind fyrir vikið eins og skúta sem hefur ekki dregið saman seglin. 

- - - -  

Meðal heimilda er þessi grein hér: Voru dr. Charcot og skip hans Pourquoi pas? feig? 

Nokkrar sjónæfingar

í framhaldi af síðustu færslu þar sem ég velti fyrir mér hvernig við notum okkar tvö augu til að skynja fjarlægð og rýmið í þrívídd, ætla ég að bjóða hér upp á nokkrar sjónbrellur. Þær snúast í rauninni allar um það sama, sem er einhverskonar misnotkun á okkar hefðbundnu sjónskynjun sem fæst með því að færa skurðpunkt sjónarinnar framar eða aftar en það sem við erum að horfa á. Ef við t.d. gerum okkur rangeyg þá sjáum við tvöfalt eins og allir kannist við, en þá erum við einmitt að færa skurðpunktinn nær okkur eins og við séum að horfa á eitthvað sem er mjög nálægt okkur.

Fyrst er það þessi rauði punktur og blái hringur. Ef við horfum á þá þannig að við sjáum þá tvöfalt er hægt að stilla þá þannig af að rauði punkturinn falli inní bláa hringinn. Þetta er útskýrt betur hér að neðan og er einskonar upphitun og leiðarvísir fyrir framhaldið.
 

 

Það sama er hægt að gera með þessa tvo lituðu punkta ef maður gerir sig hæfilega rangeygan, því þegar blái punkturinn fellur saman við þann gula ætti þeir í sameiningu að mynda einn grænan punkt enda er grænn litur myndaður úr þessum tveimur frumlitum.

 

 

 

Fjörið eykst til muna þegar látum þessar „mólikúl“ myndir hér að neðan falla saman í eina. Þarna er smáævilegur afstöðumunur á kúlunum en þegar myndirnar falla saman í eina þá birtist myndin okkur í þrívídd! Þessi afstöðumunur er svipaður því sem sitthvort augað sér þetta.

 

 

 

Þá er líka auðvitað hægt að gera það sama við ljósmynd. Myndirnar eru eins og aðrar þrívíddarmyndir teknar með því að hliðra myndavélinni lítillega til hliðar og því fæst þrívíddarmynd ef þær falla saman í eina.

 

 

Hafi þessu öllu verið náð er hægt að spreyta sig á þessum þrívíddarmynstur-myndum (stereogram) sem margar hafa séð en færri hafa séð nokkuð út úr. Aðferðin við að sjá þrívíddina í þeim er einmitt svipuð en þó er betra í þessum tilfellum að horfa aðeins framhjá myndinni þ.e. að láta skurðpunkt sjónarinnar vera dálítið lengra í burtu svipað og í útskýringarmyndinni lengst til hægri. Þannig sjáum við tvöfalt en reynum að láta síbyljuna falla saman uns hlutar myndarinnar koma á móti manni eins og stórar kúlur. Ef við hinsvegar gerum okkur aðeins rangeyg verða áhrifin þau að við sjáum hringlaga göt í myndinni. Smá þolinmæði borgar sig hér.

 

 

Svo ein mjög falleg í lokin áður en ég verð sjálfur blindur. Út úr þessu ættu allir að geta séð hákarl svamla um eins og hann hafi verið klipptur út úr mynstrinu. Hann liggur þá ofan á myndinni ef við horfum aðeins framhjá skjánum en myndar gat ef við gerum okkur örlítið rangeyg.

 

 

Af hverju höfum við tvö augu?

Ég veit ekki hvort fólk velti því almennt fyrir sér hvers vegna við höfum tvö augu. Mörgum nægir sjálfsagt að vita að við notum augun til að sjá það sem fyrir augum okkar ber, svo höfum auðvitað misgóða sjón sem hægt er að bæta með viðeigandi hjálparbúnaði eins og gleraugum og ef annað augað klikkar algerlega höfum við alltaf hitt til vara.

En aðalástæða þess að við höfum tvö augu er auðvitað sú að með tveimur augum getur við skynjað heiminn betur í þrívídd og þannig áttað okkur á fjarlægðum og rýminu í kringum okkur. Þessi tvö augu sjá hins vegar ekki heiminn frá nákvæmlega sama sjónahorni en í því liggur galdurinn við þrívíddarskynjun. Ef við t.d. horfum stíft á blýant sem er beint fyrir framan nefið á okkur (vísifingur er líka nokkuð handhægur) verður allt sem er fjarri okkur tvöfalt og þar að auki dálítið úr fókus. Skurðpunkturinn sjónarinnar er í blýantinum því myndirnar af honum sem koma frá hvoru auga falla saman í eina. Við tökum samt venjulega ekkert mikið eftir þessu því athyglin er að öllu jöfnu á því sem við beinum sjónum okkar að. Ef við hinsvegar einbeitum okkur að því sem er í meiri fjarlægð verður blýanturinn tvöfaldur og ekki lengur í fókus en þá er skurðpunkturinn kominn lengra í burtu. Þannig erum við meira og minna að sjá allt tvöfalt sem er í annarri fjarlægð en það sem við erum að horfa á hverju sinni.

 

Kannski er ég að gera einfalt mál flókið og ef til vill er þetta eitthvað sem allir vita. Teikningin hér að ofan er tilraun til að útskýra þetta á myndrænt.

En í framhaldi af þessu er ég að hugsa um að bjóða upp á nokkrar þrívíddar-sjónæfingar! En það verður þó ekki fyrr en í næstu færslu sem verður tilbúin á sunnudaginn. En fyrst kemur samt hér ein sjónæfing sem snýst um að finna blindpunkt augans. En í hvoru auga okkar er blindpunktur þar sem sjóntaugin tengist augnbotnunum, þessu tökum við alls ekki eftir nema með aðferð eins og þessari hér að neðan. Ef við lokum vinstra auga og horfum með því hægra beint á rauða punktinn í um 25-30 cm fjarlægð þá á blái krossinn að hverfa. Sama gerist með rauða punktinn ef við lokum hægra auga og horfum á bláa krossinn.

 

 

 

 

 

Risamýflugur í Vesturbænum

Ég veit ekki hvað hefur komið fyrir litlu saklausu flugurnar sem á þessum árstíma álpast inn um eldhúsgluggann eftir að skyggja fer á kvöldin en þetta sumar eru þær allavega miklu stærri en venjulega. Ég man ekki eftir að hafa séð svona stórar mýflugur, allavega ekki hér á heimilinu mínu í Vestubænum. Er þetta nýjung á Íslandi eða hafa þær alltaf verið til staðar? Þessar litlu venjulegu eru að vísu ennþá til staðar en þessar stóru eru bara svo miklu fleiri og miklu stærri. Myndin hér að ofan er nánast í raunstærð og þarna sést að stærðin á þessum flugum sem ég að tala um er um 1,5 cm en ekki ca. 0,5 cm eins og maður á venjast. Er einhver flugufróður þarna úti sem kannast við þessi kvikindi eða hefur svipaða sögu að segja?